İçeriğe atla

Üzengi

Üzengi, eyerin iki yanına asılı, ayağa destek sağlayan binicilik malzemesi. Üzengi sayesinde binici atı çok daha kolay idare edebilir, daha hızlı sürebilir, kılıç, ok-yay, mızrak gibi silahları çok daha başarılı bir şekilde kullanabilir. Medeniyetin gelişip yayılmasında tekerlek veya baskı makinesi kadar önemli bir rol oynadığını düşünenler vardır.

Tarihi

  • İlk evcilleştirilmiş ata binmenin MÖ 4000-3500 gibi olduğu tahmin ediliyor.[1][2][3]
  • Bilinen ilk eyer MÖ 700 gibi Asurluların süvari birliklerince kullanılan saçaklı kumaşlardır.[4]
  • Bilinen ilk binici ayak desteği MÖ 100'den önce Hindistan'da eyerin alt tarafında ayak başparmaklarının takıldığı ip, kumaş ya da meşin halkalardır.[4][5]
  • İlk üzengiye benzer metalden megalit arkeolojisi buluntusu[6] olsa da üzengi olmamaları ihtimali vardır.
  • Binicinin, ayaklarını kolan altına sıkıştırdığını gösteren MS 100-200 arası tarihlerden kalma Sanchi, Mathura ve Bhaja Mağaraları Budist tapınak kabartmaları vardır.
  • Tek üzengi, atın üzerine çıkma kolaylığı için Sarmatlar tarafından kullanılmıştır.[7]
  • Çift üzengi, sadece birbirine iple bağlı olanı, tam ortada ata acı veren ilkel bir çeşididir.[8]
  • İlk içi tahtalı üzengisiz eyer keçe kaplı olarak MÖ 200 gibi Asya'da görülmüştür.[9]
  • İlk içi tahtalı eyere asılan çift üzengi Çin'de MS 322 gibi kullanılmıştır.[10][11][12]
  • MS 477 gibi tahtalı eyere asılan çift üzengi kullanımı bütün Çin'e yayılmıştı.[13]
  • Batıda ilk modern üzengi tipinin görülüşü MS 6 ve 7. yüzyıl gibi Avarlarla olmuştur.[14] Üzengi Avarlar, Bulgarlar, Hazarlar ve Kumanlar gibi Avrasya atlı kavimlerinden Bizanslılara[15] oradan da Araplara geçmiştir.[16]
  • Üzenginin Avrupa'ya gelişi kademeli olarak MS 700 gibi Almanya üzerinden olmuştur. Üzenginin ağır sabanla birlikte Roma İmparatorluğu'nun çöküşü sonrası derebeylik döneminin doğrudan sebebi oldukları öne sürülen iddialar arasındadır.[17] Ateşli silahların yaygınlaşmasına kadar üzengi sayesinde at üzerinde durabilen ağır zırhlı süvari piyadelerce kolayca durdurulamadığı için en baskın askerî güç kaynağıydı.

Avantajları

  • Atın hızı mızrak atış hızına eklenebilir
  • Atın ağırlığı mızrak ve kılıcı destekler
  • Silah daha yüksekten bu yüzden daha kuvvetle indirilebilir
  • Yük diz yerine ayakta olduğundan daha sarsıntısız nişan alınabilir
  • Denge daha dinamik ve kolayca sağlanır
  • Binici yukarı, sağa ve sola, hatta yere daha fazla uzanabilir
  • Binici sağa ve sola daha fazla dönebilir, hatta tam geriye ok atabilir

Çeşitleri

  • Uzun (rahat ettirir, mızrak ve kılıcı iyi destekler)
  • Kısa (denge kontrolünü kolaylaştırır, sarsılmaları önlemeye fırsat verir)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Matossian Shaping World History p. 43
  2. ^ "What We Theorize – When and Where Did Domestication Occur". International Museum of the Horse. 16 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2010. 
  3. ^ "Horsey-aeology, Binary Black Holes, Tracking Red Tides, Fish Re-evolution, Walk Like a Man, Fact or Fiction". Quirks and Quarks Podcast with Bob Macdonald. CBC Radio. 7 Mart 2009. 7 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010. 
  4. ^ a b "Saddles, Author Russel H. Beatie, Publisher University of Oklahoma Press, 1981, ISBN 080611584X, 9780806115849 P.18". 23 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  5. ^ "White, Lynn Townsend. Medieval Technology and Social Change, Publisher Oxford University Press, 1964, ISBN 0195002660, 9780195002669 P.14". 24 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  6. ^ "16.17.4: Stirrups". Encyclopaedia of Indian Archaeology (Vol. 1). Edited by Amalananda Ghosh (1990). page 336
  7. ^ ""Stirrups"". 14 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  8. ^ West, Christy. "AAEP 2004: Evaluating Saddle Fit." TheHorse.com, February 04 2005, Article # 5393 29 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Web site accessed February 2, 2008
  9. ^ "The History of Western Leather Spurs and Spur Straps, Cuffs, Chaps, Chinks and Saddles." 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Web site accessed February 2, 2008.
  10. ^ "Dien, Albert. "THE STIRRUP AND ITS EFFECT ON CHINESE MILITARY HISTORY"". 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2015. 
  11. ^ ""The stirrup - history of Chinese science." UNESCO Courier, October, 1988". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  12. ^ ""The invention and influences of stirrup"". 3 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2015. 
  13. ^ Hobson, John M. The Eastern Origins of Western Civilisation. Cambridge University Press,2004, p. 103 ISBN 978-0-521-54724-6, ISBN 0-521-54724-5
  14. ^ Fields, Nic (2006). The Hun: Scourge of God AD 375-565. Osprey. s. 50. ISBN 978-1-84603-025-3. 
  15. ^ See George T. Dennis (ed.), Maurice's Strategikon, p. XVI; for contrary views, Lynn White, Jr., Medieval Technology and Social Change, Oxford University Press, 1964, notes, p. 144.
  16. ^ Irfan Shahîd, Byzantium and the Arabs in the sixth century, Volume 2, Part 2. Harvard, Mass: Dumbarton Oaks, 1995, p. 575.
  17. ^ Medieval Technology and Social Change, Author Lynn Townsend White, Publisher, Oxford University Press, 1964, ISBN 0195002660, 9780195002669

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yunanistan</span> Güneydoğu Avrupada bir ülke

Yunanistan, resmî adıyla Helen Cumhuriyeti, Güneydoğu Avrupa'da bulunan bir ülkedir. Nüfusu 2022 itibarıyla yaklaşık 10,3 milyon olan ülkenin en büyük şehri ve başkenti Atina'dır. Kuzeybatısında Arnavutluk, kuzeyinde Kuzey Makedonya ve Bulgaristan, kuzeydoğusunda Türkiye, doğusunda Ege Denizi, batısında İyon Denizi, güneyinde Girit Denizi ve Akdeniz ile sınırlanan Yunanistan, Avrupa, Asya ve Afrika'nın kavşağında stratejik bir konumda yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hunlar</span> MS 4-6. yüzyıllar arasında Avrasyada yaşamış göçebe halk

Hunlar, MS 4-6. yüzyıllar arasında Orta Asya, Kafkaslar ve Doğu Avrupa'da yaşayan göçebe bir halktır. İlk olarak Volga'nın doğusunda, o zamanlar İskitya'nın bir parçası olan bir bölgede yaşadıkları tahmin edilmektedir. MS 370 yılına gelindiğinde Hunlar Volga bölgesine varmış ve 430 yılına gelindiğinde ise Avrupa'da kısa ömürlü de olsa geniş bir hakimiyet kurmuşlardır. Gotları ve Roma sınırları dışında yaşayan diğer birçok Cermen halkını fethetmiş ve diğerlerinin Roma topraklarına kaçmasına neden olmuştu. Hunlar, özellikle Attila döneminde Doğu Roma İmparatorluğu'na sık ve yıkıcı baskınlar yaptılar. 451'de Hunlar, Batı Roma eyaleti Galya'yı işgal ettiler ve burada Katalonya Tarlaları Savaşı'nda Romalılar ve Vizigotlardan oluşan birleşik bir orduyla savaştılar ve 452'de İtalya'yı işgal ettiler. 453'te Attila'nın ölümünden sonra Hunlar Roma için büyük bir tehdit olmaktan çıkmış ve Nedao Savaşı'ndan sonra imparatorluklarının çoğunu kaybetmişlerdir (454?). Hun isminin varyantları Kafkasya'da 8. yüzyılın başlarına kadar kaydedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Çağ</span> en eski kayıtlardan klasik dönemlerin sonuna kadar insanlık tarihi

Antik Çağ, antik tarih ya da İlk Çağ, insanlık tarihinin başlangıcından erken dönem Orta Çağ'a kadar uzanan zaman dilimindeki belirgin kültürel ve siyasi olayları konu alır. Her ne kadar bitiş tarihi olan erken Orta Çağ büyük oranda göreceli olsa da, çoğu Batılı akademisyenler Batı Roma İmparatorluğu'nun 476'daki çöküşünü antik Avrupa tarihinin sonu olarak tanımlarlar. Antik tarih için kullanılan bir başka terim de antikitedir (antiquity). Yine de bu terim (antikite) daha çok Antik Yunan ve Antik Roma uygarlıklarını özel olarak tanımlamakta kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Binicilik</span> Atların spor veya iş için kullanımı

Binicilik, kısaca ata binme becerisidir. Binicilik; atı kullanma sanatı olup atı tam yerinde, sakin, zamanında, güven içinde ve olabildiğince işe uygun kuvvet sarf ettirerek kullanma becerisidir. Biniciliğin tarihi çok eski zamanlara kadar uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Han Hanedanı</span> çinde M.Ö. 206 - M.S. 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedan

Han Hanedanı, Çin'de MÖ 206 – MS 220 tarihleri arasında hüküm sürmüş hanedanıdır. Dönemin önemli klanlarından Liu tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İtalik diller</span>

İtalik diller, bilinen ilk üyeleri MÖ 1. milenyumda İtalyan Yarımadası'nda konuşulmuş olan bir Hint-Avrupa dil ailesi koludur. Eski dillerinin en önemlisi, milattan önce diğer İtalik halkları fetheden Antik Roma'nın resmi dili olan Latinceydi. Diğer İtalik diller; MS ilk yüzyıllarda, konuşanları Roma İmparatorluğu'nda asimile olduğundan ve Latinceye kaydıklarından dolayı yok oldu. MS 3. ve 8. yy. arasında Halk Latincesi, günümüzde ana dil olarak konuşulan tek İtalik dil grubu olan Latin (Romen) dillerine ayrıldı, ayrıca Edebi Latince de hayatta kaldı. Latincenin yanında bilinen diğer antik İtalik dilleri; Faliskçe, Umbriyaca ve Oskanca ve Güney Pikencedir. Yarımadada konuşulmuş ve sınıflandırması tartışmalı olan diğer İtalik diller Venetçe ve Sikulcadır. Uzun zaman önce yok olmuş bu diller, yalnızca arkeolojik bulgulardaki birkaç yazıttan bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kaliforniya Üniversitesi (Berkeley)</span> Amerikada yer alan bir araştırma üniversitesi

Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley, Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinde yer alan bir araştırma üniversitesidir. Pek çok uluslararası listeye göre dünyanın en iyi üniversitelerinden biridir. 14 kolej ve okulu 350'den fazla eğitim programı sunmakta ve 31 binden fazla lisans ve 12 binden fazla yüksek lisans öğrencisine hizmet etmektedir. İçerisinde Berkeley gibi pek çok kurumu da barındıran University of California System'ın bir parçası ve ilk kampüsüdür.

<span class="mw-page-title-main">İnsanlık tarihi</span> İnsanlığın kayıtlı ve detaylı tarihi

İnsanlık tarihi, insanlığın geçmişinin tasviridir. Arkeoloji, antropoloji, genetik, dilbilim, epigrafi, filoloji, paleografi ve diğer disiplinler ile yazının icadından bu yana kayıtlı tarih, ikincil kaynaklar ve araştırmalar yoluyla incelenir.

<span class="mw-page-title-main">I. Manuil</span> Bizans İmparatoru

I. Manuil Komninos, 1143-1180 yılları arasında tahtta kalan Bizans imparatorudur.

Çin coğrafi keşifleri, Çin İmparatorluğu'nun MÖ 2. yüzyıl ile MS 15. yüzyıla kadar ülke dışında karadan veya deniz yoluyla keşfettiği yerleri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İskoçya Krallığı</span> 843ten 1707ye kadar Büyük Britanyanın kuzeyine egemen bir tarihî devlet

İskoçya Krallığı, 843'ten 1707'ye kadar Büyük Britanya'nın kuzeyine egemen bir tarihî devlet. Daha sonra İngiltere Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya Krallığı oldu.

<span class="mw-page-title-main">Praefectus urbi</span>

Praefectus urbanus ya da praefectus urbi, Roma şehri praefectusu ve sonra Konstantinopolis'in bu görevlisi için kullanılmıştır. Makam Roma Krallığı döneminde ortaya çıkmış, cumhuriyet ve imparatorluk boyunca devam etmiştir ve İlk çağın yüksek önemli bir ünvanı olmuştur. Makam Batı Roma İmparatorluğu çökene kadar ayakta kalmıştır ve Roma'nın son praefectus urbanus'unun 599 yılında Iohannes isimli birisi olduğu kaydedilmiştir. Doğu'da, Konstantinopolis'te, makam 13. yüzyıla kadar ayakta kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Xun Kuang</span> Çinli Konfüçyüsçü filozof

Xun Kuang, yaygın olarak Xunzi lakabıyla da bilinir; Savaşan Devletler Çağı'nda yaşamış ve Yüz Düşünce Okulu'na katkıda bulunmuş Çinli Konfüçyüsçü filozof. Xunzi olarak bilinen bir kitap geleneksel olarak kendisine atfedilir. Xunzi'nın öğretileri, Han Hanedanı'nın resmî devlet doktrinlerinin oluşturulması üzerinde etkiliydi, ancak Tang Hanedanı döneminde Xunzi'nın etkisi Mensiyüs'a göreceli olarak azaldı. Kendi eserlerinde Konfüçyüs, Mensiyüs ile Zhuangzi gibi şahısların yanı sıra mantıkçılar Mozi, Hui Shi ile Gongsun Long ve "Legalistler" Shen Buhai ile Shen Dao'a atıfta bulundu. Erken Çin tarihinde ilk kez Laozi'dan şahıs olarak bahseder ve Taoist öğretilerini reddetmekle beraber Taoist terminoloji kullanır.

<span class="mw-page-title-main">Anilingus</span> Anüsün oral yolla uyarılması

Anilingus veya analingus, bir kişinin dudakları, dilleri veya dişleri de dahil olmak üzere ağzını kullanarak başka birisinin anüsünü uyardığı oral ve anal seks eylemidir. Anal-oral temas ve anal-oral seks olarak da bilinir. Argoda "rimming" ve "rim job" da denir. Zevk için ya da bir erotik aşağılama biçimi olarak herhangi bir cinsel yönelim tarafından gerçekleştirilebilir. Ağıza dışkı bulaşmasından kaynaklanan bazı sağlık sorunlarına neden olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kangju</span>

Kangju Orta Asya'da eski bir krallığın Çince adıydı ve bu krallık birkaç yüzyıl boyunca Yüeçiler'den sonra Mâverâünnehir'deki ikinci en büyük güç olmuştur. Kangju halkı olan Kāng'lar Hint-Avrupalı yarı göçebe bir halktı, İranlı Soğdlar veya kendileriyle yakından ilişkili olan diğer Asii halkları ile özdeşleştirilmişlerdir.

Konstantinopolis İmparatorluk Üniversitesi imparator II. Theodosius'un Pandidakterion kurduğu MS 425'e kadar uzanan bir Doğu Roma eğitim kurumuydu.

Orta Çağ Yunancası, ayrıca Bizans Yunancası olarak da bilinir. Geleneksel olarak 1453'te İstanbul'un Fethi ile tarihlenen, 5-6. yüzyıllarda Klasik Antik Çağ'ın sonu ile Orta Çağ'ın sonu arasındaki Yunan dilinin bir aşamasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Wu (Liang)</span>

İmparator Wu veya asıl adıyla Xiao Yan (蕭衍), Liang Hanedanı'nın kurucusu ve ilk imparatorudur. Saltanatı MS 464'ten 549 yılında ölümüne kadar sürmüştür. Sonuna kadar hükümdarlığı, Güney Hanedanları döneminde en istikrarlı ve müreffeh dönemlerden biriydi. Wu, Güney Qi'yi yöneten aynı aileden, ancak farklı bir koldan gelmekteydi.

Sui Kitabı, Çin'in Sui Hanedanı'nın resmî tarih kitabıdır. Wei Zheng önderliğinde Yan Shigu, Kong Yingda ve Zhangsun Wuji tarafından yazılmış olup İmparatorluk Çin'in resmi Yirmi Dört Tarih'inin arasında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fransız Geleneğinde Binicilik</span>

Binicilik, ata binme veya binicilik sanatı veya uygulamasına verilen isimdir.