İçeriğe atla

İşbara Teriş Tunga Kağan

İşbara Teriş Tunga Kağan (Geleneksel Çince: 沙缽羅咥利失可汗 / 沙钵罗咥利失可汗), 634 - 639 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan.[1] Kendisinden önceki kağan olan Bağaşa Tulu Kağan'ın kardeşidir.[2]

Yaşamı

Bağa Şad'ın oğludur. Ağabeyi Bağaşa Tulu Kağan'ın tahttan el çektirilmesinden sonra olumsuz şartlar altında 634'te tahta geçmiştir. Bu nedenle, kendisine bağlı olmakla birlikte Batı Göktürklerden daha güçlü olan beyliklere güvenmek zorunda kalmıştır. 635'te, kendisine bağlı on boya 10 adet ok göndermiştir. Bunun anlamı bu boyların beylerini şad olarak tanıdığını göstermektedir. Bunu yaparken, Göktürk demografisinin iki büyük kolu olan Tulu-ok ve On-oklar arasındaki hassas dengeyi korumak istemiştir. Bu yüzden kendi kolu olan On-oklara 4, Tulu-oklara 5 ok göndermiştir. Ancak bu siyaset başarılı olmamıştır. On-oklar ve Tulu-oklar arasında yapılan İli Nehri Antlaşması ile tahttan indirilmiştir. Toplanan Göktürk boylar meclisi Toygun, yıkılan Doğu Göktürk Kağanlığı tiginlerinden Yukuk Kağan'ı kendi hükümdarları ilan etmişlerdir. İşbara Teriş, hayatının geri kalanını kendisine bağlı On-oklarla birlikte geçirmiştir.[3]

Kaynakça

  1. ^ Yılmaz Öztuna "Başlangıcından zamanımıza kadar Büyük Türkiye tarihi" cilt 1, sf. 127, Ötüken Yayınevi (1977).
  2. ^ Öztüna, Yılmaz. Devletler ve hânedanlar: İlk çağ ve Asya-Afrika devletleri (1989), T.C. Kültür Bakanlığı, sf. 141 13 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  3. ^ ^ L.M.Gümilev :Eski Türkler, tr:Ahsen Batur, Selenge yayınları, İstanbul, 2002, ISBN 975-7856-39-8, OCLC 52822672, pp.269-272
Önce gelen
Bağaşa Tulu Kağan		Batı Göktürk Kağanlığı kağanı
634-639 		Sonra gelen
Bağatur İpi Kağan

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Göktürk Kağanlığı</span> Türk adını kullanan ilk Türk devleti

Göktürk Kağanlığı, asıl ismiyle Türk Kağanlığı Göktürkler tarafından kurulmuş ve 552-744 yılları arasında Orta ve İç Asya'da hükümdarlık sürdürmüş bir Türk imparatorluğudur ve bozkırların ilk model devletidir. Asya Hun İmparatorluğu'ndan sonra 2. Büyük Devlet lakabını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Göktürk Kağanlığı</span> Göktürk devletinin ikiye ayrılmasıyla kurulmuş bir Türk devleti

Batı Göktürk Kağanlığı, Göktürk Kağanlığı'nın 582 yılında ikiye ayrılmasıyla bu ülkenin batısında Tardu tarafından kurulan tarihi Türk devletidir. 582-659 yılları arası varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı</span> 7. ve 8. yyde hüküm sürmüş Türk devleti

İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı, Çin egemenliğine giren Göktürkler Kutluk Kağan zamanında yeniden bağımsızlığına kavuştu. Bu yüzden bu devlete "Kutluk Devleti" de denir.

İşbara Kağan, 582- 587 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk hükümdarıdır.

Yami Kağan veya Yamı Kağan, soyadı ve ad: Ashina Jankan, Tolis Qaghan olarak da bilinir ve daha sonra unvanını aldı. 600-609 yılları arasında hükümdarlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. İşbara Kağan ya da Baga Kağan'ın oğludur.

Şikoey Kağan, 611 - 618 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Apa Kağan'ın oğlu, İnal Kağan'ın kardeşi, kendisinden önceki kağan olan Çulo Kağan'ın amcasıdır.

Bağaşa Tulu Kağan,, 633 - 634 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Bağa Şad'ın oğludur.

Se Yabgu Kağan,, 631 - 633 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Tong Yabgu Kağan'ın oğludur. Kendisinden önceki kağan olan Bağatur Sepi Kağan'ı yenerek tahta geçmiş, Nuşibi kolunun desteğini görmüştür. Ancak Batı Göktürk Kağanlığı'nın birliğinin babasının zamanındaki gibi yeniden sağlanmasını talep eden Nuşibi kolunun isteklerini karşılayamayınca tahttan indirilmiş ve yerine Bağaşa Tulu Kağan geçirilmiştir.

Bağatur Sepi Kağan,, — 630 - 631 yılları arasında Batı Göktürk Kağanlığı'nı yöneten kağan. Bilge Tarduş'nun oğludur. Batı Göktürk Kağanlığı'nın altın çağını yaşatan Tong Yabgu Kağan'dan sonra tahta geçen Bağatur Sepi Kağan, kendisinden beklenenleri karşılayamayınca Nuşibi kolu tarafından bir ayaklanma başlatıldı. Kağan Tang Hanedanı'ndan yardım istemek zorunda kaldı, bir hanedan mensubuyla evlenme talebinde bulundu. Ayaklanma sırasında kağanın kim olacağı belli olmadığı için devlet güç kaybına uğradı. Ayaklanmanın başarısı üzerine 631 yılında Se-Yabgu kağan ilan edildi. Bunun üzerine Altay Dağları'na kaçan Bağatur Sepi Kağan, burada 631 yılında Nuşibi kolunun mensupları tarafından yakalanarak öldürüldü.

Tulan Kağan ya da Tou-lan Kağan 588-600 yılları arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır.

Ch'u-lo Kağan (Çince: 處羅可汗/处罗可汗, : chùluo kěhàn, : ch'u-lo k'o-han, : ,diğer adları: Ilteber Shad. 619- 621 tarihleri arasında kağanlık yapan Doğu Göktürk Kağanlığı hükümdarıdır. Yami Kağan' ın oğludur.

<span class="mw-page-title-main">Buyruk Kağan</span>

İltigin Buyruk Kağan veya Nili Kağan, Batı Göktürk Kağanlığı'nın Türk Kağanlığı'ndan ayrıldığı yıllarda yaşamış, 599'da Tulan Kağan'ın ölmesiyle tahtı ele geçirmeye çalışan Göktürk kağanıdır. Buyruk, İli havzası'nda Türk Kağanlığı'nın parçalandığı yıllarda "kağan" unvanı ile hüküm sürmüştür. Ancak hiçbir zaman Batı Göktürk tahtının egemenliğini tam anlamıyla ele geçiremediği düşünülmektedir; bunun için ilk Batı Göktürk kağanı olarak daha çok oğlu Arslan Taman Kağan bilinmektedir. Hakkındaki bilgiler Çin kaynakları ve Soğdca yazılan Moğolküre Yazıtı'ndan elde edilmiştir. Ayrıca Buyruk Kağan'ın Doğu Roma İmparatoru Mauricius'a yazdığı mektup, Türk edebiyatındaki bilinen ilk mektup örneklerinden biridir.

Tarduş Kağan ya da Tardu, Batı Göktürk Kağanlığı'nın kurulmasını sağlayan siyasi ortamı oluşturan yabgu. Aslen bir Yabgu olmasına rağmen, yaptığı fetihlerle Türk Kağanlığı'nın genişlemesini sağlamış; İşbara Kağan ile girdiği mücadele ise ülkenin 604 yılında ikiye bölünmesiyle sonuçlanmıştır.

Ériş Kül Kağan, 7. yüzyılda Batı Göktürk Kağanlığı'nda hüküm süren Göktürk Kağanı. Kimi tarihçilere göre ise adı, "kar kaplanı" anlamına gelen "İrbiz"dir. Bazı tarihçiler tarafından Hazarların ilk kağanı olarak gösterilmiştir.

Yukuk Kağan ya da daha çok Çin kaynaklarında geçen adıyla Yukuk Şad, Batı Göktürk Kağanlığı'nın son dönemlerinde ülkeye hükmeden Türk kağanıdır. Kağanlığı döneminde, İli Nehri'nden Sibirya ormanlarına kadar olan bölgeyi egemenliği altında tutmuştur.

Şetu İl-Kullıg Şad Bağa İşbara Kağan ya da kısaca İl-Kullıg İşbara Kağan (Eski Türkçe: , işbara kağan, 沙缽略可汗/沙钵略可汗, Pinyin: shābōlüè kěhàn, Wade-Giles: sha-po-lüeh k'o-han, kişisel adı Kullıg, Batı Göktürk Kağanlığı hükümdarı. Kağan olmadan önce "kudret sahibi, malik" anlamındaki Kullıg adını kullanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tang'ın Batı Türklerine seferi</span>

Tang'ın Batı Türklerine Seferi, Çin kaynaklarında Batı Tujue olarak bilinen Batı Göktürk Kağanlığı topraklarına 7. yüzyılda Tang Hanedanı tarafından düzenlenen seferdir. Tang Hanedanlığı, henüz sefere karar kılmadan önce; Doğu ve Batı Göktürk devletleri arasındaki rekabetten yararlanarak; bu iki devletin gücünü ciddi şekilde zayıflatmıştır. İmparator Taizong, Çin ordusunu Göktürklerin batı kanadında bulunan topraklar olan; 640'ta Karahoca, 644'te Karaşehir ve 648'de Kuçar'a sevk etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">İli Nehri Antlaşması</span>

İli Nehri Antlaşması (638), Batı Göktürk Kağanlığı'nın On-ok ve Tuğluk urukları arasındaki iç savaşı sonlandıran boylar meclisi antlaşmasıdır. Bu antlaşmaya göre, kurucu boylar Batı Göktürk Devleti'nin konfederatif bütünlüğünü desteklemek ve garanti etmekle sorunlu tutulmuştur. Ancak buna bağlı olarak, On-oklar ve Tuğluklar, antlaşma uyarınca konfederasyona bağlı tam bağımsız iki devlet teşkil etmiştir.

İl Külüg Şad İrbiş Kağan Batı Göktürk Kağanlığı'nın kağanı idi.

İpi İşbara-Yabgu Kağan - Batı Göktürk Kağanlığı'nda On-ok boyunun bir kağanıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.