İaido
İaido (居合道 Iaidō?), kısaltılmış hali iai (居合?),[1] modern bir japon savaş sanatıdır.[2]
İaido kılıcın kınından akıcı ve kontrollü br şekilde çekilerek rakibin kesilmesi, kanın silkelenmesi ve kılıcın kına geri sokulması üzerinde yoğunlaşır.[3] Başlangıç seviyesindeki iaidocular[4] öğreten kişinin öğretme metoduna göre değişkenlik göstererek tahta bir kılıç (bokken) ile başlasa da genellikle keskin olmayan bir antrenman kılıcı olan iaitō kullanılır.[5] Bazı dahe deneyimli iaidocular keskin bir kılıç da kullanabilir (shinken).[6]
İaido yapan kişilere genellikle iaidoka denir.[7]
İsmin Kökeni
iaido terimi 1932'de ortaya çıkmıştır ve 居 (i), 合 (ai) ve 道 (dō) kanjilerinden oluşur.[8][9] İlk iki kanjiden oluşan iai (居合) kelimesinin kökeninin kabaca her an uyanık olup hemen karşılık vermek olarak çevrilebilecek "Tsune ni ite, kyū ni awasu" (常に居て、急に合わす) deyiminden geldiği düşünülmektedir.[10] İai'daki öncelikli vurgu bu sebeple psikolojik olarak o an orada varolma durumu üzerinde durmaktadır (居: i varolmak). İkinci vurgu ise kılıcı çekmek ve ani saldırıya olabildiğince hızlı karşılık vermek üzerinedir (合: au karşılaşmak, buluşmak, birleşmek).
Son karakter 道, (dou) ise Türkçeye yol olarak çevrilebilir. İaidoyu Türkçeye varoluş ile uyum yolu olarak çevirebiliriz. Bu terim Nakayama Hokudo tarafından popülerleştirilmiştir.[8]
Bu terim sanat anlamına gelen -jutsu son ekinin savaş sanatlarının felsefi ve ruhani yönünü vurgulamak için -do son eki ile değiştirilmesi eğiliminin sonucu olarak ortaya çıkmıştır.[8][11]
İaido'nun Amacı
İaido yüzlerce kılıç sanatı ekolünü içinde barındırmaktadır. iaido içsel bir modern Japon budo türüdür.[8]
İaido klasik savaşçı etiğinin ruhsal uyum, duyarlılık ve kararlılık gibi yönlerinin yansımasıdır.[12] İaido genellikle solo kata olarak bir ya da birden başka hayali düşmana karşı uygulanan teknikler yoluyla yapılır. Her kata kılıç kındayken başlar ve biter. Kılıç tekniklerinden bağımsız olarak ayrıca yaratıcılık ve yoğunlaşma ile birlikte gerçek bir savaştaymış hissi uyandırma ve katayı yeni tutmayı da gerektirir.
İaido'nun Felsefi Yönü
İaido'nun felsefi yönü çeşitli felsefi ve dini akımlardan etkilenmiştir. İaido Konfüçyusçuluk, Zen ve felsefi Daoizm ve Bushidonun değişik yönlerinin bir karışımıdır.[13]
Seitei-gata Teknikleri
iaido bir silah ile yapıldığı için neredeyse tamamen bir ya da daha fazla hayali düşmana karşı solo kata şeklinde çalışılır. Birden fazla kişinin birlikte çalıştığı katalara sahip Suiō-ryū gibi iaido okulları da mevcuttur, bu durumda çoğunlukla bokken kullanılarak çalışılır. İaido kata sergilenmesi şeklinde müsabakalar da içerir ancak hiçbir karşılıklı serbest müsabaka içermez. iaidonun bu mücadele içermeyen yönü ve akıcı, kontrollü ve keskin hareketler üzerindeki vurgusu nedeniyle zaman zaman "hareket eden zen" olarak da adlandırılır.[14] Çoğu ekol tameshigiri kesiş çalışması içermez.
Tarihçe
- Meiji Restorasyonu öncesindeki tarihçe için iaijutsu makalesini okuyunuz.
İlk iaido ekolleri 1500'lü yılların ortalarında ortaya çıkmaya başladı. Pek çok koryu (geleneksel stil) kurulmuş olmakla birlikte günümüzde çok azı hala devam etmektedir. Hayashizaki Jinsuke Shigenobu (1542 - 1621) İlk ekollerden birisini kurmuş ve onun kurduğu Hasegawa Eishin Ryu ekolünden Muso-Shinden-ryu, Hoki-ryu, Muso-Jikiden-Eishin-ryu, Mugai Ryu, Tamiya-ryu gibi ekoller türetilmiş, ayrıca bağımsız olarak Suio Ryu gibi stiller de gelişmiştir.
1868 yılında gerçekleşen Meiji Restorasyonu sonasında modern stillerin kurucuları daha önce çalıştıkları geleneksel stillerin teori ve pratiğini benimsediler.[15] 1895 yılında Dai Nippon Butoku Kai (DNBK) 大日本武徳会 ("Büyük Japonya Savaşçı Erdemleri Topluluğu") Kyoto'da kurulması da modern Japon kılıç stillerinin ortaya çıkmasında yardımcı oldu.[16] 1932 yılında DNBK resmi olarak iaido disiplinini tanıdı.[17] Bu iaido teriminin ilk kullannımıdır.[8][14] Bu ilk başlangıçtan sonra modern kılıç disiplinleri farklı organizasyonlar altında toplanmaya başladı.[11] Savaş sonrasında Japonyanın Müttefik Devletler tarafından işgali sırasında Dai Nippon Butoku Kai kapatılmıştır. Ancak 1950 yılında tekrar açılmış ve japon savaş sanatlarının yeniden çalışılmasına başlanmıştır.[15]
1952yılında Kokusai Budoin (Uluslararası Savaş Sanatları Federasyonu: IMAF 国際武道院・国際武道連盟 Kokusai Budoin Kokusai Budo Renmei) Tokyo'da kurulmuştur.[18] IMAF uluslararası alanda Budo yaymayı hedefleyen bir organizasyondur[19] ve iaidoyu da içeren değişik savaş sanatlarını temsil eden yedi bölümden oluşmaktadır.
Önce 1948 yılında Japon İaido Federasyonu (Zen Nihon Iaido Renmei :ZNIR) kurulmuş daha sonra ise 1952 yılında kurulan Japon Kendo federasyonu 1960'lı yıllarda kendi bünyesinde bir İaido bölümü kurulması için çalışmalara başlamıştır.[20]
Farklı savaş sanatları ile ilgilenen organizasyonların kurulması üzerine farklı iaido ekooleri çalışna kişilerin bir araya gelmesi sonucu bu kişilerin tamamı tarafından bilinen ve ortak bir kata seti derecelendirme sınavlarında ve ölçme değerlendirmede kullanılabilecek katalara ihtiyaç duyuldu. İlk Olarak Japon iaido Federasyonu (ZNIR) daha sonra da Japon Kendo Federasyonu en geniş sayıda üyeye sahip olan iki organizasyon olarak kendi ortak kata setlerini yarattılar.[20]
Farklı İaido Organizasyonların Kata Setleri
Tōhō İaido
Japon İaido Federasyonu (ZNIR, Zen Nihon Iaido Renmei, 1948 yılında kuruldu) organizasyonu oluşturan beş büyük ekolden alınan beş koryu katasından oluşan ve Toho adı verilen bir seti vardır.[21]
- Musō Jikiden Eishin-ryū geç Muromachi Döneminde (1590 civarı) kurulan bir ekoldür. (Mae-giri')
- Mugai-ryū 1695 yılında kurulan bir ekoldür ('Zengo-giri')
- Shindō Munen-ryū 1700'lü yılların başlarında kurulmuş bir ekoldür ('Kiri-age')
- Suiō-ryū Edo döneminin başlarında kurulan bir ekoldür ('Shihô-giri')
- Hōki-ryū geç Muromachi Döneminde (1590 civarı) kurulan bir ekoldür ('Kissaki-gaeshi')
Seitei İaido
Seitei or Zen Nippon Kendo Renmei Iaido (制定) ("temel iaido") seitei-gatayı temel alan 12 katalık temel iaido tekniklerine verilen addır. Japon Kendo Federasyonu ve tarafından Japon İaido Federasyonunun Toho İai katları temel alınarak 1968 yılında 5 kata şeklinde oluşturulmuş,[22] zamanla yeni katalar eklenip değişiklikler yapılarak 12 kataya çıkarılmıştır.[23] Seitei iaido kataları iaido eğitimi ve derecelendirme amaçlarıyla yerel kendo federasyonlarına bağlı dojolarda öğretilmektedir. Kendo federasyonlarına bağlı tüm dojolarda bu setler öğretilir ve federasyonlar derecelendirme sınavları ve müsabakalarda bu kataları kullandıkları için günümüzdeki en yaygın olarak çalışılan iaido türü seitei iaidodur.
Diğer Organizasyonlar
Tek bir stilden oluşan federasyonlar genellikle standart bir kata setine sahip değildir ve gösteriler ile derecelendirme için kendi koryu setlerini kullanırlar.[]
İaido Ekolleri
Günümüzde Japon Kendo federasyonu tarafından kurulan Seitei iaido ve 1932'de Nakayama Hokudo tarafından kurulan Muso Shinden Ryu gibi modern stillerin yanı sıra Suio Ryu, Hoki Ryu gibi geleneksel ekoller de hala varlıklarını sürdürmektedirler. Bu ekollerden bazıları yalnızca iaido üzerine odaklanırken diğerleri kenjutsu ve diğer sanatları da içermektedirler.
İaidoda Derecelendirme
iaidoda derecelendirme belirli bir ekolün bağlı olduğu federasyon, organizasyon ya da o ekolün kendi sistemine bağlıdır. Japon İaido Federasyonu ve Japon Kendo Federasyonu 1883'te kurulan modern kyu-dan sistemini kullanırlar.[24] Bazı ekoller ise koryu sistemini sürdürerek menkyo sistemini sürdürürler. Bazıları ise hem modern kyu-dan sistemini hem de soke tarafından verilen geleneksel menkyoları kullanırlar.
Uluslararası iaido Spor Müsabakaları
İaido modern haliyle müsabık bir spordur.[2] Japon Kendo Federasyonu ve Diğer Kendo Federasyonlarının yanı sıra Suio Ryu Koden Kobudo Taikai gibi diğer stiller ya da bölgesel organizasyonlarca da turnuvalar düzenlenebilmektedir.[7][25]
Bir iaido müsabakasında iki iaidoka eşzamanlı olarak kata gösterisi yaar ve hakemler standart kurallara göre puanlama yaparak kazananı belirlerler.
Ayrıca bakınız
- Battōjutsu
- İaijutsu
- Kendo
- Kenjutsu
- Samuray
Dış bağlantılar
Aşağıdaki Organizasyonlar Japonya'da bulunan ulusal ve uluslararası iaido federasyonlarıdır.
- All Japan Kendo Federation24 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ZNKR/AJKF),Kendo, İaido ve Jodo dallarını içeren ulusal ve uluslararası bir federasyon. (Japanese)
- Dai Nippon Butoku Kai (DNBK)19 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kyoto'da bulunan iaido da dahil farklı savaş sanatlarının yayılmasını amaçlayan ulusal düzeyde bir organizasyon.
- International Martial Arts Federation (IMAF)24 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kyoto'da bulunan iaido da dahil farklı savaş sanatlarının yayılmasını amaçlayan uluslararası düzeyde bir organizasyon.
- All Japan Iaido Federation17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Özel ZNIR Sayfası). (Japonca)
- Japan Iaido Federation (Nippon Iaido Renmei/NIR).
Referenslar
- ^ Hall, David A., (Ed.) (2012), Encyclopedia of Japanese Martial Arts, (Reviewing.) Irie Kōhei, Omiya Shirō and Koike Masaru., New York, NY: Kodansha USA, Inc., s. 168, ISBN 978-1-56836-410-0
- ^ a b Christensen, Karen and Allen Guttmann et.al (2001) International Encyclopedia of Women and Sports: H-R. Macmillan Reference USA, Page 553.
- ^ John Nauright, Charles Parrish, edited (2012) Sports Around the World: History, Culture, and Practice.
- ^ Katz, Mandy (16 Nisan 2009). "Choose Your Weapon: Exotic Martial Arts". The New York Times. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2010.
- ^ Armstrong, Hunter B (1995) The koryu Bujutsu Experience in Koryu Bujutsu - Classical Warrior Traditions of Japan (ed. by Diane Skoss).
- ^ Warner, Gordon, (Ed.) (1982), Japanese Swordsmanship - Technique and Practice, Donn F. Draeger., Boston/London: Weatherhill, s. 102, ISBN 978-0-8348-0236-0.
- ^ a b Pellman, Leonard and Masayuki Shimabukuro (2008, 2nd edition) Flashing Steel: Mastering Eishin-Ryu Swordsmanship.
- ^ a b c d e Warner, Gordon, (Ed.) (1982), Japanese Swordsmanship - Technique and Practice, Donn F. Draeger., Boston/London: Weatherhill, s. 79, ISBN 978-0-8348-0236-0.
- ^ Draeger, Donn F. (1974) Modern Bujutsu & Budo - The Martial Arts and Ways of Japan.
- ^ Kim Taylor. "An Introduction to Iaido: Its Purpose and Benefits". ejmas.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014.
- ^ a b Draeger, Donn F. (1974) Modern bujutsu & Budo - The Martial Arts and Ways of Japan.
- ^ Warner, Gordon, (Ed.) (1982), Japanese Swordsmanship - Technique and Practice, Donn F. Draeger., Boston/London: Weatherhill, s. 100, ISBN 978-0-8348-0236-0.
- ^ Warner, Gordon, (Ed.) (1982), Japanese Swordsmanship - Technique and Practice, Donn F. Draeger., Boston/London: Weatherhill, s. 101, ISBN 978-0-8348-0236-0.
- ^ a b Shaw, Scott (1999) Samurai Zen.
- ^ a b Draeger Donn.
- ^ Dai Nippon Butoku Kai: Honbu, Kyoto, Japan 14 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2012).
- ^ Dai Nippon Butoku Kai: History and philosophy 20 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (2012).
- ^ ":: FAQ ::". imaf.com. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ Journal of Combat Sports and Martial Arts.
- ^ a b "The History of Kendo". All Japan Kendo Federation (AJKF). 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ "Zen Nippon Iaido Renmei - All Japan Iaido Federation. Dr Raghpat S. Bains". mjer-yamauchi-ha.com. 8 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ Draeger, Donn F., (Ed.) (1982), modern Bujutsu & Budo - The Martial Arts and Ways of Japan., New York/Tokyo: Weatherhill, s. 67, ISBN 0-8348-0351-8.
- ^ All Japan Kendo Federation (2009). Zen Nippon Kendo Renmei Iai. Tokyo, Japan: All Japan Kendo Federation. s. 50.
- ^ Black Belt Magazine 1 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., May 1991.
- ^ Rules & Regulations of the 15th European Iaido Championships 2008[]
