Üstüvanî Mehmed

Üstüvanî Mehmed (d. ? – 11 Eylül 1661, Şam, Osmanlı İmparatorluğu), 17. yüzyılda yaşamış bir Osmanlı vaizidir. Kadızade Mehmed Efendi'in ölümünden sonra onun fikirlerini ve Kadızade anlayışını sürdürmüştür. Kadızadelilerin İslam'ın ilk zamanlarındaki gibi sade ve bidatlerden uzak bir yaşam tarzına dönme yönündeki uyarıları savunmuştur.

Üstüvanî Mehmed'e göre sufîlerin yaptıkları sema haramdır. Resim, bir yabancının evinde bile olsa görüldüğünde bozulması gereken bir günahtır. Şeyhülislam Yahya gibi şairler, sanat dolu şiirlerinde kâfirlik yapmaktadır. Böyle düşünceler ile kendi görüşlerine katılmayan tekkeleri basmak ve devlet işlerine karışmak, Mehmed ve Kadızadelerin başlıca davranışıdır.

Siyasete haddinden fazla karışınca padişahın izni ile iki arkadaşı Türk Ahmed ile Divane Mustafa ile birlikte Kıbrıs’a sürüldü. Kısa süre sonra memleketi Şam’a döndü (1656). Hayatının geri kalanını burada geçirdi. Daha sonra orada Ümeyye Camii hatipliği vazifesindeyken azledildi ve orada vefat etti

Taraftarlarınca “Sultânü’l-vâizîn” diye anılmış, ölümünden sonra öğrencileri onun vaazları hakkında Üstüvânî Risâlesi adlı bir eser kaleme almıştır.^[1]

• Türkiye Tarihi 3, Hüsiyen G. Yurdaydın, Sina Akşin, Zafer Toprak, Ayla Ödekan, Metin Kunt, Suraiye Faroqhi, s.252