Ütopya (roman) - Turkipedia

Ambrosius Holbein tarafından Thomas More'un *Ütopya*'sının 1518 tarihli baskısı için yapılmış ahşap oyma (gravür)

Ütopya, Thomas More tarafından yazılan, Yunanca “olmayan yer” sözcüğünden "yaratılmış" kelime ile aynı ismi taşıyan kitap. İki bölümden/kitaptan oluşur. Birinci kitap, Konsey Diyaloğu ve ikinci kitap, Ütopya Üzerine Söylev başlıklarını içerir. Kurgusal bir ada devletindeki ideal toplumsal yaşam düzenini konu alır.^[1]

More, Antik Yunanca'da yer anlamına gelen sözcüğün önüne iyi anlamına gelen "eu" ve yok anlamına gelen "ou" takılarını birlikte çağrıştıran bir hece getirmiş, böylece aynı anda "iyi yer" ve "yok yer", yani "olmayan yer" anlamını taşıyan bir tür cinas yapmıştır.^[2]

More'un 1516'da yazdığı kitap, var olmayan bir kurgusal adada geçmektedir. Kitabın tam adı, "De optimo rei publicae statu deque nova insula Utopia", "bir cumhuriyetin en iyi devleti ve yeni ada Ütopyası" olarak çevrilebilir. More kitabında Ütopyalıları ve onların sosyal, siyasal ve ekonomik yönleriyle yaşam biçimlerini anlatarak, döneminin İngiltere'sine bir eleştiri getirir. Ütopya, Avrupa'daki insanların ne kadar dürüst olduğuna dair hicivli eleştiriler ve pek çok şaka da içerir, ancak bunlar genellikle Ütopya'da yaşayanların basit, karmaşık olmayan hayatıyla tezat oluşturur.

Kitap, başta Platon'un “Devlet” eseri olmak üzere çeşitli antik dönem düşünürlerinden ve Hristiyanlık içi tartışmalardan esinlenilerek yazılmıştır ancak onların taklidi ya da tekrarından ibaret değildir. Üslubu ve içeriği, farklı akademik disiplinlere mensup akademisyenler arasında tartışılmış ve kitabın içindeki çok katmanlı göndermeler ve mesajlar farklı şekillerde ele alınmıştır.^[3]

Thomas More'un Latince kaleme aldığı eser ilk olarak Almancaya çevrildi. İlk İngilizce çevirisi ise 1551 yılında Ralph Robinson tarafından yapıldı. Bazı eksiklikleri olsa da bu çeviri eserin en başarılı çevirisi olarak kabul edilir.

Türkçede çevirileri

Ütopya'nın Türkçeye birçok farklı çevirisi mevcuttur^[4]. Türkçeye ilk çeviri, Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol ve Mîna Urgan tarafından İngilizceden yapıldı ve 1964'te Mina Urgan’ın 48 sayfalık önsözü ile Çan Yayınları'ndan çıktı.^[5] Bu çeviri daha sonraki yıllarda İş Bankası Kültür Yayınları tarafından yayımlanmaya devam etti; 2010 yılındaki 11. baskısında, Mina Urgan’ın "Thomas More’un Yaşamı ve Utopia’nın İncelenmesi" başlıklı 135 sayfalık bir yazısı yer aldı.^[5] Latince aslından Çiğdem Dürüşken tarafından yapılan çevirisi Nisan 2009'da Kabalcı Yayınları tarafından yayımlanmıştır.

Kaynakça

^ Davis, J. C. (1983). Utopia and the ideal society: A study of English utopian writing 1516-1700. Cambridge University Press. ISBN 9780521275514.
^ Omay, M. (2009). "ÜTOPYA ÜZERİNE GENEL BİR İNCELEME". İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi. 3 (18). ss. 1-14.
^ Atakan, A. (2016). "Beşyüzüncü Yıldönümünde Ütopya". Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 22 (2). ss. 63-114.
^ "Thomas More". Kitapyurdu. 29 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2023.
^ ^a ^b Koç, Yıldırım (9 Nisan 2016). "Thomas Moore ve Ütopya" (PDF). Aydınlık. 18 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Ağustos 2024.

İlgili Araştırma Makaleleri

Bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda kullanılan sözlere veya kavramlara Türkçe eğretileme; Arapça mecaz, istiare; Fransızca trope denir.

Biyografi ya da yaşam öyküsü, bir kişinin yaşamını ayrıntılı bir biçimde açıklayan bir edebiyat türüdür. Kişi kendi hayatını anlatıyorsa buna otobiyografi, şairlerin yaşam hikâyesi anlatılıyorsa da buna tezkire denir. Biyografiler eğitim, iş, ilişkiler ve ölüm gibi temel olaylardan daha fazlasını içerir. Bir biyografi, bir konunun yaşam öyküsünü sunar, deneyimle ilgili samimi ayrıntılar da dahil olmak üzere yaşamlarının çeşitli yönlerini vurgular ve öznenin kişiliğinin bir analizini içerir.

Vedat Günyol, Türk çevirmen, eleştirmen, yayımcı ve yazardır.

Thomas More, İngiliz devlet adamı, hukukçu, filozof, Rönesans dönemi hümanist yazardır. 1516'da yazdığı "Ütopya" başlıklı eserinde, hayalî bir adada kurguladığı bir ülkenin siyasi sistemini, "ideal" olarak tarif eder. More'un Kral VIII. Henry'nin İngiliz Kilisesi'nin başına geçme niyetine ilke olarak karşı çıkması, kendi siyasi kariyerinin sonunu hazırlayıp hain olarak idam edilmesine sebep oldu. Ölümünden 400 yıl sonra, 1935'te Papa XI. Pius tarafından da "aziz" ilan edildi.

Kitâb-ı Mukaddes, Mukaddes Kitap veya Kutsal Kitap, Eski Ahit ve Yeni Ahit'i kapsayan, Hristiyan inanışının temelini oluşturan ve Hristiyanlarca kutsal sayılan kitaptır.

Çeviri ya da tercüme, bir dildeki bir metnin başka bir dile aktarılması işlemini ve bu süreç sonucunda elde edilen ürünü anlatmak amacıyla kullanılır.

Dao De Jing M.Ö. 6. yy.'da, Antik Çinli bilge Laozi tarafından yazıldığı düşünülen klasik bir metindir. Eserin özgün adı Laozi dir. İki bölümden oluşur: Dao ve De. Dao evren anlayışının en temel metni sayılır. Dao/Tao, Yol demektir. De/Te, Laozi geleneğinde, yolun kendiliğindenliğinin ayırdımına varmak ve uyumsamak; Kongzi geleneğinde, erdem anlamında kullanılır. Jing/Ching, klasik eser demektir. Eserin, bambu çubuklara yazılmış halde en eski örneği 1963-74 yılları arasında Mawangdui arkeolojik kazı sitesinde, antik mezarlardan yeryüzüne çıkarılmıştır.

Cesur Yeni Dünya, Aldous Huxley'in bir romanı, magnum opus'udur. Brave New World romanın özgün adıdır. Shakespeare'in zamanında "brave" kelimesi "güzel" anlamına geliyordu, yani kitabın isminin asıl manası "Güzel Yeni Dünya" dır.

Ütopya; aslında olmayan, tasarlanmış ideal toplum.

Codex Cumanicus, Karadeniz’in kuzeyindeki Kıpçak Türkleri (Kumanlar), İtalyanlar ve Almanlar tarafından 14. yüzyılda derlenmiş iki bölümlük bir eserdir. Kumanlar arasında Hristiyanlığı yaymaya yönelik Katolik misyonerler tarafından “Codex Cumanicus” isminde Türk dilinde bir rehber ve ilmihal olarak geliştirilmiştir.

Romans, özellikle Orta Çağ şövalyelik sistemini anlatışıyla karakterize olmuş bir edebiyat türü. 12. yüzyıl Fransası'nda ortaya çıkmıştır. Benzer tarzda yazılmış öncülü eserler de bazen aynı isimle anılsa da ayrı bir tür olarak romans, Akitanya düşesi Eleanor'un aristokratik çevresinde ortaya çıkmıştır.

François Rabelais, Fransız yazar, doktor, Rönesans düşünürü, keşiş ve Antik Grekçe bilgini. İsminin harflerinin yerini değiştirerek oluşturduğu Alcofribas Nasier mahlası veya Séraphin Calobarsy olarak da tanınır. Tarihsel olarak elimizdeki bilgiler ve eserlerden onun bir fantezi, hiciv, grotesk, müstehcen güldürü ve şarkı yazarı olduğunu biliyoruz. Bir baba ile oğlunun hikâyelerinden oluşan Gargantua ve Pantagruel baş yapıtlarıdır. Rabelais klasik dünya edebiyatının büyük yazarları arasında sayılmakta ve modern Avrupa edebiyatının kurucularından olduğu kabul edilmektedir. Hümanizmin öncülerindendir, Desiderus Erasmus'la çağdaştır. Jean Paul Sartre, Rabelais'nin üslubuna hayranlığını saklamaz ve onun Avrupa düşüncesinin ve Hümanizmin tekamülü açısından önemini Erasmus ile Montaigne arasında köprü olmak derecesinde görür.

Geoffrey Chaucer, İngiltere'nin şairi ve yazarı.

Mîna Urgan, Türk İngiliz edebiyatı profesörü, yazar, filolog, çevirmen ve sosyalist siyasetçidir.

Gaius Cornelius Tacitus, MS 56-120 yılları arasında Roma'da yaşamış hatip, avukat, senatör ve tarihçidir. Roma senatosundaki görevleri, Roma tarihi ve imparatorluğun kuzeyindeki Cermenler üzerine yazdığı eserleriyle tanınır. Tacitus, modern akademisyenler tarafından en büyük Roma tarihçilerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Hayy bin Yakzan, 12. yy. Endülüs'de İbn-i Tufeyl tarafından yazılan aydınlanma ve felsefi roman.

Karikatür, ele aldığı konuları komik veya iğneleyici olması için abartan ve çarpıtan resim türüdür. Edebiyattaki abartılı ve çarpıtıcı betimlemelerin, aynı amaca yönelik olarak çizim biçiminde kullanılmasıdır.

Septuaginta, Tanah'ın elde mevcut olan en eski Koini Grekçe çevirisi. 70 anlamına geldiği için LXX şeklinde kısaltılır. Dil analizleri, Tevrat kısmının MÖ 3. yüzyılda, geri kalan kısmın MÖ 2. yüzyılda çevirildiğini göstermektedir. Muhtemelen Yunancanın Lingua franca olarak kullanıldığı Mısır'da yaşayan Yahudiler için çevirilmişti. Sonradan ilk Hristiyan kiliseleri tarafından da kullanılmıştır.

Pomponius Mela, Algeciras, İber Yarımadası'nda doğmuş Romalı coğrafyacıdır. Doğum tarihi tam olarak bilinmemektedir. 45'te ölmüştür.De situ orbis libri III. adlı yaklaşık 100 sayfalık eseri anlatım özellikleriyle dikkat çeken Latince eseridir. Plinius Naturalis Historia adlı çalışmasında Mela'dan etkilenmiştir. L. Annaeus Mela, Yaşlı Seneca ve Seneca'nın kardeşi kendisinden eserlerinde bahsederler. Strabon'un coğrafi görüşlerine katıldı. Dünyayı beşe bölerek sadece ikisinde yaşam bulunabileceğini söyledi. Kitabı antik çağdan sonra 1471'de Milano'da basıldı. 1998'de de İngilizce yayımı yapılmıştır. Türkoloji açısından önemli bir kaynak olan eseri Azak Denizi'nin doğusunda yaşayan Türkleri batıda tarif eden ilk kayıttır.

Translatio studii, tarihin bir coğrafi yer ve zamandan diğerine bilgi veya öğrenme transferlerinin doğrusal bir ardışıklığı olarak görüldüğü Orta Çağ'da ortaya çıkan tarihyazımsal bir kavramdır. Kavram, emperyal egemenliğin hareketini benzer şekilde tanımlayan translatio imperii ile yakından bağlantılıdır. Her iki terimin de kökenlerinin İbrani Kutsal Kitabı'ndaki Daniel Kitabı'nın ikinci bölümünde olduğu düşünülmektedir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.