İçtençeneliler - Turkipedia

İçtençeneliler

Acerentomon sp.

Biyolojik sınıflandırma

Üst âlem:	Eukaryota
Âlem:	Animalia
Alt âlem:	Eumetazoa
Şube:	Arthropoda
Alt şube:	Hexapoda
Sınıf:	Entognatha

Takımlar

Diplura - Çatal kuyruklular
Protura - Duyarga bacaklılar
Collembola - Sıçrar kuyruklular

İçtençeneliler (Entognatha), altı bacaklılar (Hexapoda) alt şubesinin bir sınıfıdır.

Böcekler (Insecta) sınıfı dışında tutulsalar da, bunlar da böcek olarak nitelendirilir. Önceleri böcekler (Insecta) sınıfının kanatsız böcekler (Apterygota) alt sınıfına sokulan içtençeneliler, günümüzde ayrı sınıf olarak değerlendirilmektedir. 3 takıma ayrılırlar: Çatal kuyruklular (Diplura), duyarga bacaklılar (Protura), Sıçrar kuyruklular (Collembola).

Bu üç takımın birbiriyle filogenetik ilişkisi açık değildir. En ilkeli Diplura takımıdır. Protura'da normal abdomen sayısı postembriyonik gelişme sırsaında tamamlanır. Collembola'da bu sayı hiçbir zaman tamamlanmaz.

Ufak boylu böceklerdir. Genelde 1 mm civarında olurlar.

Anatomi

Ağız çukurunun yanları (labium ile genae) kaynaşarak gelişmiş ve ağız parçalarının etrafını çeviren bir boşluk meydana getirmiştir. Birleşik gözleri körelmiş, bazen birkaç nokta göze indirgenmiştir. Tibia ve tarsusları kaynaşmış, stigmaları körelmiştir. Collembola'da abdomen segmentleri sayıca dumura uğramış ve 4. abdomen segmentine ait bacak zıplama organı şeklinde gelişmiştir. Protura'da duyarga körelmiş, ön bacaklar bir çift duyarga şeklinde gelişmiştir. Böcekler (Insecta) sınıfındaki kamçı şeklinde duyargalardan farklı olarak, gerçek segmentli duyargalar yalnızca Collembola ve Diplura da vardır. Bunlarda duyarganın son segmenti hariç, diğerlerinin hepsi kaslarla donatılmıştır ve her biri ayrı ayrı hareket etme yeteneğine sahiptir. Duyargada Johnston organı yoktur. Bu olmayış onları böceklerden ayıran en temel göstergedir. Malpighi tüpleri (varsa) küçüktür. Erkeklerinde çiftleşme organı gelişmememiştir. Bilindiği kadarıyla, erkekler spermatoforlarını dişinin eşey açıklığı tarafından alınacak şekilde yerleştirirler.

İnsanla karşılaşmaları

Sıçrar kuyruklular (Collembola) takımı üyeleri evlerdeki saksılarda çokça bulunmalarına rağmen, ufak oldukları için dikkatleri üzerlerine çekmezler.

Adlandırma

Labiumun genae ile kaynaşması sonucu oluşan bir kese içinde ağız üyelerinin bulunması dolayısıyla içtençeneliler adını alırlar.

Resim galerisi

Diplura
Protura
Collembola
Collembola (Sminthuridae)

Kaynakça

Prof. Dr. Alı Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Entomoloji)

İlgili Araştırma Makaleleri

Böcekler eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin sınıfı ve tür ve takson bakımından en kalabalık hayvan sınıfıdır. 1.000.000'dan fazla olan tür sayılarıyla Dünya'daki en fazla türe sahip canlılardır. Dünya'nın hemen hemen her yerinde bulunur ve bazen çok yoğun popülasyonlarda görülebilirler. Her yıl birkaç bin böcek türü tanımlanmaktadır. Toplam tür sayısının 2.000.000 ila 30.000.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tür, cins, familya gibi taksonomik kategoriler bakımından 6-10.000.000 sayıya ulaşırlar ve Dünya'daki hayvanların %90 kadarını oluştururlar.

Orthoptera, Polyneoptera üsttakımına bağlı bir hayvan takımıdır. Başlarının ucunda çok parçalı iki anten ile yanlarda büyükçe iki petek göz bulunur. Bazılarının baş tepelerinde de 2 veya 3 adet nokta göz mevcuttur. Ağız parçaları kesici, çiğneyicidir. Çoğu bitkisel besinlerle, azı böceklerle beslenir. Ön kanatları dar ve parşömen sertliğindedir. Arka kanatlara örtü vazifesi yaparlar. Arka kanatlar geniş ve zar şeklindedir.

Scorpiones (Akrep), Arachnida (örümceğimsiler) sınıfına bağlı bir eklembacaklı takımıdır. Genellikle sıcak ve nemli bölgelerde yaşayan, vücutları sert kitin bir tabaka ile örtülü, kıvrık ve kalkık kuyruğunda zehir iğnesi bulunan, örümceklerle ilişkili hayvanlardır.

Arı, zar kanatlılar takımına ait Apoidea familyasını oluşturan tüm böcek türlerine verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Eklem bacaklılar</span> omurgasızların en büyük şubesi

Eklem bacaklılar ya da Arthropoda, omurgasızların en büyük şubesidir.

<span class="mw-page-title-main">Yumuşakçalar</span>

Yumuşakçalar, ilkin ağızlılar (Protostomia) kladı, Lophotrochozoa üst şubesinden bir hayvan şubesidir. Ahtapot, kalamar gibi kafadan ayaklılar, salyangoz ve sümüklü böcek gibi karından ayaklılar, midyeler ve kitonlar bu şubedendir. Çizgili kas ilk defa bu sınıfta ortaya çımıştır. Yaklaşık 85,000 yaşayan türü bulunur.

Duyarga ya da anten, eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin altı bacaklılar (Hexapoda), çok bacaklılar (Myriapoda), kabuklular (Crustacea) ve soyu tükenmiş trilobitler (Trilobitomorpha) alt şubelerinde görülen duyu organı olarak gelişmiş hareketli baş uzantısıdır. Eklembacaklıların diğer alt şubesi olan ve akrep, kene ve örümceklerin yer aldığı keliserliler (Chelicerata) alt şubesinde duyarga bulunmaz.

Diptera veya Sinek, Holometabola üsttakımına bağlı bir hayvan takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Zıplayan kılkuyruklar</span> böcek grupları

Archaeognatha veya zıplayan kılkuyruklar, Insecta sınıfına bağlı bir hayvan altsınıfıdır. Zıplayan kılkuyruklar önceleri Thysanura ya da kılkuyruklar takımı içine yerleştirilmekte idi, bu iki grubun ortak özelliği karıncık uçlarında kuyruk biçiminde üç adet uzantının yer almasıdır. Archaeognatha takımının üyeleri bu uzantılarını 30 cm. kadar havaya zıplamak için kullanabilmektedirler. Eskiden grubu adlandırmak için kullanılan Microcoryphia adı, küçük anlamına gelen micro ile başlılar anlamına gelen coryphia köklerinden türetilmiştir.

Keliserliler (Chelicerata), eklem bacaklıların büyük bir altşubesini teşkil eder. Merostomata, Arachnida ve Pantopoda diye üç sınıfı vardır. Köken olarak denizde yaşayan ve karada yaşayan canlıları içerir. Bugün bazı türlerinin (Xiphosura) soyu tükenmiştir. 35.000 den fazla türü yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Altı bacaklılar</span>

Altı bacaklılar (Hexapoda) Eklembacaklılar bölümünün en büyük alt şubesidir. Yaklaşık olarak 30'un üzerinde takım içerir. Böceklerin yanı sıra içtençeneliler adı verilen kanatsız eklembacaklılardan Diplura, Protura ve Collembola'yı da içine alır. Göğüslerinin üç segmentli olması ve her segmentinde bir çift bacağın bulunması ile tanınırlar.

<span class="mw-page-title-main">Çatal kuyruklular</span>

Çatal kuyruklular (Diplura), içtençeneliler (Entognatha) sınıfı altı bacaklılar alt şubesinden bir böcek türüdür.

Sıçrar kuyruklular (Collembola), içtençeneliler (Entognatha) sınıfından böcek alt sınıfı ya da takımıdır.

Johnston organı, böcekler (Insecta) sınıfında, duyarga ara bileziğininin (pedicellus) duvarları arasında gerilmiş bulunan antenal chordotonal organlar 'dır.

<span class="mw-page-title-main">Trips</span>

Trips, saçak kanatlılar (Thysanoptera) denen böcek takımından eklembacaklıların ortak adıdır.

Tipulidae, çayırsineğigiller, tipulagiller, tipulasineğigiller çift kanatlılar (Diptera) takımından böcek familyası.

<span class="mw-page-title-main">Pediciidae</span>

Pedicidae, çift kanatlılar (Diptera) takımından böcek familyası.

Bibionidae, Bibionomorpha infratakımına bağlı bir hayvan familyasıdır. Genellikle siyah renkli, güçlü bir vücuda sahip olan, 2–16 mm uzunluğunda sivrisineklerdir. Erginlerinin ömürleri 1 hafta bile sürmez. İlkbaharda 3–12 mm boyunda, oldukça hantal vücutlu, sivrisinek (Culicidae) benzeri, alçalıp yükselerek dans eden sinekler bu familyaya aittir. Eşeyler arasındaki dimorfizm tipiktir. Bütün dünyada yaklaşık 700 kadar türü bulunur. Eski familyadır ve fosillerine Oligosen ve Miyosen'den beri rastlanmaktadır.

Ptychopteridae, çift kanatlılar (Diptera) takımından böcek familyası.

<span class="mw-page-title-main">Kanatsız böcekler</span>

Kanatsız böcekler (Apterygota) böceklerin sınıflandırılmasında kullanılan bir alt sınıf idi ve şu takımlardan oluşmaktaydı:

Duyarga bacaklılar (Protura)
Sıçrar kuyruklular (Collembola)
Çatal kuyruklular (Diplura)
Püskül kuyruklular (Thysanura)

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.