İçeriğe atla

İçihise

Içihise
Şanyü
Domain and influence of the Eastern Huns
Hüküm süresiMÖ 126–114
Önce gelenÇun-Çen (Kün)
Sonra gelenUvey Şanyü
ÖlümMÖ 114
Çocuk(lar)ıUvey Şanyü,Suylihu Şanyü,Çüdihu Şanyü
HanedanLuanti Hanedanı
BabasıLao Şang

İçihise, Çun-Çen'in kardeşi ve Hun tahtının halefiydi. Içihise, askeri yayılmacı Han İmparatoru Wu (MÖ 141-87) yönetimindeki güney Han hanedanı ile yapılan savaş döneminde hüküm sürdü.

Yudan'ı yenmek

Başlangıçta Çün-çen'in küçük bir erkek kardeşi olan Doğu Luli-Prensi Içihise, önceki yeğeni Doğu Tuqi (Bilge Prens, 屠耆) Yudan'a karşı bir darbe düzenlemek zorunda kaldı. Yudan, savaşta İçihise tarafından mağlup edildi ve İmparator Wu'nun ona asil bir unvan verdiği Han hanedanına kaçtı. Birkaç ay sonra öldü.[1]

Hayatı

Ertesi yıl, MÖ 125'te, Hunlar, her biri 30.000 süvariden oluşan 3 grup halinde Çin eyaletlerine yeniden baskın düzenledi. Batı Jükü-Prensi, Çinin Ordos'u alıp Shuofang'ı (朔方城) inşa etmesine tepki göstererek birkaç kez Çin sınırlarına saldırdı ve Ordos'a girdiğinde, Shuofang'ı yağmaladı. Çok sayıda yetkiliyi ve insanı öldürdü veya esir aldı.

MÖ 124 baharında, Wei Qing ve diğer dört general, Hunlara karşı çoğu hafif süvari olan 100.000 kişilik bir kuvveti yönetti. Sağ Bilge Kralı (Tuqi), geri çekildikten sonra geri döneceklerini varsaydı, ancak dönmediler ve kampına şaşırdı. Han, on küçük prens, 15.000 Hun ve bir milyon hayvanı ele geçirerek galip geldi. [1]

MÖ 123 baharında, Wei Qing ve diğerleri 100.000 süvariyi Hunlar'a karşı yöneterek Dingxiang'ın kuzeyinde 3.000 kişiyi öldürüp ele geçirdi. Ancak Su Jian ve Zhao Xin, yalnızca 3.000 kişiyle çok ileri gittiler ve azaltıldılar. Su Jian ve Zhao Xin kaçtı. Zhao Xin aslen Han'a sığınan bir Hun prensiydi. İçihise'nin kız kardeşlerinden biriyle evlendi ve onun Çin konusunda baş danışmanı oldu. İçihise'yi, Han istilalarından kaçınmak ve onları bozkırların derinliklerine çekmek için başkentini Gobi Çölü'nün daha kuzeyine taşımaya ikna etti. [2] [1][3]

MÖ 122'de 10.000 kişilik bir Hun kuvveti Shanggu'ya baskın düzenledi. [2]

MÖ 121 baharında Huo Qubing, 10.000 süvari birliğine liderlik etti ve Yanzhi Dağları'nın batısında (modern Gansu'da) 8.960 Hun'u öldürdü. Yaz aylarında o ve birkaç kişi batıya yürüdü. Huo, Jiuquan'ın güneyindeki Qilian Dağları'na kadar ulaştı ve 33.000 Hun;u öldürüp ele geçirdi. Hunlar ayrıca Yanmen Komutanlığını işgal etti, bu yüzden Li Guang ve Zhang Qian peşine düştü. Li Guang aniden Sol Bilge Kralı (Tuqi) komutasındaki 40.000 Hun askeri tarafından kuşatıldı, ancak Zhang Qian gelene ve Hunlar geri çekilene kadar tekrarlanan saldırıları iki gün boyunca durdurabildi.

MÖ 120'de Hunlar, Youbeiping ve Dingxiang'a baskın düzenleyerek 1.000 esir aldı. [2]

MÖ 119 yazında, Wei Qing ve Huo Qubing, Hunlara karşı 100.000 süvari, 200.000 piyade ve 140.000 ikmal atından oluşan büyük bir kuvvete liderlik etti. Han güçleri geldiğinde, Hunları çoktan hazırlanmış ve beklerken buldular ve Mobei Savaşı başladı. Wei, güçlendirilmiş bir araba çemberine yerleşti ve düşmanı araştırmak için 5.000 süvari gönderdi. İçihise, 10.000 süvari ile karşılık verdi. İki taraf, kuvvetli bir rüzgar çıkana kadar akşama kadar çatıştı, bu noktada Wei süvarilerinin çoğunu görevlendirdi ve Hunlar'ı kuşattı. İçihise kuşatmadan kaçmaya çalıştı ama adamlarının kontrolünü kaybetti ve bozguna uğradı. Huo'nun güçleri başka bir yoldan ilerledi ve Sol Bilge Kralı'nı (Tuqi) yendi. Li Guang zamanında buluşamadı ve intihar etti. Sefer sırasında yüz bin at kaybedildi ve Han süvari kuvvetlerini bir süre sakat bıraktı. [2]

İçihise, Huo Qubing'in verdiği iki ciddi yenilgiye kızdı ve komutanlarına rapor vermelerini emretti. Her iki Prens de cezadan korkuyordu, Prens Hunie onların Çin'e kaçmalarını istedi ama Prens Syuchu reddetti, bu yüzden Hunie onu öldürdü. Hunie'nin ihaneti, güç dengesini önemli ölçüde Han'ın lehine çevirdi. MÖ 124 ile 119 arasındaki Çin baskınlarında, Çin yıllıklarına göre Hunlar, öldürülen veya esir alınan askeri ve sivil 300.000 kişiyi kaybetti.[4]

MÖ 116'da Hunlar, Liang Eyaletine baskın düzenledi. [2]

MÖ 114'te İçihise öldü ve yerine oğlu Uvey Şanyü geçti. [1]

Kaynakça

  1. ^ a b c d Loewe 2000.
  2. ^ a b c d e Whiting 2002.
  3. ^ Taskin B.S., "Materials on Sünnu history", Science, Moscow, 1968, p. 29 (In Russian)
  4. ^ Bichurin N.Ya., "Collection of information on peoples in Central Asia in ancient times", vol. 1, pp. 37–42

Ek Bilgi

  • Bichurin N.Ya., "Eski çağlarda Orta Asya'daki halklar hakkında bilgi toplanması", cilt. 1, Sankt Petersburg, 1851, yeniden basım Moskova-Leningrad, 1950 [1] 16 Haziran 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uygur Kağanlığı</span> 8.-9. yüzyıllarda varlığını sürdürmüş bir Türk kağanlığı

Uygur Kağanlığı, 8.ve 9. yüzyılların ortaları arasında yaklaşık bir yüzyıl boyunca var olan bir Türk imparatorluğuydu. Çinliler tarafından Jiu Xing, dokuz Oğuz veya Dokuz Tuğluk olarak adlandırılan bir kabile konfederasyonuydu.

<span class="mw-page-title-main">Hiung-nu</span> İlk Çağda Orta Asyada yaşamış göçebe Avrasya Türk İmparatorluğu

Hiung-nu, Türkçe tarihyazımında bilinen isimleri ile Büyük Hun İmparatorluğu veya Asya Hun İmparatorluğu, eski Çin kaynaklarına göre MÖ 3. yüzyıl ile MS 1. yüzyılın sonları arasında doğu Avrasya bozkırlarında yaşamış göçebe halklardan oluşan boylar konfederasyonudur. Bilinen ilk Türk devletidir. Hiung-nu halkı hakkındaki bütün bilgiler dağınık Çin kaynaklarına ve arkeolojik bulgulara dayanmaktadır. Dilleri hakkındaki değişik varsayımlar, Çin kaynaklarında bulunabilen çoğunluğu kişi ve unvan adları olan sözcüklere dayanmaktadır. Dillerindeki sözcüklerin Çin lehçelerindeki transkripsiyonlarına göre dillerinin Türk, İrani, Moğol, Ural, Yenisey kökenli veya yalıtık dil olduğuna ve hatta halkın çok uluslu olduğundan dilin de karışık bir dil olabileceğine dair görüşler bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Han Hanedanı</span> çinde M.Ö. 206 - M.S. 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedan

Han Hanedanı, Çin'de MÖ 206 – MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır. Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mete</span> Türk Hun Devletinin Ve Ordusunun Kurucusu

Mete, Mao-tun (Çince: 冒頓單于 pinyin: Mòdú Chānyú;, MÖ 209 - MÖ 174 arasında hüküm sürmüş Asya Hun İmparatorluğu hükümdarı olan Türk-Hun hükümdardır. Oğuz Kağan Destanı'ndaki Oğuz Kağan ile aynı kişi olduğu düşünülmektedir. Babası Teoman'dır. Kendisi Baideng Muharebesi sırasında Han Hanedanlığı'nı yenmiş ve vergiye bağlamıştır. Yüeçi ve Tunguz milletlerini de yenerek devletini Hazar Denizi'nden Mançurya'ya kadar uzatmıştır.

Şanyu, Hiung-nu liderlerinin kullandıkları unvandır.

<span class="mw-page-title-main">Baideng Muharebesi</span> Hun İmparatorluğu-Çin İmparatorluğu muharebesi

Baideng Muharebesi, MÖ 200 yılında, Hunlarla Çinliler arasındaki en ünlü çarpışmalardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Yüeçiler</span> antik bir Ortaasya halkı

Yüeçiler, antik bir Orta Asya halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Nanyue</span>

Nanyue, Nam Viet olarak da bilinir, kuzey Vietnam'ın ve Çin'de günümüz Guangdong, Guangşi ve Yünnan eyaletlerinin bazı toprakları üzerinde egemenliğini sürdürmüş antik bir krallıktır. MÖ 204 yılında Nanyue, Çin Hanedanı'nın çöküşü sonrasında, o dönemde Nanhai Komutanı görevinde çalışan Zhao Tuo tarafından kuruldu. İlk başta Nanhai, Guilin ve Xiang jun lerinden oluştu.

Çun-Çen, Kün-Çin, Kung-Sin, Çün-Çin, MÖ 161 - MÖ 126 arasında hüküm sürmüş olan Hun şanyusudur. Onun dönemi Hun İmparatorluğu'nun en güçlü dönemi olarak kabul edilir. En uzun ömürlü Hun imparatoru olan Çun-Çen Lao Şang'dan sonra görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Han-Hiung-nu Savaşı</span> Savaş

Han-Hiung-nu Savaşı ayrıca Çin-Hiung-nu Savaşı olarak da bilinir, Çin Han İmparatorluğu ile göçebe Hiung-nu konfederasyonu arasında MÖ 133'ten MS 89'a kadar yapılan bir dizi askeri savaştı.

Evlilik ittifakı olarak da bilinen heqin, Çin imparatorlarının, genellikle yönetici ailenin küçük dallarının üyeleri olan prensesleri komşu devletlerin yöneticileriyle evlendirmesinin tarihsel uygulamasına atıfta bulunur. Savaş alanında yenilgiye uğratılamayacak kadar güçlü bir düşman devlete karşı genellikle bir yatıştırma stratejisi olarak benimsendi. Politika her zaman etkili değildi. İmparator ve diğer devletin hükümdarı arasında eşit bir diplomatik statü anlamına geliyordu. Sonuç olarak, tartışmalıydı ve birçok eleştiriye maruz kalıyordu.

Mayi Muharebesi, aynı zamanda Mayi Komplosu (馬邑之謀) ya da Mayi Kuşatması (馬邑之圍) olarak da bilinir, Han Hanedanı tarafından Çün-Çen Şanyu liderliğindeki istilacı Hiung-nu kuvvetlerine karşı her iki taraftan da en az kayıpla gerçekleştirilen abortif bir pusu operasyonuydu. Aslında hiçbir savaş olmamasına rağmen, hukuki olarak Han Hanedanı ile Hiung-nu arasındaki barışın sonunu getirdi ve müteakip Han-Hiung-nu Savaşı'nın başlamasına yol açtı. Operasyonun başarısızlığı, Han sarayını etkili süvari kuvvetleri geliştirmeye ve saldırgan seferi askeri politikalarının geliştirme konusunda da motive etti.

<span class="mw-page-title-main">Huo Qubing</span>

Huo Qubing, Batı Han Hanedanı döneminde yaşamış bir Çinli general ve devlet adamı. General Wei Qing ve İmparatoriçe Wei Zifu'nun yeğeni ve devlet adamı Huo Guang'ın üvey kardeşiydi. Wei Qing ile birlikte, Hiung-nu göçebe konfederasyonunu yenmek için Gobi Çölü'ne bir sefer düzenledi ve MÖ 119'da Mobei Muharebesi gibi belirleyici zaferler kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Wang Jian (Çin)</span>

Wang Jian, Çin'de Savaşan Devletler Çağı'nda yaşamış bir general. Onun komutası altında, Qin ordusu Zhao, Yan ve Chu devletlerini fethetti. Çinli tarihçiler tarafından Bai Qi, Li Mu ve Lian Po ile birlikte Savaşan Devletler Çağı'nın en büyük dört generalinden biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Xuan (Han)</span>

Xuan, Çin'in Han Hanedanı'nın 10. imparatorudur. Saltanatı MÖ 74'ten MÖ 48 yılında ölümüne kadar sürmüştür. Bir tapınak adı alan sadece dört Batı Han imparatorundan biriydi. Saltanatı sırasında, Han Hanedanı ekonomik ve askeri olarak başarılı oldu ve bölgesel bir süper güç haline geldi ve birçokları tarafından tüm Han tarihinin zirve dönemi olarak kabul edildi.

<span class="mw-page-title-main">Uvey Şanyü</span>

Uvey, Hiung-nu'nun bir Şanyu'suydu. Uvey, MÖ 114'te babası Içihise'nin yerini aldı ve MÖ 105'te öldü. Yerine oğlu Er Şanyu geçti.

<span class="mw-page-title-main">Suylihu Şanyü</span>

Suylihu Şanyü, Hiung-Nu'nun hükümdarıydı. Suylihu Şanyü, Uvey Şanyü'nün küçük kardeşiydi. MÖ 102'de yeğeni Er Şanyü'nün yerine geçti.

<span class="mw-page-title-main">Er Şanyü</span>

Er Şanyü,Uşilu adıyla doğdu, Hun İmparatorluğu'nun bir Şanyü'süydü. MÖ 105'te babası Uvey Şanyü'nün yerini aldı ve MÖ 102'de bir hastalıktan öldü. Er Şanyü'nün yerine amcası Suylihu Şanyü geçti.

<span class="mw-page-title-main">Çüdihu Şanyü</span>

Çüdihu, Hiung-nu İmparatorluğu'nun bir Tanhu'su ve Suylihu'nun halefiydi. Hükümdarlığı, Han İmparatoru Wu ile çağdaştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.