İçeriğe atla

Üreme sağlığı

Üreme sağlığı, bir araştırma, sağlık hizmetleri ve sosyal aktivizm alanıdır. Bir bireyin üreme sisteminin sağlığını ve yaşamının tüm aşamalarında cinsel refahını araştırır.[1] Cinsel sağlık ve üreme sağlığı, daha yaygın olarak üreme tıbbı, cinsel sağlık, cinsel haklar ve üreme hakları olarak tanımlanır. Cinsel ve üreme yaşamları hakkında seçim yapma konusunda bireysel iradeyi kapsar. Üreme sağlığı aynı zamanda insanların tatmin edici ve güvenli bir cinsel yaşama, üreme kapasitesine ve üreme kapasitelerini kullanmaya karar verme özgürlüğüne sahip olmaları anlamına gelir.[2][3]

Üreme sağlığı cinsel eğitime erişim, güvenli, etkili, uygun fiyatlı doğum kontrolü yöntemlerine erişim, jinekoloji, hamilelik, doğum, tüp bebek, ergen hamileliği, ergen cinselliği, anne sağlığı, kadın sağlığı, erkek sağlığı, yardımcı üreme teknolojisi, kürtaj, güvenli seks, çocuk evliliği, bekâret gibi konuları içerir.[4]

Temel ögeleri

Cinsel sağlık

Cinsel sağlık, tam bir fiziksel, duygusal ve sosyal refah halidir ve erkekler, kadınlar ve çocuklar için temel bir haktır.

Cinsel sağlığı olumsuz etkileyen faktörler

  • Cinsiyet ayrımcılığı.
  • Cinsellik hakkında bilinen yanlış bilgiler, doğru bilgiye ulaşamama ve cinselliği tatmin edici bir biçimde yaşayamama.
  • Sorumluluğu taşıyıp taşıyamayacağından emin olmadan cinsel etkinlikte bulunma.
  • Doğum sonrası sağlık servislerinden yararlanamama.
  • Bilinçsiz ve korunmadan girilen cinsel ilişkilerde hastalık kapılması.
  • Çok erken anne veya baba olma.

Cinsel haklar

  • Yaşama.
  • Eşitlik.
  • Özgürlük.
  • Evlilik konularında seçim yapma hakkı.
  • Doğru bilgiye erişebilme.
  • Düşünce hürriyeti.
  • Sağlık servislerinden yararlanma.
  • Bilimsel yeniliklerden faydalanma.

Cinsel yolla bulaşan başlıca hastalıklar[5]

Kaynakça

  1. ^ Migration, Content (18 Eki 2022). "What is sexual and reproductive health?". MSI Reproductive Choices. 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 
  2. ^ "Üreme sağlığı". Bilkent Ünv. 28 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020. 
  3. ^ "Üreme Sağlığı Kitapçığı" (PDF). Sağlık Bakanlığı. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020. 
  4. ^ "Overview". www.who.int. 10 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 
  5. ^ "Cinsel yolla bulaşan bu 8 hastalığa dikkat". Okan Hastanesi. 16 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2020. 

Ayrıca bakınız

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Vajina</span> kadın genital sisteminin bir kısmı

Vajina, memelilerde dişi genital sisteminin esnek ve kaslı kısmıdır. Vajina, insanlarda vulvadan servikse kadar uzanır. Dış vajinal açıklık normalde kısmen himen adı verilen bir zarla örtülüdür. Dip ucunda serviks vajinaya doğru çıkıntı yapar. Vajina cinsel ilişki ve doğumun gerçekleşmesini sağlar. Aylık âdet döngüsünün bir parçası olarak insanlarda ve insanlara yakın akraba olan primatlarda meydana gelen âdet kanamasını da yönlendirir.

<span class="mw-page-title-main">İnsan cinselliği</span> insanların yaşadığı ve ifade ettiği cinsel deneyimler

İnsan cinselliği, başlıca; erkek cinselliği ve kadın cinselliği iki alt alanı olmak üzere cinsel davranışı konu alan ve içeren bir şemsiye kavramdır.

Çocuk istismarı bir çocuğa bir yetişkin tarafından fiziksel ya da psikolojik olarak kötü davranılmasıdır. Ayrıca çocuklara kötü muamele, çocuk istismarı ve ihmali ile çoğu zaman aynı anlama gelir. Dünya Sağlık Örgütü çocuk istismarını şöyle tanımlar: "Çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen, bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek uygulanan tüm davranışlar çocuğa kötü muameledir."

<span class="mw-page-title-main">Cinsel ilişki</span> üreme, cinsel zevk veya her ikisi için gerçekleştirilen çiftleşme eylemi

Cinsel ilişki, cinsel birleşme, çiftleşme, vajinal seks veya sadece seks, bir erkeğin sertleşmiş penisinin, uyarılmış bir kadın vajinasının içine girmesini kapsayan, cinsel zevk ya da üreme amaçlı yapılan bedensel ilişkidir. Bunun yanı sıra, diğer penetrasyon tehlikesi içeren anal seks, oral seks, parmaklama, dildo kullanma gibi cinsel aktiviteler de eşcinsel veya heteroseksüel olmasına bakılmaksızın bir cinsel birleşme olarak kabul edilirler.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Aile Sağlığı ve Planlaması Vakfı</span>

Türkiye Aile Sağlığı Ve Planlaması Vakfı, İstanbul'da yerleşik bir sivil toplum kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de insan hakları</span> Türkiyede yaşam hakkı, işkence, ifade özgürlüğü, dini özgürlükler, örgütlenme özgürlüğü ve benzeri konular

Türkiye'de insan hakları, çeşitli uluslararası hukuk anlaşmaları ile koruma altına alınmıştır. 1982 Anayasasının 90. maddesine göre uluslararası hukuk kurallarının iç hukuka karşı üstünlüğü kabul edilmiştir. Fakat yaşam hakkı, işkence, ifade özgürlüğü, dini özgürlükler, örgütlenme özgürlüğü gibi konularda sorunlar ve tartışmalar sürmektedir. Bu nedenle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinde yıllardır Rusya ile birlikte en çok sayıda davası görülen ülke konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">Kadın Kapısı</span>

Kadın Kapısı, 1996 yılında İstanbul Beyoğlu'nda bir grup seks işçisi tarafından kurulan, seks işçilerine cinsel sağlık başta olmak üzere yasal, sosyal, ruhsal ve çeşitli sorunlarında destek olmayı amaç edinen, danışmanlık vazifelerini yerine getiren dernektir. Bir danışma merkezi konumundayken başvuru yapmaları sonrasında tüzel kimlik kazanmışlardır. Cinsel yolla bulaşan hastalıkları önleme derneği adı altında kurumsallaşmıştır. Türkiye'de HIV/AIDS hastalığına savaş açan ve seks işçisi kavramını ilk kullanan sivil toplum kuruluşudur. Süreç içinde seks işçilerinin haklarını koruyan, dayanışma işlevi görecek bir dernek olmayı amaçlamışlardır. Sağlık konularında sıkça etkinlikler ve eğitimler düzenleyerek kadınları bilgilendiren bir kurum olmuştur. İnsan hakları ihlallerinde hak arayan, sokaklara çıkarak öldürülen, tecavüz edilen, erkek şiddetine maruz kalan kadınlar için savaş veren bir dernek haline gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel Devrim</span> 20. yy Amerikan sosyal hareketi

Cinsel Devrim, Batı dünyasında 1950'li yılların ortalarından başlayıp 1960'larda belirginlik kazanan, genel olarak cinselliğin evliliğe, tek eşliliğe, heteroseksüelliğe ve üremeye indirgenmesine karşı çıkan, cinsel özgürlük konusunda haz ve istek üzerine her eylemi meşru gören bir siyasi harekettir.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel etik</span>

Cinsel etik, toplumsal olarak biçilmiş cinsiyet kimliklerini ya da toplumsal cinsiyeti, erkek ile kadın arasındaki işbölümünü, tek eşlilik/çok eşlilik meselesini tartışan, tüm cinsel ilişki pratiklerini, gebelikten korunma araçlarından tutun da eşcinselliğe varıncaya dek ahlaki yönden sorgulayan etik alana denmektedir. Cinsel etik, cinsiyet kimliği, cinsel yönelim, aşk, sevişme, rıza, cinsel ilişkiler ve üreme gibi konuları içerir. Seks tarihsel olarak tüm dünyadaki kültürlerde yaşayan insanlar için büyük önem arz eden bir konudur ve bu nedenle yaygın bir tartışma ve çalışma konusudur.

<span class="mw-page-title-main">Güvenli seks</span> CYBE kapmanın risklerini düşürme yolları

Güvenli seks, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonların (CYBE), özellikle HIV'in bulaşma veya kapma riskini azaltmak için çeşitli yöntemler veya gereçleri kullanan cinsel aktivitedir. "Güvenli seks", güvenli seks uygulamalarından bazılarının CYBE risklerini tamamen ortadan kaldırmadığını göstermek için bazen daha güvenli seks veya korunmalı seks olarak da adlandırılır. Aynı zamanda, gebeliği önlemeyi amaçlayan ve bazen CYBE risklerini azaltabilen veya ve azaltamayan yöntemleri tanımlamak için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel eğitim</span>

Cinsel eğitim, insan cinselliğine ilişkin konuların öğretilmesidir. Buna duygusal ilişkiler ve sorumluluklar, insan cinsel anatomisi, cinsel aktivite, eşeyli üreme, cinsel rüşt yaşı, üreme sağlığı, üreme hakkı, güvenli seks, doğum kontrolü ve cinsel yoksunluk dahildir. İnsan türünün cinsellikle ilgili yönünü sistematik şekilde araştıran bilim dalı olan seksoloji de vardır. LGBT için ayrıca olarak, LGBT seks eğitimi yaratılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Maputo Protokolü</span>

Maputo Protokolü ya da Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi'ne ek Afrika Kadın Hakları Protokolü, Afrika Birliği tarafından 2005 yılında yürürlüğe giren uluslararası bir insan hakları belgesidir.

Hristiyanlığa göre cinsellik Tanrının bir armağanıdır. Hristiyanlığın kutsal kitabının ilk bölümünde şöyle yazar:

Cinsellik hakkı, kişinin cinselliğini ifade etme ve cinsel yöneliminden dolayı ayrımcılığa uğramama hakkıdır. Daha basit bir anlatımla, lezbiyen, gey, biseksüel ve trans (LGBT) bireylerin haklarının heteroseksüellerle eşit derecede korunmasıdır.

Sosyal güvence, birçok katkıları sağlamayı amaçlayan bir tür hükûmet desteğidir. Bir toplumun üyeleri yemek ve barınma gibi temel ihtiyaçlar'ını karşılayabilir. Uluslararası Çalışma Örgütü sosyal güvenceyi, çocuk yardımı, yaşlılık çağındakilere destek, çocukların bakımı için destek, evrensel sağlık hizmeti, tıbbi tedavi, ebeveyn izni ve hastalık izni, işsizlik sigortası, engelli yardımı ve mesleki yaralanma mağdurları için destek olarak tanımlamaktadır.

Ergen hamileliği olarak da bilinen genç gebelik, WHO'ya göre 20 yaşın altındaki bir kadında gebeliktir, ancak kimilerince 18 veya 17 yaşın altı da genç gebelik olarak sayılabilir. Hamilelik, ilk adet döneminden (menarş) önce olabilen ancak genellikle adetlerin başlamasından sonra ortaya çıkan yumurtlamanın başlamasından sonra cinsel ilişki ile ortaya çıkabilir. İyi beslenmiş kadınlarda ilk regl genellikle 12-13 yaş civarında gerçekleşir.

<span class="mw-page-title-main">Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Hakları (CİSÜ) Platformu</span>

Cinsel Sağlık & Üreme Sağlığı Hakları (CİSÜ) Platformu Türkiye'de cinsel sağlık ve üreme sağlığı haklarına ve hizmetlerine hiçbir ayrımcılık olmadan erişimi desteklemek için çalışan ulusal ve yerel sivil toplum örgütlerden oluşan bir savunuculuk ağıdır.

Engelli bireylerin cinsellik yaşamadığı fikri dünya genelinde oldukça yaygın bir kanıdır. Ancak, engelli bireyler cinsel deneyimlerini pek çok yolla ve pek çok farklı şekillerde deneyimleyebilmektedirler. Çünkü cinsellik; bireylerin sahip olduğu engel türlerine göre farklılık gösteren, çeşitli cinsel davranışları bünyesinde barındırabilir. Ancak toplum bilincinin ve bilimsel çalışmaların yetersizliğinden dolayı ve cinselliğin tabu olarak görülmesi sebebiyle cinsellik deneyimleme hakkına birçok engelli birey erişememektedir. Ayrıca engellilik ve cinsellik kavramlarının kesişim kümesi olarak olumsuz tutum ve davranışların varlığı, engelli bireylerin haz odaklı cinsel eğitim almalarının önünde engel teşkil etmektedir.

Feminist seksoloji, kadınların cinsel yaşamlarıyla ilgili olarak cinsiyet ve toplumsal cinsiyetin kesişimine odaklanan bir seksoloji çalışma dalıdır. Seksoloji, genel olarak psikanalizde büyük bir rol oynayan Freudcu teori üzerinden bir temele sahiptir. Seksolojinin bu spesifik alanı ise, klasik seksolojiden farklı olarak cinsellik deneyimlerini kapsayıcı olarak ele almaya ve geçmişte seksolojide ifade edilen sorunlu fikirleri yıkmaya çalışır. Feminist seksoloji, kapsayıcı seksoloji alanıyla birçok ilkede ortaktır; özellikle kadın cinselliği için belirli bir metod veya "normallik" önermeye çalışmaz, sadece kadınların cinselliklerini ifade ettikleri farklı, çeşitli yolları inceler ve not eder. Yeni ancak hızla büyüyen bir alandır.

Üreme hakları, üreme ve üreme sağlığına ilişkin yasal hak ve özgürlüklerdir.