İçeriğe atla

İşlem maliyeti

Kurumların ve piyasanın ekonomik işlemlerin koordinasyonu için olası organizasyon şeklini göstermekte. Dış işlem maliyetleri, iç işlem maliyetlerinden yüksek olduğunda şirket büyüyecektir. Şayet iç işlem ücretleri, dış işlem ücretlerinden daha yüksek ise şirket dışkaynaklarını azaltacaktır.

İşlem maliyeti veya işlem maliyetleri, ekonomi ve ilişkili disiplinlerde, ekonomik alışveriş yapıldığındaki giderlerin ücretidir. Genel olarak firma ya da bireylerin herhangi bir mal ve/veya hizmete ulaşmak için geçirdiği zaman, istenilen mal ya da hizmete ulaşmak için yapılan tüm araştırma, ulaşma ve pazarlık-takip çabalarına ilişkin giderlerin toplamıdır.

Bu anlamda, üretim faktörlerinden işgücü ve hammadde arayışı, personelin verilecek görevi doğru yapması için sağlanan eğitim giderleri, mülkiyet hakkı doğuran işlemler, karşılıklı olarak diğer kişi ya da kurumlarla yapılan kontratlar ve tüm bunlara ulaşmak için yapılan diğer masrafları, ilan, araştırma, pazarlık, görüşme ve ulaşım giderleri ve işlerin istenildiği gibi gitmesinin takibi de dahil olmak üzere pek çok maliyeti içermektedir.

İşlem maliyetlerinden önemliler söyle sıralanabilir:[1]

  1. Araştırma ve bilgi alma maliyetleri: İstenilen mal veya hizmetin pazarlarda bulunup bulunmadığı, piyasa araştırması, bildirilen kalitelerin karşılaştılması, teklif edilen en düşük fiyatı bulma, o fiyatı açıklayan satıcının ünü vb.
  2. Pazarlık etme ve karara varma maliyetleri: İki parti arasındaki kabul edilecek bir takas olması için yapılan müzakerelerin maliyeti, kontratın hazırlanma ve değişme maliyeti vb. Oyun teorisinde bu maliyetler özellikle kim daha önce korkup karara varacak oyunu (İngilizcesi: "game of chicken") için incelenmeleri gereklidir. Taşınmaz mallar piyasalarında ve piyasaların içsel bünyelerinin incelenmesinde bu maliyetler teklif fiyatı ile sorgu fiyatı arasındaki farkın fonksiyonudur.
  3. Gözetme ve uygulatma maliyetleri: Bu maliyetler her iki tarafın da kontrat şartlarını kontratta bildirilenin aynıyla uygulamalarını sağlamak için yüklendikleri maliyetleridir. Örneğin malın tesliminden sonra kalite kontrolü. Eğer iki taraftan biri bu kontrata uyulmadığını iddia ederse bu iddianın doğru olup olmadığının kontrol maliyetleri ve uyulmaması halinde şartlara uymak için yeniden yüklenilen masraflar veya uyulmadığı açığa ortaya çıkarsa (gerekirse devlet adalet sistemini kullanarak) gereken yaptırım ve ceza maliyetleri.

Terimin tarihsel gelişmesi

Genellikle, "işlem maliyeti" teriminin Ronald Coase tarafından ilk defa kullanıldığı kabul edilmektedir. Coase bu terimi, ne zaman bazı iktisadi görevlerin firmalar tarafından üstlenildiğini açıklamak ve ne zaman bu görevlerin bir piyasada bir firma tarafından üstlenileceğini öngörmek icin bir teorik çerçeve kurmak için ortaya atmıştır. Fakat Coase bu konuyu çok önceden ortaya atıp ayrıntılarını incelemekle beraber bu terim yazdığı yazılarda 1970'e kadar bulunmamaktadır. Bu işlem maliyetleri terimini aynen kullanmamakla beraber, Coase 1937'de yazmış olduğu makalesinde bu işlem maliyeti kavramını ayrıntılı açıklamada ve makalede bu kavrami "fiyat mekanizmasını kullanma maliyetleri" olarak isimlendirmektedir. 1950'de yazdığı çok önemli Sosyal Maliyet Sorunu (The Problem of Social Cost) adlı makalede bu kavram "Piyasa işlemleri maliyeti" terimini kullanmıştır. 1950'lerde yazılan ekonomik yazılarda işlem Maliyetleri terimi aynen parasal iktisat incelemelerinde kullanılmaktadır ama ilk defa kim tarafından kullandığı pek açık değildir.[2]

Şu gerçektir ki işlem maliyetleri ile ilgili analizler çok geniş olarak "Oliver E. Williamson" tarafından İşlem Maliyeti İktisadı adi ile geliştirilen teoriler ve açıklamalar dolayısıyla iktisat içinde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Modern kullanışa göre işlem kavramı sadece bir mal ile veya malın alım ve satımı ile ilgili olarak kullanılmakla kalınmayıp günlük hissi ilişkilerin, şahsi hediye verme ve alımların vb incelenmesi için de kulanılması uygun görülmektedir. Williamson'a göre işlem maliyetlerinin belirleyici unsurları sıklılık, özgüllük, belirsizlik, sınırlı rasyonalite ve fırsatçı davranıştır.

Modern iktisat yazılarında işlem maliyetleri' kavramı için en aşağı iki tanım bulunmaktadır:

  1. "Steven N. S. Cheung"'un tanımına göre "Robinson Crusoe" iktisadında bulunmayan, yani birden fazla bireyi kapsayan sosyal kurumlar bulunan her ekonomide ortaya çıkan, iktisadî maliyetlerdir. Yani işlem maliyetleri ekonomik kurumların bulunması maliyetleridir. Cheung'a göre işlem maliyetleri kavramına daha uygun bir terim kurumsal maliyetler olacaktır.[3]
  2. Fakat birçok iktisatçı bu tanımı çok geniş bulup, bir ekonomik organizasyonun içinde bulunan maliyetleri işlem maliyetleri saymamakta ve sadece organizasyon dışı maliyetleri işlem maliyeti olarak kabul etmektedirler. Bu daha dar tanım Coase'in ilk analizlerinde kullandığı "piyasa mekanizması maliyetleri" ve "piyasada ticaret etme maliyetleri" kavramları ile paralelliği korumaktadır.[4]

Geniş tanımdan geliştirilen bir diğer ekonomik konu ise belli bir mal ve hizmetin üretilip dağıtılması için işlem maliyetlerini en düşük seviyeye indirecek kurumların (firmalar, piyasalar, temsilci ayrıcalıkları vb.) neler olacağının incelenmesidir. Bu incelemeye bazen "Yeni Kurumsal İktisat" adı verilmektedir.

Dipnotları

  1. ^ Dahlman C. J.,(1979), "The Problem of Externality ", The Journal of Law and Economics, Cilt.22 Sayfa 141-162
  2. ^ Kissell, Robert ve Morton Glantz, Optimal Trading Strategies (Optimal alışveriş stratejileri), AMACOM, 2003, say. 1-23.
  3. ^ Cheung, Steven N. S. "On the New Institutional Economics (Yeni kurumsal iktisat uzerine)" kaynagi L. Werin ve H. Wijkander (ed.) (1992) Kontrat Iktisadi, Basil Blackwell, say. 48-65
  4. ^ Demsetz, Harold (2003) "Ownership and the Externality Problem (Mülkiyet ve Dışsallık Sorunu)" kaynak T. L. Anderson ve F. S. McChesney (ed.) Property Rights: Cooperation, Conflict, and Law (Mülkiyet hakları: işbirliği, uyuşmazlık ve hukuk). Princeton, N.J.: Princeton University Press

Ek kaynaklar

  • Cheung, Steven N. S. (1987). Economic organization and transaction costs (İktisadi organizasyon ve işlem maliyetleri) The New Palgrave: A Dictionary of Economics, Cilt. 2, say. 55-58.
  • Niehans, Jürg (1987). Transaction costs (İşlem maliyetleri) The New Palgrave: A Dictionary of Economics, Cilt 4, say. 677-80.
  • Coase, Ronald H. (1937). The Nature of the Firm (Firmanin tabiati) Economica, N.S., 4(16), pp. 386-405.
  • _____. (1960). The Problem of Social Cost (Sosyal maliyetler sorunu) Journal of Law and Economics, Cilt say. 1-44.31 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  • Williamson, Oliver E. (1981). The Economics of Organization: The Transaction Cost Approach (Organizasyon iktisadî: işlem maliyatleri yaklaşımı) The American Journal of Sociology, Cilt 87(3), say.577 say.548.
  • _____. (1985). The Economic Institutions of Capitalism: Firms, Markets, Relational Contracting (Kapitalizmin iktisadî kurumları: firmalar, piyasalar, ilişkisel kontratlar. Preview to p. 25. New York, NY: Free Press.
  • _____. (1996). The Mechanisms of Governance. Preview. 11 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Oxford University Press.

Ayrıca bakınız

  • Mülkiyet hakları

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mikroekonomi</span> Ayrı bir şekilde sınıflandırılarak ele alınan bir ekonomik model

Mikroekonomi, ekonomiyi tüketiciler, firmalar ve endüstriler düzeyinde inceleyen disiplindir. Yunanca mikros (μικρος) kelimesinden türetilen mikro iktisatta, iktisadi mesele ile etkinlik üzerinde durulur; ne üretilecek, nasıl üretilecek, kimler için üretilecek, dağılımda-üretimde-bölüşümde etkinlik var mı soruları incelenmeye çalışılır. Aslında gerek mikro iktisatta gerek makro iktisatta bir ekonomideki karar birimlerinin, tüketicilerin ve firmaların, nasıl karar aldıkları ve piyasada birbirlerini nasıl etkiledikleri analiz edilir.

<span class="mw-page-title-main">Merkantilizm</span> Politik ve iktisadî bir teori

Merkantilizm, bir ekonominin ihracatını en üst düzeye çıkarmak ve ithalatını en aza indirmek için tasarlanmış milliyetçi bir ekonomi politikasıdır. Başka bir deyişle, ülke içindeki kaynak birikimini en üst düzeye çıkarmayı ve bu kaynakları tek taraflı ticaret için kullanmayı amaçlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Paul Samuelson</span> Amerikalı ekonomist (1915 – 2009)

Paul Anthony Samuelson,, Amerikalı iktisatçı.

<span class="mw-page-title-main">Arz ve talep</span>

Mikroekonomi teorisinde, arz ve talep arasındaki karşılıklı dengeye dayanan ekonomi modeli, rekabet içindeki piyasalardaki ürünlerin fiyatlarını ve satışlarını tanımlamak, açıklamak ve tahmin etmek için, Alfred Marshall ve Leon Walras tarafından geliştirilmiştir. Bu model sadece önemli görülen stilize edilmiş gerçekleri inceleyip teorinin gelişmesine yardım etmeyen gerçekleri bir kenara iterek bilimsel hipotezlerin nasıl ortaya çıkarıldığına güzel bir örnektir. Bu nedenle belirsiz bir pazarı tanımlamak için kullanılan yaklaşımdır.

Kurumsal iktisat, ekonomik davranışı şekillendirmede evrimsel sürecin ve kurumların rolünü anlamaya odaklanmaktadır. Asıl odak noktası Thorstein Veblen'in bir tarafta teknoloji, diğer tarafta toplumun "törensel" alanı arasındaki içgüdü odaklı dikotomisinde yatmaktadır. İsmi ve temel unsurları Walton Hale Hamilton'un 1919 tarihli American Economic Review makalesine dayanmaktadır. Kurumsal ekonomi, kurumların daha geniş bir şekilde incelenmesini vurgular ve piyasaları bu çeşitli kurumların karmaşık etkileşiminin bir sonucu olarak görür. Daha önceki gelenek, günümüzde ekonomiye önde gelen Heterodoks bir yaklaşım olarak devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Joseph Alois Schumpeter</span> Avusturyalı ekonomist (1883 – 1950)

Joseph Alois Schumpeter, Avusturyalı iktisatçı ve siyaset bilimcidir. Çalışmaları ile siyasi iktisada önemli katkılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İşletme ekonomisi</span> belirli işletme kararlarına mikroekonomik analizin uygulandığı bir iktisat dalı

Yönetim iktisadı, belirli işletme kararlarına mikroekonomik analizin uygulandığı bir iktisat dalıdır. Yani, uygulamada iktisadi teori ile iktisat arasındaki köprüdür. Yoğun bir şekilde regresyon ve korelasyon, (doğrusal) Lagrange Analizi gibi nicel (matematiksel) teknikleri kullanır. İşletme iktisadı kıt kaynaklarla belirlenmiş kısıtlar ve firma amaçlarının en iyilenmesi sağlayarak tek bir sonuca ulaşmayı sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Carl Menger</span>

Carl Menger von Wolfensgrün, Avusturyalı iktisatçıdır. Klasik iktisat eleştirmeni ve Avusturya İktisat Okulu'nun kurucusudur. Marjinal fayda ve sübjektif değer kuramcısıdır.

Avusturya Okulu sosyal olguların yalnızca bireylerin motivasyonlarından ve eylemlerinden kaynaklandığı kavramı olan metodolojik bireyciliğe sıkı sıkıya bağlı kalmayı savunan heterodoks bir ekonomik düşünce okuludur. Avusturya Okulu teorisyenleri, ekonomik teorinin yalnızca insan eyleminin temel ilkelerinden türetilmesi gerektiğini savunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ronald Coase</span> Büyük Britanya asıllı Amerikalı ekonomist

Ronald Harry Coase, Büyük Britanya asıllı fakat çalışma hayatının çoğunu ABD'de geçirmiş bir ekonomisttir.

İktisadi kıtlık ya da ekonomik kıtlık kâr amaçlı ekonomik sistem tarafından kar elde etmek amacıyla kasıtlı olarak yaratılan ve bir toplumun sahip olduğu üretim kaynaklarının, mevcut teknolojik gelişmişlik düzeyiyle işletilmesi ile ulaşılan üretim düzeyinin, sonsuz insan ihtiyaçları ve isteklerini karşılamakta yetersiz olduğunu ifade eden iktisadi bir terimdir. Gündelik hayatta kullanılan kıtlık kavramı somut bir yokluğu veya yetersizliği ifade ederken iktisadi anlamıyla kıtlık, mevcut kâr bazlı ekonomik sistem ve üretim teknolojisiyle ulaşılan üretim düzeyi ile ilgili bir yetersizliği ifade eder. Her adım başı üretilmiş envai çeşit ürünlerle dolup taşan çeşitli dükkân ve marketlerin boy gösterdiği günümüzde, ekonomi biliminin temeli olan kıtlığın anlamı üzerine derin düşünmek gereklidir.

<span class="mw-page-title-main">Ekonomik düşünce okulları</span>

İktisadi düşünce okulları, bir "düşünce okulu" olarak tanımlanabilecek kadar önemli iktisat teorilerini kapsamaktadır. Buradaki sınıflandırmada iktisadi düşünce okullarının ve temsilcilerinin bir sınıflandırması yapılmasıyla birlikte günümüzdeki çoğu ekonomistin bir düşünce okulundan bağımsız olarak teoriler öne sürdüğü bilinmektedir. İktisadi düşünce kabaca üç evreye ayrılabilir: Modern dönem öncesi, Erken modern ve Modern dönem Ekonomi sistematik olarak modern dönemde gelişmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Oliver E. Williamson</span> Amerikalı ekonomist (1932 – 2020)

Oliver E. Williamson Amerikalı ekonomist. "İktisadî bakımdan firmaların kontrol ve işletilemesi, özellikle firmaların sınırları, analizi" konusunda yaptığı orijinal katkılarıyla 2009 yılında Elinor Ostrom ile birlikte Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmıştır.

Klasik iktisat, klasik politik ekonomi ya da Smithyen ekonomi, 18. yüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarından ortalarına kadar özellikle İngiltere'de gelişen politik ekonomide bir düşünce okuludur. Başlıca düşünürleri Adam Smith, Jean-Baptiste Say, David Ricardo, Thomas Robert Malthus ve John Stuart Mill olarak kabul edilmektedir. Bu ekonomistler, üretim ve mübadelenin doğal yasaları tarafından yönetilen, büyük ölçüde kendi kendini düzenleyen sistemler olarak piyasa ekonomilerine dair bir teori üretmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Bilgi ekonomisi</span>

Bilgi ekonomisi, bilginin iktisadı ve iktisadi kararları nasıl etkilediğini ele alan mikroekonomi dalı. Bilginin kolay yaratılmasına karşın güvenirliliğinin görece güç sağlanıyor oluşu, çabuk yayılmasına karşın kolaylıkla kontrol altında tutulamaması gibi temel özellikleri iktisadi kuramların karmaşık bir biçim almasına yol açmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Alfred Marshall</span> İngiliz ekonomist (1842-1924)

Alfred Marshall,, döneminin en etkili iktisatçısı. Neoklasik iktisadın ve Cambridge Okulu'nun kurucusu. 1890 yılında yayımlanan İktisadın İlkeleri adlı kitabı uzun bir dönem İngiltere'de iktisat ders kitabı olarak okutuldu. Aynı zamanda John Maynard Keynes'in hocası olarak da bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Hukuk ve ekonomi</span>

Hukuk ve ekonomi veya hukukun ekonomik analizi, ekonomik teorilerin, çoğunlukla Chicago Ekonomi Okulundan akademisyenlerle başlayan, hukuk analizine uygulanmasıdır. Ekonomik kavramlar, yasaların etkilerini açıklamak, hangi hukuk kurallarının ekonomik açıdan verimli olduğunu değerlendirmek ve hangi hukuk kurallarının yürürlüğe gireceğini tahmin etmek için kullanılmaktadır. Hukuk ve ekonominin iki ana dalı vardır: Bunlardan birincisi, neoklasik ekonominin yöntem ve teorilerinin hukukun pozitif ve normatif analizine uygulanmasına dayanır. İkincisi ise ekonomik, politik ve sosyal sonuçlara daha geniş bir odaklanma ile hukuk ve yasal kurumların kurumsal analizine odaklanır. Hukuk ve ekonominin bu ikinci dalı, daha genel olarak siyasi kurumlar ve yönetişim kurumları üzerindeki çalışmalarla daha çok örtüşmektedir.

Chicago ekonomi okulu, Chicago Üniversitesi'ndeki öğretim üyelerinin çalışmalarıyla ilişkilendirilen ve bazıları ilkelerini inşa eden ve popülerleştiren neoklasik bir ekonomik düşünce okuludur. Milton Friedman ve George Stigler, Chicago okulunun önde gelen akademisyenleri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Heterodoks ekonomi</span>

Heterodoks iktisat, ortodoks iktisadi düşünce okullarıyla çelişen veya neoklasik iktisadın ötesinde olabilecek herhangi bir iktisadi düşünce veya teoridir. Bunlar arasında kurumsal, evrimci, feminist, sosyal, post-Keynesyen, ekolojik, Avusturyacı, Marksist, sosyalist ve anarşist iktisat sayılabilir.

Neoklasik iktisat, mal ve hizmetlerin üretim, tüketim ve değerlemesinin (fiyatlandırma) arz ve talep modeli tarafından yönlendirildiğinin gözlemlendiği bir ekonomi yaklaşımıdır. Bu düşünceye göre, bir mal veya hizmetin değeri, geliri kısıtlı bireyler tarafından faydanın ve üretim maliyetleriyle karşı karşıya olan ve mevcut bilgi ve üretim faktörlerini kullanan firmalar tarafından kârın varsayımsal maksimizasyonu yoluyla belirlenir. Bu yaklaşım genellikle rasyonel seçim teorisine başvurularak gerekçelendirilmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.