İakob Tsurtaveli

İakob Tsurtaveli (Gürcüce: იაკობ ცურტაველი; translit.: “iak’ob tsurt’aveli”), 5. yüzyılda yaşamış Gürcü yazar ve din adamıdır. Azize Şuşanik’i anlatan Şuşanik’in Şehadeti adlı hagiografik eseriyle tanınır. Tsurtaveli, Rahip İakob olarak da tanınır.

Tsurtaveli hakkındaki bilgiler, daha çok kendi eserlerine dayanır. Tsurtaveli, Gürcistan’ın Aşağı Kartli bölgesinin yöneticisi olan Prens Varsken’in sarayında Ortodoks rahip olarak görev yapıyordu. Adının bir parçası olan Tsurtaveli, Tsurtavi kasabasından olan anlamına gelir.

İakob Tsurtvali ‘nin yaşadığı dönemde kaleme daldığı Şuşanik’in Şehadeti, günümüze ulaşmış en önemli eseridir. Eser, Tsurtavi kasabasında, Prens Varsken’in, karısı Şuşanik’e yaptığı eziyetleri anlatır. Tsurtaveli, kaleme aldığı bu olayın hem tanığı, Azize Şuşanik’in rahibi olmasımdan dolayı hem de kahramanlarından biridir. Tsurtaveli Şuşanik’in Şehadeti’ni Şuşanik hayattayken yazmaya başlamış ve onun ölümünden hemen sonra tamamlamış olduğu sanılır (yaklaşık 475-482). Bu eserin günümüze ulaşmış en erken el yazması ise, 11. yüzyıla aittir. Şuşanik’in Şehadeti’nin bazı bölümlerinin günümüze ulaşmamış olma ihtimali de vardır. Bir hagiografi olan Şuşanik’in Şehadeti, küçük bir romanı andırmaktadır ve eser, Gürcü edebiyatı tarihinin başlangıcını oluşturması açısından önemlidir.

Şuşanik’in Şehadeti ilk kez Gürcüce olarak 1882’de basılmıştır. Daha sonra Rusça, Fransızca, İngilizce, Almanca, İspanyolca, Macarca ve İzlandaca yayımlandı. Şuşanik’in Şehadeti Türkçeye çevrilip 2019’da Şuşanik adıyla iki dilde (Türkçe ve Gürcüce) yayımlanmıştır. İakob Tsurtaveli’nin günümüze ulaşmamış başka eserlerinin de olduğu sanılmaktadır.^[1]