Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.
Kızıl. Rusya’da, Tuva Cumhuriyeti'nin başkenti. Kızıl, pek çok Türki dilde ve Ana-Türki dilinde olduğu gibi Tuvaca'da da “kırmızı” anlamına gelir. Kentin nüfusu: 104.105 (2002) iken 110.000 (2010) olmuştur.
Sibirya Federal Bölgesi, Rusya'nın 8 federal bölgesinden biridir. Orta Asya'nın kuzeyinde yer alır. Yüzölçümü 5.114.800 km², 2002 sayımına göre nüfusu 20.062.938'dir. Bu bölgede Türk, Moğol gibi Rus olmayan özerk devletler olduğundan ve zengin yer altı kaynakları bulunduğundan Sibirya adı altında okrug oluşturularak bölgedeki Rus olmayan cumhuriyetlerin ayrılmasının önüne geçilmiştir.
Tuva Halk Cumhuriyeti, 1921-1944 yılları arasında Güney Sibiryada şimdiki Tuva Cumhuriyeti topraklarında bağımsız yaşamış bir Türk cumhuriyetidir. 11 Ekim 1944'te SSCB'ye bağlanmıştır. Kuruluşta Tandı Uranhay ülkesindeki Tañnı Tuva Cumhuriyeti adı sonra Tuva Halk Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Tuva meclisinin ilk başkanı Buyan Badırgıdır.
Tuvaca, Tuva Türkçesi, Tuva dili, Rusya'ya bağlı özerk Tuva Cumhuriyetinde Tuvalar tarafından konuşulan Sayan dilleri grubundan çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti'ndeki 250.000 civarındaki Tuva nüfusunun yanı sıra, kuzey-batı Moğolistan'da 27.000 kişi ve Çin'in adlandırmasıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne Türk Dünyasındaki adlandırmayla Doğu Türkistan'a bağlı Altay İli'nde 2.400 kişi bu dili konuşmaktadır. Ayrıca Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ve Kazakistan'da az sayıda Tuvaca konuşanlar vardır.
Tuvalar veya Tıvalar, Rusya'nın Tuva Cumhuriyeti'nde ve Moğolistan'ın kuzeyinde yaşayan bir Türk halkıdır. Dilleri Türk dilleri'nin Sibirya grubu'na ait Tuvaca'dır. Toplam nüfusları 350.000 civarındadır. Tuvalara bazı dönemlerde Soyon, Sayan, Soyot, Uranhay adları verilmiştir. Boy esasında ise Tuvaların Kırgız boyundan bazıları da Tuvaların Uygur boyundan olduğu bilinmektedir. Üst kimlik olarak Tuva adı benimsenmiştir. Moğolistan'da yaşayan Duhalar Tuvaların ayrıksı kabilesidir.
Tuva kelimesi ile ilgili Tuva sayfasına da bakabilirsiniz. Tuva aşağıdaki anlamlara gelmektedir:
Tandı ili — Tuvada bir belediyeli bölgesidir. Yönetim Merkezi — Bay-Haak yerleşimidir.
Turan, Tuva Cumhuriyeti'nde bir şehir. Tuva Cumhuriyeti'nin başkenti Kızıl'a 70 km kuzaybatısındadır. 1945 yılında şehir durumuna yükselmiştir. 1989 yılı nüfusu 5976 kişi iken Rus nüfusunun Tuva'dan ayrılması üzerine 2002 yılına göre nüfus 5598 kişi olmuştur. Bu şehirde bir havaalanı bulunmaktadır.
Men — Tıva Men Tuva Cumhuriyeti'nin millî marşıdır. Bayölke ili Sengel ilçesindeki Tuva lı Olonbayar Gantomir, Bayantsagaan Oohiy tarafından bestelenmiştir. Tuva Cumhuriyeti Büyük Hural tarafından resmi marş olarak uyumlaştırılmış ve eski millî marş olan Tooruktug Dolgay Tangdım yerine 11 Ağustos 2011 tarinden itibaren Men Tuva-men Tuvanın yeni ulusal marşı olarak kabul edilmiştir.
Samagaltay Tuva Türkçesi: Самагалта́й — Tıva Cumhuriyeti Tes-Hem İli'nin idari merkezi. Nüfus 3,5 bin kişidir. Tıva Devleti eski başkentidir.
Möngün Tayga İli — Tuva Cumhuriyetinde belediye. Bölgenin idari merkezi — Mugur-Aksı.
Süt Göl İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. Bölgenin idari merkezi — Sug-Aksı.
Tes Hem İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. Bölgenin yönetim merkezi — Samagaltay.
Toju İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi — Toora-Hem. Öbür yerleşimler — Saldam, Adır-Kejig, Çazılar, İy, Irban, Sıstıg-Hem.
UTC+08:00, UTC'den 8 saat ileri zaman dilimi.
Hamsıra —, Tuva Cumhuriyetinde, Biy-Hem de denilen Büyük Yenisey akarsuyunun bir koludur.
Salçak Toka, Tuva yazar ve devlet idarecisi. General. Sosyalist İşçi kahramanı. Tuva Halk Cumhuriyeti'nin cumhuriyet ödülünü aldı. Bağımsız Tuva Halk Cumhuriyeti'ni Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ile birleştirdi.
Şiveelig dağ - Tuva Cumhuriyetinin idari bölgelerinden Barıın-Hemçik kojuununun Aksıbarlık köyü yakınındadır.
Tıva Cumhuriyeti 
