Üstsüzlük

Üstsüz bir kadın		Yarı çıplak bir erkek

Üstsüzlük ya da yarı çıplaklık, erkek ya da kadının gövdesinin kolları baş hizasına kadar çıplak halidir. Sadece gövdesi çıplak olmak üzere üstsüz yüzme veya spor ya da festival gibi geniş katılımlı etkinlikler yaygın yapılan bir uygulamadır. Sosyal ve siyasal eylem amacıyla da yarı çıplak ya da tam üstsüz yasa dışı eylemler de gerçekleşebilmektedir. FEMEN eylemleri buna örnek gösterilebilir. Yarı çıplaklığın kadın ve erkeklerde meme kısmının da görünürlüğünden cinsel dürtüleri artırdığı ileri sürülmektedir. Tarih boyunca, özellikle erkek çiftçi, madenci ve diğer emekçiler arasında bu şekilde üstsüz çalışma yaygındır.

Kadınların üstsüzlüğü bazı yerli topluluklarında normalken bazı topluluklardaysa sert karşılanabilir. Bu toplumun geleneklerine, göreneklerine, örf ve adetlerine göre değişkenlik gösterebilir. Bazı feminist gruplar, üstsüz gezinmenin kadının en doğal hakkı olduğunu savunmaktadır. Avrupa ve Kuzey Amerika'daki bazı ülkelerde çıplak göğüslü dolaşmak erkeklerde suç olarak algılanmakta, birçok mağaza yarı çıplak görülen bu bireylere karşı politika sürdürerek, hizmet etmemekte: Gömlek yoksa, Ayakkabı yoksa, Hizmet de yok algısı yaratmaktadır.^[1] Güney Hindistan'da da yarı çıplaklık toplumsal kabule yatkın olmayıp kadınlar gelenekçi, erkekler ise Batılı giyinmekte, kadınlar şalvar-kamiz, lehanga, çoli gibi klasik tüm bedeni örten kıyafetler giyinmektedir.^[2]

Tarih boyunca üstsüzlük, sanatta bulunmuştur. Antik Çağ'dan itibaren birçok heykel ve resimde bulunurken günümüzde karşımıza daha çok film ve fotoğraflarda çıkar. Ancak softcore pornografi, genellikle toplumda olumsuz karşılanabilir ve sık sık hükûmet düzenlemeleri veya yasaklar alabilir. Toplum içindeyse cinsel uyarma sebebiyle daha katı bir yaklaşım sergilenir. Daha çok striptiz kulüpleri gibi yetişkin eğlence mekanlarında üstsüz kadınlar bulunur.

Üstsüzlük kamuda bazen konumu ve bağlamına göre kabul edilebilir. Buna örnek olarak kadın haklarını koruma amaçlı toplum içinde emzirme gösterilebilir. Ayrıca Avrupa ülkelerinin çoğunda sahilde üstsüz güneşlenme de normal kabul edilir.

Ayrıca medyada dikkat çektiği için dünyanın pek çok yerinde PETA gibi gruplar protesto yaparken göğüslerini gözler önüne sererler.

Üstsüz model veya üstsüz dansçı gibi meslekler de bulunmaktadır. DJ Nikita, bir üstsüz DJ'dir. Ayrıca üstsüz plajlarda üstsüz bir şekilde güneşlenip, üstsüz barlarda da üstsüz gezinebilirsiniz. Hatta bunun için Rudi Gernreich tarafından üstsüz mayo (diğer adları: üstsüz bikini, tek parça bikini, monokini) tasarlanmıştır.^[3]

Üstsüz, yarı çıplaklığı anlattığından cinsel çağrışımlara sebep olabilir. Zaten bu sebeple toplum tarafından hoş karşılanmamıştır. Ancak bu yönü üstsüzlüğü ticarileştirmiş ve striptiz kulüplerinin açılmasını sağlamıştır.

Üstsüzlüğe yönelik tutumlar zaman ve kültürler içinde farklılıklar göstermiştir.

Hristiyan misyonerler uğramadan önce Okyanusya, Amerika, Orta ve Güney Afrika kabilelerinin çoğunda üstsüzlük normaldi^[4] ve bazılarında hala normal olmaya devam ediyor. 13. ve 14. YY'daki İslamiyet'in yayılmasından önce Asya'nın büyük kesimindeki kadınlar da üstsüz giyinebilirlerdi.^[5]

Endonezya, Tayland gibi ülkelerde de sömürgecilikten önce üstsüzlük normal karşılanıyordu ama zamanla çağdaşlaşma hareketleriyle birlikte gelen Avrupa giysileriyle zaman içinde sert karşılanmaya başlanmıştır.^[6]

Arap dünyasında da hoş karşılanmayan üstsüzlük için bir istisna vardır: Tunus ve Mısır'daki bazı özel plajlarda yabancı turistlerin üstsüz gezmeleri serbesttir.^[7]

Çıplaklık ve üstsüzlük medyanın ilgisini çeker. Bu sebeple bu protesto ve eylemlerde de kullanılır. Özellikle hayvan koruma örgütü PETA pek çok kez üstsüz veya çıplak gönüllülerle protesto yapmıştır. Benzer bir olay da Ocak 2012 Dünya Ekonomik Forumu Davos'ta Ukraynalı FEMEN grubunun gerçekleştirdiği protestodur.^[8]

Üstsüzlük, karşımıza en çok güneşlenmede çıkar. Güneşlenme, 1900'lerde güneşte fazla bekleyince oluşan bronzlaşmanın popüler hale gelmesiyle yaygınlaşmıştır. 1940'lı yıllarda dergilerde verilen reklamlar güneşlenmenin teşvikine yol açtı. Bu sebeple mayolar git gide kısaldı. Zamanla kadınlar memelerinin de bronzlaşması için üstsüz güneşlenmeye başladılar. Hatta bunun için Rudi Gernreich üstsüz mayolar tasarlamıştır. 1964'te ABD'de satışa sunulan bu bikiniler tutulmadı ve raflardan kaldırıldı.^[9]

1910'lar boyunca Fransa'da geleneksel eğlence çıplak bir şekilde yapılan tiyatro, müzikal ve danslardı. Bugün pek çok batı kültüründe çıplak fotoğraflar dergi ve takvimlerde yayımlanmaktadır.

Kadınlar ticari alanlarda da üstsüz pozlar vermektedir. Buna örnek olarak striptiz kulüpleri örnek gösterilebilir. Genellikle buralarda ıslak tişört yarışmaları yapılır. Yarışma sonunda kadın tişörtünü çıkarıp üstsüz şekilde poz verir. Maalesef ticari alana tüm ülkelerde yasaklanan çocuk pornografisi de girmektedir.^[10]

Ayrıca üstsüz kadınlar karnavalların bir özelliği haline de gelmiştir. Rio Karnavalı'nda üstsüz dansçıların bulunduğu bilinmektedir.^[11]

1920'lerde Hollywood filmlerinde hatırı sayılır derecede üstsüz oyuncu bulunmaktaydı. Ancak 1930'larda çıkan Hays Kanunu, sinemadaki üstsüzlüğün sonunu getirmiştir. Ancak 1950'li '60'lı yıllarda yasalar hafifleyince yine hafif üstsüz kadınlar filmlerde görünmeye başlamıştı. Ancak 1990'lardan itibaren yine filmlerde çıplak sahneler görülmeye başlandı ve tüm dünyada yaygınlaştı. Hatta artık bu dalda Oscar ödülü bile verilmektedir. Bazı aktrisler ise göğüslerini ön plana atmayı tercih etmektedir.

Rönesans'ta resim, Klasik Yunan sanatından etkilenmiş ve nü eserler artmıştır. Sonuç olarak da yarı-çıplak ve çıplak resim ve heykeller artmıştır.

Avrupa'da tarih öncesi toplumlarda çok abartılı göğüsleri olan kadın figürleri yaygındı. Özellikle Roma Mitolojisi'ndeki aşk tanrıçası Venüs'ü simgeleyen Venüs heykelciklerinde geniş kalça ve kase gibi büyük göğüsler kullanılmıştır. Bazen tanrıçalar üstsüz olarak simgelenmiştir. Sadece Venüs değil Gaia gibi diğer tanrıçaların da üstsüz olarak simgelendiği bilinmektedir. Ayrıca bir Yunan efsanesi olan Amazonlar'ın da üstsüz olarak gezindikleri, savaşlarda güç olarak memelerini kaldırdıkları ve erkeği sadece nesli devam ettirmek için bulundurdukları bilinmektedir.^[12]

Wikimedia Commons'ta Üstsüzlük ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.