İçeriğe atla

İç Moğolistan

İç Moğolistan Özerk Bölgesi
Çince :内蒙古自治区      
Nèi Měnggǔ Zìzhìqū
Moğolca :ᠥᠪᠥᠷᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠨᠵᠠᠰᠠᠬᠤᠣᠷᠣᠨ
Övör Mongolyn Öörtöö Zasax Oron
Kısaltmalar: NM / 蒙  (pinyin: Méng)
İç Moğolistan bu haritada renklendirilmiştir.
Adın kökeni
İdari birim türüÖzerk bölge
BaşkentiHuhhot
En büyük şehriBaotou
ÇKP Komitesi SekreteriHu Chunhua
ValiBu Xiaolin
Yüzölçümü1.183.000 km² (3.)
Nüfusu (2004)
 - Nüfus yoğunluğu 		24.049.155[1] (23.)
20.2 kişi/km² (28.)
GSYİH (2009)
 - kişi başına 		CNY 972.6 milyar (15.)
CNY 37,287 (7.)
İGE (2008) 0.803 (yüksek) (13.)
Başlıca etnik gruplar
İl düzeyi12
İlçe düzeyi101
Belde düzeyi† 1425
ISO 3166-2CN-NM
Resmî websitesi
http://www.nmg.gov.cn (Çince) (Çince)

İç Moğolistan (Çince (basitleştirilmiş): 内蒙古; Çince (geleneksel): 內蒙古; pinyin: Nèi Měnggǔ; Moğolca: ᠦᠪᠦᠷᠮᠣᠩᠭᠣᠯ Övör Mongol) ya da resmî adıyla İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk bölge. Ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda bulunur. Kuzeyde Moğolistan, doğuda Heilongjiang, Jilin ve Liaoning, güneyde Hebei, Şansi ve Şensi yönetim bölgeleri ile Ningxia özerk bölgesi, batıda da Gansu yönetim bölgesi ile çevrilidir. Yüzölçümü 1.183.000 km², yönetim merkezi Huhhot'tur. Nüfus; 24.049.155 (2020).[1]

Adı

"İç Moğolistan", günümüz Moğolistan devleti ile Tuva Cumhuriyeti'ni kapsayan "Dış Moğolistan" (Çince: 外蒙古; pinyin: Wài Měnggǔ) kavramından farklıdır.[dipnot 1] "İç" ile "Dış Moğolistan", tarihî olarak Çing Hanedanı (1635–1911) kontrolü altındaki topraklara bağlı olup birbirinden ayrı yönetilen iki farklı idari bölge şeklindeydiler. Tarihî Dış Moğolistan bölgesi Çin yönetiminden çıktıktan sonra Çin yönetimi altında kalmış İç Moğolistan bölgesine "İç Moğolistan" denilmeye devam edildi.[dipnot 2] Günümüz Çin Halk Cumhuriyeti'nde, Sincan Uygur Özerk Bölgesi veya Tibet Özerk Bölgesi gibi yerel nüfusun büyük kısmını etnik azınlıkların oluşturduğu bölgeler gibi, bu bölge de özerk bölge statüsüne sahiptir ve bölgenin tam resmî adı İç Moğolistan Özerk Bölgesi'dir (Çince: 内蒙古自治区; pinyin: Nèi Měnggǔ Zìzhìqū; Moğolca: ᠥᠪᠥᠷᠮᠣᠩᠭᠣᠯ ᠤᠨᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠨᠵᠠᠰᠠᠬᠤᠣᠷᠣᠨ, Övör Mongolyn Öörtöö Zasax Oron). Bölgedeki etnik Moğolları Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Organizasyonu'nda temsil eden delegasyon tarafından "Güney Moğolistan" (İngilizce: Southern Mongolia) şeklinde adlandırılır.[2]

Tarih

İç (güney) ve Dış (kuzey; bugünkü Moğolistan) 17. yüzyıldan bu yana ayrı birimlerdir. İç Moğolistan, Çin'in kurulmasından (1949) iki yıl önce, bölgeyi denetimleri altında tutan komünistler tarafından özerk bölge ilan edildi. 1969'daki Çin Kültür Devrimi'nin hemen ardından bir düzenlemeyle sınırları değiştirilerek toprakları daraltıldı. Bu düzenleme 1979'da iptal edildi ve bölge tekrar eski sınırlarına kavuştu.

İdari yapılanma

İç Moğolistan 12 farklı il düzeyi bölümden oluşur:

İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nin İdari Bölümleri
Bölüm kodu[3]İsim Çince
Moğolca 		Hanyu Pinyin
Moğolca harf çevirisi		Alan
(km2) 		Nüfus
(2020 Nüfus
Sayımı)[1]
Merkez İlçe düzeyi bölümler[4]
Semtlerİlçe düzeyi şehirlerİlçelerSancaklarÖzerk sancaklar
150000İç Moğolistan
Özerk Bölgesi 		内蒙古自治区
ᠦᠪᠦᠷ ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠤᠨ ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠡᠨ ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ ᠣᠷᠤᠨ		Nèi Měnggǔ Zìzhìqū
Öbür mongγol-un
öbertegen zasaqu orun		1.154.552,3324.049.155Huhhot Şehri231117493
— İl düzeyi şehirler —
150100Huhhot Şehri呼和浩特市
ᠬᠥᠬᠡᠬᠣᠲᠠᠬᠣᠲᠠ		Hūhéhàotè Shì
Kökeqota		17.186,123.446.100Xincheng Semti441
150200Baotou Şehri包头市
ᠪᠤᠭᠤᠲᠤᠬᠣᠲᠠ		Bāotóu Shì
Buγutu qota		27.571,172.709.378Jiuyuan Semti612
150300Wuhai Şehri乌海市
ᠦᠬᠠᠢᠬᠣᠲᠠ		Wūhǎi Shì
Üqai qota		1.668,64556.621Haibowan Semti3
150400Chifeng Şehri赤峰市
ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠬᠠᠳᠠᠬᠣᠲᠠ		Chìfēng Shì
Ulaγanqada qota		86.915,584.035.967Songshan Semti327
150500Tongliao Şehri通辽市
ᠲᠥᠩᠯᠢᠶᠠᠣᠬᠣᠲᠠ		Tōngliáo Shì
Tüngliyou qota		58.861,552.873.168Horqin Semti1115
150600Ordos Şehri鄂尔多斯市
ᠣᠷᠳᠤᠰᠬᠣᠲᠠ		È'ěrduōsī Shì
Ordos qota		86.881,612.153.638Kangbashi Semti27
150700Hulunbuir Şehri呼伦贝尔市
ᠬᠥᠯᠦᠨᠪᠤᠶᠢᠷᠬᠣᠲᠠ		Hūlúnbèi'ěr Shì
Kölön buyir qota		252.777,382.242.875Hailar Semti2543
150800Bayan Nur Şehri巴彦淖尔市
ᠪᠠᠶ᠋ᠠᠨᠨᠠᠭᠤᠷᠬᠣᠲᠠ		Bāyànnào'ěr Shì
Bayannaγur qota		65.139,661.538.715Linhe Semti124
150900Ulanqab Şehri乌兰察布市
ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠴᠠᠪᠬᠣᠲᠠ		Wūlánchábù Shì
Ulaγančab qota		54.455,891.706.328Jining Semti1154
— Aymaklar —
152200Hinggan Aymağı兴安盟
ᠬᠢᠩᠭ᠋ᠠᠨ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ		Xīng'ān Méng
Qingγan ayimaγ		55.130,731.416.929Ulanhot Şehri213
152500Xilin Gol Aymağı锡林郭勒盟
ᠰᠢᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠭᠣᠤᠯ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ		Xīlínguōlè Méng
Sili-yin γool ayimaγ		199.883,521.107.075Xilinhot Şehri219
152900Alxa Aymağı阿拉善盟
ᠠᠯᠠᠱᠠᠨ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ		Ālāshàn Méng
Alaša ayimaγ		248.080,49262.361Alxa Sol Sancağı3

Demografi

2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre İç Moğolistan'ın toplam nüfusu 24.049.155.[1]

Etnik yapı

İç Moğolistan'daki başlıca etnik gruplar şunlardır:

İç Moğolistan'daki etnik gruplar
(2010 Nüfus Sayımı)[5]
Etnik grupNüfusYüzdesi
Han19.650.665%79,54
Moğol4.226.090%17,11
Mançu452.765%1,83
Hui221.483%0,90
Daur76.255%0,31
Evenki26.139%0,11
Koreli18.464%0,07
Rus4.673%0,02
Oroçen3.632%0,01
Toplam nüfus24.706.291%100,00

Diller

İç Moğolistan'in başkenti Huhhot'ta hem Çince hem de Moğolcanın kullanıldığı iki dilli işaretler taşıyan bir KFC şubesi

İç Moğolistan'ın resmî dilleri Standart Çince ("Putonghua") ve Moğolcadır. Ethnologue'a göre bu iki dilin dışında İç Moğolistan'da konuşulan diğer diller şunlardır: Buryatça, Jin Çincesi, Kuzey Çincesi (Beifanghua), Daur dili [en], Evenkice, Kalmukça, Korece, Mançuca, Oroçence ve Rusça.[6]

İç Moğolistan Moğollarının konuştukları bazı Moğolca lehçeleri Çahar [en], Xilingol, Baarin [en], Horçin [en] ve Harçin Moğolcasıdır. Konuştukları diğer değişkelere gelince, bunların Moğolca lehçeleri[7] mi yoksa diğer Merkez Moğol dillerine bağlı değişkeler[8] mi olduğu konusunda belirsizlik mevcuttur; işbu değişkeler Ordos [en], Hamnigan [en], Bargut Buryatçası ve Oyratçadan kaynaklanan Alaşa lehçesi [en]. Çin'de Moğolcanın standart telaffuzu, İç Moğolistan'ın merkezinde yer alan Düz Mavi Sancağı [en]'nda konuşulan Çahar Moğolcasına, grameri ise Moğolcanın tüm güney lehçelerine [en] dayanır.[9] Bu, standart telaffuzun Halha Moğolcası [en]'nın olduğu Moğolistan devletinden farklıdır. Hulunbuir'de Moğol dilleri arasında daha uzak bir akraba teşkil eden Daur dili ve Tunguz dili olan Evenkice de konuşulur. Hulunbuir'e bağlı Oroqen Özerk Sancağı'nda konuşulan bir Evenki lehçesi olan Oroçence de resmî olarak ayrı bir dil olarak sayılır.[10]

İç Moğolistan'daki Han Çinlileri bölgelerine göre farklı değişkeler konuşurlar. İç Moğolistan'ın doğusunda Beifanghua'nın bir lehçesi olan Kuzeydoğu Guanhua [en] konuşurlar. İç Moğolistan'ın merkezî alanlarında (ör. Sarı Nehir vadisinde) yaşayanlar, bu alanların Şansi Eyaleti gibi Jin Çincesinin konuşulduğu diğer bölgelerine yakınlığından dolayı kendileri de Jin Çincesi konuşurlar. Jin Çincesi, Beifanghua'dan farklı olup Çin dillerinin ana dallarından birini teşkil eder. Huhhot ve Baotou gibi şehirlerin Zhangjiakou-Huhhot lehçesi [en] gibi kendilerine özgün Jin lehçeleri vardır.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta İç Moğolistan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Dipnot

  1. ^ Çincede nèi (内) kelimesi "iç", wài (外) kelimesi ise "dış" anlamına gelir.
  2. ^ Günümüz Çin'de, resmî bağlamlarda Moğolistan devletine atfen "蒙古国" Měnggǔ Guó (= "Moğolistan ülkesi") terimi kullanılsa da, gayrıresmî bağlamlarda Moğolistan devletini kastetmek için "外蒙古" Wài Měnggǔ (= Dış Moğolistan) terimi hâlen kullanılmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ a b c d "内蒙古自治区第七次全国人口普查公报[1]（第二号）". 内蒙古自治区统计局. 20 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Southern Mongolia" (İngilizce). Temsil Edilmeyen Milletler ve Halklar Organizasyonu. 25 Mart 2008. 6 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2020. 
  3. ^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2020. 
  4. ^ 中华人民共和国民政部 (Ağustos 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9. 
  5. ^ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地区分性别、民族的人口" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018. 
  6. ^ Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021. 
  7. ^ Ör. Sečenbaγatur, Qasgerel, Tuyaγ-a, B. ǰirannige, U Ying ǰe. 2005. Mongγul kelen-ü nutuγ-un ayalγun-u sinǰilel-ün uduridqal. Kökeqota: ÖMAKQ.
  8. ^ Ör. Janhunen, Juha. 2006. Mongolic languages. Brown, K. (ed.) içinde: The encyclopedia of language & linguistics. Amsterdam: Elsevier: 231–234.
  9. ^ Sečenbaγatur et al. 2005: 85.
  10. ^ Janhunen, Juha. 1997. The languages of Manchuria in today's China. Bulunduğu eser: Northern Minority languages: Problems of survival. Senri ethnological studies, 44: 123–146. Şu sayfalara bakınız: 130–133.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Guangşi Zhuang Özerk Bölgesi</span> Çinin güneyinde özerk bölge

Guangxi Zhuang Özerk Bölgesi Çin'in güneyinde özerk bölge (zìzhìqū). Batıda Yunnan, kuzeyde Guizhou, kuzeydoğuda Hunan, güneydoğuda Guangdong eyaletleri ile Vietnam ve Tonkin Körfeziyle çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Çinghay</span>

Çinghay, Çin'in kuzeybatısında bir eyalettir. Tibet Platosu'nda yer alır. Kuzeybatıda Kansu, güneydoğuda Siçuan eyaletleri, kuzeybatıda Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve güneybatıda da Tibet Özerk Bölgesi'yle çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Kansu</span>

Kansu (Çince : 甘肃; Çince : 甘肅; pinyin: Gānsù

<span class="mw-page-title-main">Hubei</span>

Hubei (

<span class="mw-page-title-main">Ningşia Huy Özerk Bölgesi</span>

Ningksia Huy Özerk Bölgesi, Çin'de bulunan bir özerk bölgedir. Ülkenin kuzeyinde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Hunan</span>

Hunan (Çince: 湖南; pinyin: Húnán,

<span class="mw-page-title-main">Fujian</span>

Fujian'in büyük bir kısmı Çin Halk Cumhuriyeti tarafından idare edilmektedir. Ancak Kinmen ve Matsu olmak üzere iki takım ada Çin Cumhuriyeti'nin (Tayvan) idaresi altındadır. Bu nedenle Çin Cumhuriyeti idari bölümlenmesinde de bir Fujian eyaleti bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Tientsin</span>

Tianjin, Türkçe kaynaklarda Tientsin veya Tiençin olarak da geçer, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı dört doğrudan yönetilen şehirden biridir. Çin'in Ulusal Merkezi Şehirleri'nden biri olmanın yanı sıra Kuzey Çin'deki en büyük "Açık Kıyı Şehir"dir. Tientsin, Kuzey Çin Ovası'nda, Hai Nehri ırmaklarının kesiştiği noktada bulunur. Doğusundan Bohai Denizi, kuzeyinden ise Yan Dağları tarafından çevrelenir. Hai Nehri'nin şehrin içinden akması, şehir çapında köprü dolu manzaraların ortaya çıkmasına yol vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hainan</span>

Hainan Çin'in en küçük eyaletidir. Eyalet takımadalar halinde 200'den fazla ada içerir. Alanı 33.920 km²'dir. Başkenti ve en büyük şehri Haikou'dur. Nüfusu 8.180.000 'dir.

<span class="mw-page-title-main">Şanşi</span>

Şanşi, Çin'in kuzeyinde bulunan bir yönetim bölgesidir. Doğuda Hebei, güneyde ve güneydoğuda Henan, batıda Şensi yönetim bölgeleri, kuzeyde ise İç Moğolistan Özerk Bölgesi ile çevrilidir.

<span class="mw-page-title-main">Şensi</span>

Şensi ya da Shaanxi, Çin'de bir yönetim bölgesi. Wei Nehri ile verimli Loess Platosu'nu içeren bölge, İç Moğolistan'ın güneyinde yer alır. Yönetim merkezi Xi'an'dır.

<span class="mw-page-title-main">Alxa</span>

Alxa, Çin'in İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nde bulunan bir aymaktır. Yüzölçümü 267,574 km² olan aymağın nüfusu 2010 yılı itibarı ile 231.334'tür. Aymağın merkezi Bayanhot kasabasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'in özerk bölgeleri</span>

Çin'de "özerk bölge", üst düzey bir idari bölümdür. Özerk bölgeler Çin'deki eyaletler gibi kendi yerel hükûmetine sahiptir, ancak özerk bölgeler daha fazla yasama hakkına sahiptir. Özerk bölge, belirli bir azınlığın nüfusunun daha yüksek olduğu bir azınlık varlığıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hebei</span>

Hebei (Çince: 河北; pinyin: Héběi, Çin'in Kuzey Çin bölgesinde bulunan bir eyalet. Eyalet isminin "jì" şeklinde kısaltılması, eski Han Hanedanı'na ait Ji Eyaleti 'nden alınır. Ji Eyaleti, günümüz güney Hebei'in üstünde bulunurdu. "Hebei" isminin tam anlamı "ırmağın kuzeyi". Bu, eyaletin Sarı Irmak 'ın kuzeyinde yer almasından dolayıdır.

<span class="mw-page-title-main">Heilongjiang</span>

Heilongjiang, Çin'in kuzeydoğusunda bulunan bir eyalet. "Heilongjiang"'ın asıl anlamı 'Kara Ejderha Nehri'; bu, Amur Nehri'nin Çince ismidir. Heilongjiang'ın tek karakterli kısaltılması 黑 (Hēi)'dir. Bölgenin Mançuca ismi, "Sahalin" isminin türettiği Sahaliyan ula 'dır; aynı anlamı taşıyan Moğolca ismi ise Qaramörin.

<span class="mw-page-title-main">Henan</span>

Henan, Çin'in Orta Çin bölgesinin doğusunda bulunan bir eyalet.

<span class="mw-page-title-main">Liaoning</span>

Liaoning, Çin'in kuzeydoğusunda bulunan bir eyalettir. Eyalet, günümüzdeki haliyle 1907 yılında Fengtian ismiyle kuruldu, ancak isim 1929'da "Liaoning" olarak değiştirildi. Eyalet başkenti ayrıca o dönemde Shenyang'ın eski ismi olan Shengjing'in Mançuca telaffuzu olan Mukden olarak bilinirdi. Japon Mançukuo kukla rejimi altında eyaletin ismi 1907'deki ismine dönüştürüldü, fakat Liaoning ismi 1945'te yine geri getirildi.

<span class="mw-page-title-main">Jilin</span>

Jilin, Çin'in kuzeydoğusunda bulunan bir eyalet. Doğuda Kuzey Kore ve Rusya, kuzeyde Heilongjiang eyaleti, güneyde Liaoning eyaleti ve batıda İç Moğolistan ile sınır paylaşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yünnan</span>

Yünnan, Çin'in güneybatısında bulunan bir eyalet. Yüzölçümü yaklaşık 394.000 km2, 2010 itibarıyla yaklaşık 46 milyon kişilik nüfusa sahip. Eyaletin başkenti, kendisi de eskiden "Yünnan" olarak bilinen Kunming şehri. Yünnan eyaleti kuzeyde Siçuan eyaleti, kuzeydoğuda Guizhou eyaleti, doğuda Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, güneydoğuda Vietnam, güneyde Laos, batıda Birmanya ve kuzeybatıda Tibet Özerk Bölgesi ile sınır paylaşmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.