İçeriğe atla

ß

Latin alfabesi
ẞß harfi
ß
ß

, ß (Almanca: scharfes S veya Eszett [ɛsˈtsɛt]), Almancada kullanılan bir harftir. Adından da anlaşılacağı gibi, Eszett harfi, eski Almanca matbu harflerinden S (ſ) ile Z (ʒ) harflerinin bitişik yazılmasıyla oluşan, sert okunması gerekten bir harf ikilisinin (ſʒ) zamanla tek bir harfe dönüşmesiyle ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla Yunan alfabesinin bir harfi olan β (beta) ile ne seste, ne de köken açısından hiçbir bağlantısı yoktur.

Farklı şekillerde ß harfi

Almancanın gelişiminde bu harfin kullanımında daima değişiklikler olmuş, en son 1996 yılında başlatılan yazım kuralları reformu sonucu 'ß' harfinin kullanımı ile ilgili benimsenen kural şöyledir:

Sert okunan ve daha önce 'ss' ya da 'ß' ile yazılan kelimeler söz konusu olduğunda, bu harfler ya da harfin bulunduğu hecenin ünlüsü hızlı okunuyorsa, 'ss', yavaş okunuyorsa 'ß' yazılır. Örnek: 'Straße' (sokak), 'Fass' (fıçı) (1996'dan önce Faß yazılırdı). Ayrıca Türkçe 'ki' anlamına gelen eski yazılışıyla 'daß' edatı artık daima 'dass' yazılır, aynı kurala uygun olarak. İsviçre Almancasında, Almanya'nın benimsediği bu kuraldan ayrılarak, 'ß' kullanımı tamamen kaldırıldı.

Türkçe klâvyelerde tuş kombinasyonu alt+0223 ya da Alt gr + s'dir.

ẞ Harfi

"ß" harfi hiçbir Almanca sözcüğün başında yer almaz, bu yüzden "ß" harfi için uzun süre büyük bir yazılış şekli gereksiz görülmüştü. Ama bir kelime sadece büyük harfler ile yazıldığında zamanla sorunlar ortaya çıkabildiği için, en sonunda 29 Haziran 2017 yılında, Alman Yazı Denetim Konseyi'nin aldığı yeni karar ile "ẞ" harfi Alman alfabesine eklenmiştir. Bir kelime sadece büyük harflerle yazıldığında, "ß" harfi yerine kullanılan "SS" nin yerine artık "ẞ" harfi de kullanılabilir durumuna geldi. Örneğin sokak anlamına gelen "Straße" nin STRASSE veya STRAẞE olarak yazılması gibi.[1]

Kaynakça

  1. ^ Official rules of German spelling updated 18 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Rat für deutsche Rechtschreibung, 29 Haziran 2017, 29 Haziran 2017 tarihinde erişildi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk alfabesi</span> Türkçenin yazımında kullanılan alfabe

Türk alfabesi, Türkçenin yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 1 Kasım 1928 tarihli ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.

İbrani alfabesi, Sami dilleri grubuna bağlı ve İsrail'in resmî dili olan İbranicenin ve Aşkenaz Yahudilerinin konuştuğu bir Cermen dili olan Yidiş ile Sefarad Yahudilerinin dili olan Ladino gibi diğer Yahudi dillerinin yazımında kullanılan Arami alfabesi kökenli bir ünsüz alfabesi.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İzlandaca</span> İzlandanın resmî dili olan Kuzey Cermen dili.

İzlandaca, Cermen dillerinden biri ve İzlanda'nın resmî dilidir. İzlandacaya en yakın diller, Faroe Adaları'nda konuşulan Faroe dili ile Sognamål gibi Batı Norveç lehçeleridir. İzlanda, anakaraya uzak bir ada devleti olmasından dolayı, diğer ülkelerle arasında kayda değer oranda kültür alışverişi gerçekleşmemiş, bunun sonucunda dile çok az yabancı sözcük girmiştir. İzlanda'nın konumu Amerika'ya daha yakın olmasına rağmen, İzlandaca bir İskandinav dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Ü</span> Latin alfabesinde harf

Ü, Latin alfabesinde bir harftir. Almanca, Türkçe, Macarca, Azerice, Türkmence, Uygurca, Tatarca, Estonca dillerinde kullanılır. Bu dillerin hepsinde /y/ sesini temsil eder. Ayrıca İspanyolca, Fransızca, Katalanca gibi bazı Lâtin dillerde ise u sesinin ayrıca telaffuz edildiğini göstermek için kullanılır. Ä ve Ö harflerini kullanan Fince ve İsveççe dilleri, Ü harfinin yerine aynı sesi vermek için Y harfini kullanırlar.

Vita ya da beta, Yunan alfabesinin ikinci harfi. Harf, Fenike alfabesinin bet harfinden gelmektedir. Harfin adı Modern Yunancada "vita" olarak okunur. Harfin ses değeri günümüz Yunancasında Uluslararası Fonetik Alfabe'ye göre ötümlü dişsil-dudaksıl sürtünmeli ünsüze ([v]) tekabül eder ve çevrildiğinde Türk alfabesindeki v harfinin verdiği sese denk gelmektedir. Antik Yunancadan yapılan çevirilerde ise bu dilde ötümlü çiftdudaksıl patlamalı ünsüz ([b]) olarak okunmuş olduğundan ötürü b harfiyle transkribe edilir.

Sigma Yunan alfabesinin on sekizinci harfidir. Fenike alfabesinin shin harfinden gelmektedir. Diğer harflerden farklı olarak kelimenin sonunda, başındaki ve ortasındaki hâlinden daha farklı yazılır. Kelime ortasında ve başında σ, sonunda ise ς olarak yazılır; büyük harf düzeninde her ikisi de Σ olarak yazılır. Türkçedeki S sesi gibidir. Fakat kendinden sonra Ββ, Υυ, Δδ, Λλ, Μμ, Νν, Ρρ harflerinden biri gelirse, ses Z'ye dönüşür, yani yazılışta s, okunuşta z olur.

<span class="mw-page-title-main">Ayırıcı im</span>

Ayırıcı im, fonetik işaret veya diyakritik; telaffuz, ton ve diğer ayırıcı unsurları belirtmek için gliflere eklenen imdir. Örneğin Latin harflerine geçiş döneminde Türkçedeki ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini karşılamak için yeni arayışlara gidilmiş ve mevcut S harfine sedil eklenerek Ş harfi elde edilmiştir. O > Ö veya A > Â ya da Y > Ý gibi harflerde ayırıcı imlere örnekler görülebilir.

(Š: Büyük harf, š: Küçük harf) Latin Alfabesi'ndeki S harfinin haçek ile birleşmesiyle oluşan bir harftir. Genellikle Türkçedeki Ş gibi okunur. Š harfi içeren diller şunlardır:

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Yunancanın romanizasyonu, genelde Yunan alfabesi ile yazılan Yunanca metinlerin, Latin alfabesi ile temsili veya bunu yapmayı sağlayan bir sistemdir. Yunancanın romanizasyonu için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler, kaynak metnin Eski Yunanca mı Modern Yunanca mı olduğuna ve arzu edilen dönüştürmenin transkripsiyon mu transliterasyon mu olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

Tet (ט) Semitik alfabelerin dokuzuncu harfidir. Yunan alfabesinde Thita (Θ)'ya eşdeğer olup Arap alfabesinde Ta harfine tekabül eder. Sert kapantılı ünsüz olan /t/ geleneksel Temani ve Sefarad söyleniş şekillerinde [tˤ]'ye dönüşür.

Pe harfi İbrani alfabesinin 17. harfi olup Arap alfabesindeki muadili Fe harfidir. Karşılığı Yunan alfabesinde Pi (Π), Latin alfabesinde P ve Kiril alfabesinde Pe'dir. Kelime başında ve ortasında פ, kelime sonunda da ף olarak yazılır.

Tsadik harfi İbrani alfabesinin 18. harfi olup Arap alfabesindeki muadili Sad harfidir ve "ts" sesi verir. Karşılığı Yunan alfabesinde San (Ϻ), Kiril alfabesinde Tse (Ц)'dir. Kelime başında ve ortasında צ, kelime sonunda da ץ olarak yazılır.

İmlâ veya yazım, bir dilin söz varlığını o dilde yürürlükte olan ses, şekil, köken vb. kurallara uygun olarak yazıya geçirme; dildeki sözleri kurallarına uygun olarak yazma. Alfabetik dillerde standart belirleme açısından imlâ, ortografi biliminin bir alt disiplinidir.

Ƣ ƣ harfi günümüzde kullanılmayan Tatar ortografisinde ve ayrıca Uniform Türk Alfabesinde Hırıltılı Ğ harfini göstermek için yazılırdı. Tatarcada jaŋalif harflerinin kullanımdan kalkmasıyla Ƣ harfi Ğ ile değiştirilmiştir. Ancak bu harf gerçekte bazı dillerde, Anadolu Türkçesinin İstanbul ağzındaki Ğ sesinden biraz farklıdır. “Yumuşak-G” (Ğ) harfine benzer ama sert ve hırıltılıdır. Almanların gırtlaktan çıkan R harfinin taşıdığı ses değerine benzer (Ř). Arapçadaki Gayın (غ) harfidir. Batı Anadolu Türkçesinde Ğ sesine dönüşmüştür, ancak Türkiye’nin doğu bölgelerinde yaygındır. Örneğin: Doƣan (Doģan). Buradaki Ğ hırıltılı olarak söylenir Ƣ. Bu nedenle Yumuşak Ğ harfinin aksine Arapçada kelime başında da yer alabilir. Mesela: Ƣayb (Ģayb)... Türkçedeki Yumuşak Ğ sesine yakın bir harfi göstermek için kimi Asya kaynaklı çevirilerde ۼ veya ݝ harfi kullanılır. Bazı dillerde, örneğin Gagavuzca ve Kırgızcada Ƣ harfi sesli harflerin art arda iki kere yazılmasıyla -gizli olarak- elde edilir. Örneğin: Uur (Uƣur), Kaan (Kaƣan).

Ʒ, ʒ Laz alfabesinde kullanılan bir Latin harfidir. sesini gösterir.

Alman alfabesi, Almancanın yazımında kullanılan alfabedir. Almanya, Avusturya, İsviçre, Lihtenştayn ve Lüksemburg'da, ayrıca Almanca konuşanların azınlıkta olduğu Belçika ülkesinde ve Danimarka, İtalya ve Polonya'nın çeşitli bölgelerinde bu alfabe kullanılır.