İçeriğe atla

İbn Havkal

İbn Hevkal
DoğumEbû'l Kâsım Muhammed bin Ali en-Nasibi
Nusaybin,[1] Mardin
MilliyetArap
VatandaşlıkAridoğulları Türk Devleti[2]
DinŞii İslam (Nusayri)[2]
Kariyeri
DalıCoğrafya ve Tarih

İbn Havkal veya tam adıyla Ebû'l-Kâsım Muhammed bin Ali en-Nasibi el-Bağdadi, 10. yüzyılın Aridoğulları Devleti'nin[2] ünlü Arap kökenli Nusayri[2] İslam yazarı ve coğrafyacısıdır. 977 yılında Sûret el-Arz (صورة الارض; "yeryüzünün sûreti") isminde Arapça dilinde eserini yazmıştır. Kitabın çevirisinden onun yaşamından çok az bilgi verilmiştir, onun hocası olan İbrahim bin Muhammed el-İstahrî'nin yazdığı Al-Masâlik Al-Mamâlik (المسالك الممالك) adlı Arapça dilindeki kitabında onun yaşamına dair bahsedilsede hayatına dair yeterince bilgi içermemektedir.

İbn Havkal bir yazardan daha çok; çok seyahat eden, ayrıca seyahati boyunca gördüğü şeyleri ve alanlar hakkında ilgilenmiş ve araştırmıştır. O yaşamının son otuz yılını uzak Asya ve Afrika'nın bir bölümünü gezmeye harcamıştır. Onun bir seyahati Ekvatorun 20 derece güneyinde doğu Afrika kıyıları boyunca sürdü, o alışılmamış bir şeyi fark etti, çok sayıdaki insanların Rûm bölgesinde (kolonilerinde) yaşadığını, deneyim yerine, logik'le çalıştıklarını. Onun tanımlamaları o zamanlar seyahat edenler için önemli ve çok yardımcı olmuştur. Surat al-Ardh ismindeki kitabında detaylı olarak İber Yarımadası'ndaki Müslüman Endülüs'leri, İtalya, özellikle Sicilya'yı ve "Romalıların Ülkesini" tanımlamıştır.

İbn Havkal, Hicrî, 7 Ramazan 331 (Milâdi, 15 Mayıs 943) tarihinde Bağdat'tan hareket ederek önce Arap yarımadası'nın çeşitli bölgelerini, 947'den 951'e (336 - 340) kadar Kuzey Afrika ve İspanya ile Büyük Sahrâ'nın güney kısımlarını, 955'te (344) Mısır, Doğu Anadolu ve Azerbaycan'ı, 961'den 969'a (350 - 358) yılları arasında İran, Horasan ve Batı Türkistan'ı, 973'te de (362) Sicilya'yı[3] dolaştı. 951 (340) yılına doğru Ebû Zeyd el-Belhî'nin öğrencilerinden Farslı coğrafyacı İbrahim bin Muhammed el-İstahrî ile tanışır. İstahrî'nin isteği üzerine onun hocası Ebû Zeyd el-Belhî'nin Şuverü'l-ekülîm adlı eserini esas alarak yazdığı Şûretü'1-arz adlı kitabındaki haritaları ve bilgileri tashih etti. İstahrî'nin eserini görmesi yazmayı düşündüğü coğrafya kitabı üzerinde etkili oldu. Her ne kadar çalışmasının kaynağı bu eser ise de İbn Hurdâzbih, Ceyhânîve Kudâme bin Cafer'in kitaplarından da faydalanmıştır.

Eser ilk defa Michael Jan de Goeie tarafından Bibliotheca Geographorum Arabicorum serisinin II. cildi olarak yayımlanmıştır (Leiden 1873). Daha sonra Johannes Heindrik Kramers, başta Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'ndeki [399] nüsha olmak üzere çeşitli yazmalarla de Goeie neşrini ve daha sonraki müelliflerin eserden yaptıkları iktibasları karşılaştırarak tenkitli neşrini yapmıştır. 1233 yılında anonim bir örneği kitap olarak yazılmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Soucek, Svat, A History of Inner Asia (Cambridge University Press:2000), page 73.
  2. ^ a b c d Muharrem., Uçan, (2010). Alevi devletleri. İbn Hevkal (Ebû'l Kasım Muhammed b. Ali), Nusayri Aridoğulları Devleti. Can Yayınları. s. s. 134. ISBN 978-605-4039-43-2. OCLC 949591493. 
  3. ^ Francesco Gabrieli, Ibn Hawqal e gli Arabi di Sicilia, in: L'Islam nella storia, Bari, Dedalo, 1966, sayfa 57, 67.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İbn Haldun</span> Arap tarihçi, düşünür ve sosyolog (1332–1406)

İbn Haldun, modern tarihyazımının, sosyolojinin ve iktisatın öncülerinden kabul edilen 14. yüzyıl düşünürü, devlet adamı ve tarihçisidir. Ayrıca İslam aleminde Liberalizm ilkelerini kitaplarında bulunduran ilk Müslüman düşünür. Köklü bir aileden geldiği için iyi bir eğitim aldı. Tunus ve Fas'ta devlet görevlerinde bulunduktan sonra Gırnata ve Mısır'da çalıştı. Kuzey Afrika'nın o dönem istikrarsız ve entrikalarla dolu siyasal yaşamı 2 yıl hapiste yatmasına neden oldu. Bedevi kabilelerini çok iyi tanımasından dolayı aranan bir devlet adamı ve danışman oldu. Mısır'da 6 defa Maliki kadılığı yaptı. Şam'ı işgal eden Timur ile görüşmesi bir fatih ile bir bilginin ilginç buluşması olarak tarihe geçti.

<span class="mw-page-title-main">Mukaddime</span> İbn-i Haldunun, 1375te Kalatu ibn Seleme adlı kalede Beni Arif kabilesinin himayesinde yaşadığı dönemde yazdığı eser

Mukaddime, İbn-i Haldun'un en ünlü eseridir. Tarih, iktisat, sosyoloji ve siyaset gibi birçok sosyal bilim için temel teşkil eden görüşleri içinde barındırır. İbn-i Haldun eserini 1375'te Kal'atu ibn Seleme adlı kalede Beni Arif kabilesinin himayesinde yaşadığı dönemde kaleme aldı.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Hanife</span> Hanefî mezhebinin öncüsü ve imamı olan din bilgini

Ebû Hanîfe veya tam adıyla Ebû Hanîfe Numân bin Sâbit bin Zûtâ bin Mâh İslam dininin dört fıkıh mezhebinden birisi olan Hanefi mezhebinin kurucusu ve Sünni fıkhının en büyük üstâdlarından biri sayılan İslam fıkıh ve hadis bilgini. Asıl adı "Nu’man bin Sâbit" olup sevenlerince ismi "İmâm-ı Â’zam" unvanıyla birlikte anılır.

İbn Miskeveyh (940-1030) Fars asıllı ünlü Şii filozoftur. Müslümanlarca; Aristoteles, Farabi'den sonraki üçüncü öğretmen yani "Muallim Salis" olarak bilinir. İran'ın Rey kentinde 940'ta doğdu. Aktif politik kişiliğini filozof rolüyle birleştirdi. Tarihçi yönü de olan Miskeveyh Bağdat, İsfahan ve Rey şehirlerindeki Büveyhî Hanedanı'na hizmette bulundu. Aralarında Sicistani'nin de olduğu bir entelektüel grubunun üyesiydi. İslam dünyasında Neoplatonik geleneğin ortaya çıkışında Miskeveyh'in telifçi rolünün etkisi bulunmaktadır. İbn Miskeveyh tarihten psikolojiye, kimyadan metafiziğe kadar pek çok farklı alanda çalışmalarda bulundu ve eserler kaleme aldı. Yunan filozoflarının tevhid ile ilgilendiklerini öne sürmekle Miskeveyh din ile felsefeyi uzlaştırma hususu probleminden uzak durmuştur.

İbnü'n-Nedîm ya da tam adıyla Ebü'l-Ferec Muhammed bin Ebî Ya'kūb İshâk bin Muhammed bin İshâk en-Nedîm, 935- 990 yılları arasında yaşamış Arap bibliyografya bilgini, Fihrist adlı kitabın yazarı.

Zeyd bin Ali, Zeydiyye mezhebinin kurucusu, Tabiin'den fıkıh alimidir. İmam Hüseyin’in torunu ve İmâm-ı Zeynelâbidîn’in oğludur. Tam adı, Zeyd bin Zeynelâbidîn Ali bin Hüseyin bin Ali bin Ebû Tâlib’dir. Künyesi, Ebu’l-Hüseyin olup, kendisine Hâşimî ve Kureyşî nisbetleri de verilmiştir.

Zeydîlik, Batı'da Beşçiler olarak da bilinir. Zeyd bin Ali'nin tâkipçisi olan Şiâ mezhebidir. Zeyd’îyye fıkıhını tâkip eden kişiler Zeydî olarak adlandırılırlar ancak Zeydî Vâsıtî denilen Câferî bir grup da bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Diodoros</span>

Diodoros, yaklaşık MÖ 90– MÖ 30, yılları arasında yaşamış Sicilya - Agyrium doğumlu Yunan tarihçidir. Bibliotheke Historike adlı eseriyle ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed bin Sehl el-Belhî</span> bilim insanı

Ahmed bin Sehl el-Belhî, Ebu Zeyd Ahmed bin Sehl el-Belhî bazen sadece Ebu Zeyd el-Belhî, İranlı Müslüman coğrafyacı, matematikçi, hekim ve psikolog.

Muhammed Nur'ül Arabi, Son dönem melamiliğin piri. 1813-1887 arasında yaşamış sufi. Çeşitli sufi üstadlarından ders almış olan ve hayatının büyük kısmını Anadolu ve Rumeli topraklarında geçiren Seyyid Muhammed Nur, Abdülbaki Gölpınarlı tarafından Üçüncü Devir Melamiliği şeklindeki tanımlanan dönemin de öncüsü kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İstahrî</span>

İstahrî, 10. yüzyıl'da yaşamış olan İslam coğrafyacısı, gezgin ve bir tür masālek edebiyatının kurucusudur. İran şehri İstahr'da doğduğu için İstahri 'İstakhrlı' olarak anılmıştır. Çıktığı uzun yolculuklardaki gözlemlerini ve incelemelerini; 919 yılında yazdığı Kitab el-Mesalik ve'l Memalik'i'de anlatmıştır. Bu eserde tüm kıtaların renkli haritaları bulunmaktadır. İstahrî, yaşamının büyük bir kısmını Bağdat'ta geçirmiş ve Semerkand şehrinde 957'de öldü. Bir diğer İslam coğrafyacısı ve tarihçisi olan İbn Havkal ile birlikte çalışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ebü'l-Fidâ</span> Kürt asıllı Eyyubiler Hama emiri, felsefe, astronomi ve coğrafya bilgini

Ebu'l-Fida (Arapça: أبو الفداء, Kürtçe: Ebûlfîda Îsmaîlê Hemewî veya Ebu'l-Fida İsmail Hamavi Kürt filozof, komutan, İslam tarihçisi, coğrafyacı ve döneminde Eyyubiler Hama Emiridir.

Muhammed bin Ahmed el-Kurtubi,, Eserlerinde Ehl-i Sünnet'i savunan, başta Mu’tezile olmak üzere İmâmiye, Râfiziyye, Kerrâm’îyye gibi fırkaları eleştiren âmelde Malikî, i'tikatta Eş’ari olmakla birlikte, mezhep taassubuna karşı tavır takınan ve taklitçiliği bir metot olarak benimsemediğini dile getiren Endülüslü ve Arap, muhaddis, müfessir, fakih, dilci ve kıraat âlimi.

<span class="mw-page-title-main">İranlı bilim insanları listesi</span> İran kökenli bilim insanları listesi

Bu liste İranî kökenli bilim insanlarını içermektedir.

Müfessir, tefsir ile uğraşan ilahiyatçılara verilen isim.

Bu liste, Kur'an'ın indirilmeye başladığı 7. yüzyıl'dan günümüze kadar literatürdeki müfessirleri ve varsa eserlerini toplu halde içermektedir. Müfessirin yaşadığı yüzyıl için, ölüm tarihi esas alınmıştır.

Ebû Şu'ayb Muhammed bin Nusayr el-Bekri el-Nümeyri Ben-i Nümeyr kabilesine mensup, son üç İmam döneminde yaşamış, onların hizmetinde bulunmuş, zamanın alimiydi. İki pencereli odada yattığından Acem dilinde pencere ismi nusayra olduğundan Bin Nusayr lakabı ile lakablandırılmıştır. Ardından inananlar akidesine iltihaklarından dolayı Nusayri ismiyle isimlendirilmişlerdir. İmamlar ile halk arasında bir köprü olmuş, onlardan aldığı bilgiyi üzerinde hiçbir değişiklik yapmaksızın aktarmıştır. Yani Muhammed bin Nusayr asla yeni bir din anlayışı getirmemiş, yeni bir mezhep veya tarikat kurmamış, on iki İmam'ın çizgisinden taviz vermemiş gerçek bir Aleviydi.

<span class="mw-page-title-main">Şâzelîlik</span> Sünni İslamda Sufi mistik tarikatı

Şâzelîlik, Ebü’l-Hasan eş-Şâzelî tarafından kurulan İslam'ın sûfî bir tarikatıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ümmü Gülsüm bint Ali</span>

Ümmü Gülsüm bint Ali,, Muhammed'in torunu, Ali ile Fatıma'nın kızı. Sünni ve bazı Şii kaynaklara göre Ömer'in eşidir.

Bu sayfada, 880'lerde Abbâsîler'de yaşanan olaylar yer alıyor.