İçeriğe atla

Üniter Çağrı

Dürzîlik ile alâkalı bir dizinin parçasıdır.

İsmâ‘îlî-Dûrz’îyye Mezhebi Kurucuları

Tevhîd Dâvâsı'nın Başı ve İsmâ‘îl’îyye Mezhebi'nin On Altıncı Dâ’î-i Â’zamı:
الحاكم بأمر الله المنصور بن العزيز بالله بن المعز لدين الله معد الفاطمي
El-Hâkim bi-Emr’Allâh el-Mansûr ibn-il-'Azîz bi-llâh ibn-il-Mu'izz li-Dîn’Allâh Ma'd el-Fâṭımîy

Tevhîd Dâvâsı Baş Dâ’î-i Evvel İmamı:
حمزه بن علي بن أحمد
Hamza ibn-i ‘Alī ibn-i Aḥmed

Tevhîd Dâvâsı Dâ’î-i Sânî
Fâtımîler Hâlifeliği - Epemiye, Suriye Valisi:
El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn ʿAli ibn-i Ahmed ibn-i ed-Deyf es-Sâmukî ed-Tâ’i
Fâtımîler Hâlifesi EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh Dürzî inancının oluşumunda büyük rol oynamıştı. Yirmi yıldan beri insanları tektanrıcılık inancına döndürdüğüne inanılan Fâtımîler Hâlifesi EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın Gayba halinde ortadan kaybolmasının üzerinden tam Kırk gün geçtikten sonra ise ülke genelinde Zulümler başlatılmıştı.


Üniter Çağrı, İlâhî Dâvet ya da Dâ‘vet et-Tevḥīd; Dürzîlik ile alâkalı olan bir zaman dilimine verilen addır. Fâtımîler Hâlifesi EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh, Ed-Derezî gibi kendisinin soteriyolojik ilâhiyatına inanarak Dîn-i İslâm'ın resmî hudutları dışına çıkan tâkipçilerini de iknâ etmeği başararak, 30 Mayıs 1017 Perşembe günü gün batımından itibaren tüm dini serbestlikleri arttırdığını ilân eden bir kararnâme ile İlâhî Çağrı'yı resmen başlatmıştı.[1][2][3]

Dürzîliğe giriş

Dürzîliğe kabuller, Fâtımîler Hâlifesi El-Hâkim bi-EmrʿAllâh tarafından 30 Mayıs 1017 Perşembe günü gün batımı açılmış ve 1043 yılında El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn tarafından kapatılmıştır. Böylece, artık bu tarihten sonra başka hiçbir kimsenin "Dürzîlik" dinine girmesine olanak kalmamıştır.[1][2][4][5]

El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn

El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn, El-Hâkim bi-Emr Allah tarafından Epemiye, Suriye kentine vali olarak atanmasının hemen ardından 1016 yılında Halep'i Hamdaniler'in elinden aldı. Bir sene sonra 1017 yılında da El-Hâkim bi-Emr Allah'ın emriyle tutsak aldığı Abdurrahim ibn İlyas'ı Şam'dan Kahire'ye götürdü. Abdurrahim ibn İlyas, Hamza ibn Ali ibn Ahmed ile birlikte El-Hâkim bi-Emr Allah'a imân eden ve El-Hakim Camii'nin yakınlarında bulunan Reydan Camii'ni Yirmi Bin saldırgana karşı cesaretle müdafaa eden Yedi kahramandan biriydi. El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn ise Dürzîlik'te rütbece "Hâkim'in Sağ Kolu" olarak tanınan Hamza ibn Ali ibn Ahmed'den sonra İkinci sırada gelmekte ve "Hâkim'in Sol Kolu" olarak bilinmekteydi. Özellikle El-Hâkim'in gayba[1] haline geçerek ortadan kaybolmasından sonra pek meşhur bir önder haline gelmişti. İşte böyle bir ortamda "El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn", El-Hâkim bi-Emr Allah'ın halefi Ali ez-Zâhir'in zulümlerinin başlamasının hemen ardından 1021 yılında Hamza ibn Ali ibn Ahmed'in gizlenmesi üzerine Dürzîler'in tek önderi konumuna geldi.

Risalet’ül-Hikmet

El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn faaliyetlerini yeniden başlatmak suretiyle 1027 tarihinden gizlenmeğe gittiği tarih olan 1037 tarihine kadar tam On sene "İlâhi Dâvetleri" yönetmeğe başladı. Bu arada "İlk İlâhi Çağrı" döneminin sona erdiği ve artık Dürzîliğe girişlerin tamamen sona erdiği 1043 yılına dek Hikmet Risaleleri'nden pek çoğunu saklandığı yerden kaleme aldı.[2]

Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın geri dönüşü ve Altınçağ'ın başlaması inancı

1043 yılında El-Mu'tenâ Dürzîlik inancına giriş kapılarının artk kapatıldığını ilan etti. Böylece, o tarihten itibaren Proselitasyon yasaklanmış oluyor ve yeni başvurular Fâtımîler Hâlifesi EbûʿAlî el-Mansûr el-Hâkim bi-EmrʿAllâh'ın geri döneceği ve yeni bir Altınçağ'ın başlayacağı Kıyamet gününe kadar dondurulmuş oluyordu.[6][7]

Ayrıca bakınız

  • Dürzîler
  • Fâtımîler Hâlifeliği

Kaynakça

  1. ^ a b c Sāmī Nasīb Makārim (1974). The Druze faith. Caravan Books. ISBN 978-0-88206-003-3. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2012. 
  2. ^ a b c Ferhad Defteri (24 Nisan 1992). The Isma'ilis: Their History and Doctrines. Cambridge Üniversitesi Press. ss. 198-. ISBN 978-0-521-42974-0. 21 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2012. 
  3. ^ Ismaili, Islam Heritage Field, 11 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Nisan 2014 
  4. ^ Hanna Batatu (17 Eylül 2012). Syria's Peasantry, the Descendants of Its Lesser Rural Notables, and Their Politics. Princeton University Press. ss. 16-. ISBN 978-0-691-00254-5. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2012. 
  5. ^ Al-‘Uqayli, Ḥasan., Muntekhab, fol. 75v.; Yūsuf al-‘Uqayli, al-Mu’allaf, p. 775.
  6. ^ Rebecca Erickson. "The Druze" (PDF). Encyclopedia of New Religious Movements. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2014. 
  7. ^ Andrew Beattie; Timothy Pepper (1 Temmuz 2001). The Rough Guide to Syria. Rough Guides. ss. 2-. ISBN 978-1-85828-718-8. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Dürzîler; Orta Doğu kaynaklı Sâbiîlik ve Ezidilik gibi dinlerin etkisiyle, 11. yüzyılda İslâmiyet'in Şiîlik mezhebinin İsmâîlîyye kolundan köken alarak ortaya çıkmış olan tektanrılı bir dinî inanç topluluğudur. Bu dine inananlara Dürzî denir. Kendilerine birleştiriciler, tek tanrıcılar anlamına gelen Muvahhidun derler.

İtikâdî mezhepler veya Akide mezhepleri ya da İnanç mezhepleri, İnançla ilgili konular İslam'da başlangıçta bir fıkıh dalı kabul edilen kelâm, daha sonra ilm-i tevhid olarak adlandırılmıştır. Daha sonraları Fıkıh, amelî meseleler üzerinde, kelâm ise itîkâdî meseleler üzerinde yoğunlaşmıştır. Müslümanlar, İslâm Peygamberi Muhammed döneminde akıllarındaki soruları hemen ona sorabiliyorlardı. Ancak peygamberin ölümünden sonra sorularına cevap bulamayınca zamanın büyük İslam alimleri Kur'an'ı akıl ile yorumlamaya koyuldular. Böylelikle de i'tikadi mezhepler oluşmuş oldu. Bu mezhepler farklı coğrafyalara yayıldı ve oralarda benimsendi.

<span class="mw-page-title-main">İsmaililik</span> İslâmın Şiilik koluna bağlı bir mezhep

İsmâilîlik, adını İsmâil b. Ca'fer es-Sâdık'tan alan Şii mezhebi.

<span class="mw-page-title-main">İslam'da siyasi mezhepler</span>

İslam'da siyasi mezhepler, İslam tarihi boyunca, siyasi tartışmalar ve görüş farklılıkları sonucu ortaya çıkan mezheplerdir. İslam'da Sünnilik, Şiilik ve Haricilik olmak üzere üç ana mezhep vardır. Bu mezhepler de çeşitli açılarından kendi içinde alt mezheplere sahiptir. En önemlilerinden biri ve ilk olarak şekilleneni, halifelik tartışmaları sonucu ortaya çıkan Şia'dır. Haricîler ve Vahhâbîler de sayılabilir. İslâm dünyası içerisinde Sünniler %83'lük kısmı, Şiiler %15'lik kısmı ve Hariciler ise %2'lik kısmı oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Nizarîlik</span> Şii İslamın bir kolu

Nizârîlik, İslam'ın Şia mezhebi olan İsmâilîyye mezhebinin alt kollarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Müsta'lîlik</span>

Mustâlîlik, Şiîliğin İsmâilîyye mezhebinin Mustâ‘lî fıkhını tâkip eden kolu.

II. Hakim (الحاکم) Tam Adı: Ebû'l-`Abbâs ʿAhmed "el-Hâkim biʿEmr i’l-Lâh es-Sânî" ; Altmışikinci İslam Halifesi.

I. Hâkim (tam adı: Ebû'l-'Abbâs ʿAhmed "el-Hâkim biʿEmr i’l-Lâh" ;, Ellidokuzuncu İslam Halifesi.

İmamîye Şiası, Şiîlik meşrebi içerisinde mevcut olan tüm tarikât ve mezheplerin ortak i'tikatlarını tanımlamak maksadıyla kullanılan bir fıkıh deyimi olup, Aşırı Ghulât (Radikal dinci fırkalar), Keysanîlik (Dörtçüler), Zeydîlik (Beşçiler), İsmailîlik (Yedicilik/Yedi İmamcılık) (Mustâlîlik ve Nizarîlik) ve İsnâaşerîyye (Onikicilik/On İki İmamcılık) (Câferiyye Şiîliği ve Anadolu Alevîliği) ile Arap Aleviliği'ni de kapsamı altına alan bir şekilde tanımlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Hâkim (Fâtımî halifesi)</span>

Hakim ya El-Hakim Bi-Emrillah ya da tam adı El-ḥākim Bi-Emrullah El-Manṣūr Ismāil bin El-Azīz Bin El-Mu'izz Li-Dīnallah Ma'd al-Fāṭimīye, 6. Fatımi halifesi. Dürzilerce "El-Hâkim Ki-Emrillâh" olarak bilinir. Asıl adı Ebû ʿAlî el-Mansûr, lakabı ise "Târik’ûl-Hâkim Bi-Emrillâh"tır.

Fâtımîler devrinde Alevîler Hicrî üçüncü asırda Afrika'da devam eden propagandalar neticesinde Fâtımîler'in yayılmaları da daha hızlı ilerlemekteydi. Doğudan batıya doğru durmadan akın eden Alevîler Ehl-i Beyt’in maruz kaldıkları haksızlıkları en feci bir tablo şeklinde tasvir ederek Afrika halkını şiddetli bir Alevîlik yandaşlığıyla Abbâsîler aleyhine teşkilâtlandırıyorlardı. İşte böyle bir ortamda “Ebû Muhammad Ubeyd Allâh el-Mehdi Billah ibn Razî ʿAbd Allâh” Rakkade kentinde hilâfet ilân ederek “Benî Merdar”, Cezâyir merkezli “Benî Rüstem Haricî Hanedânlığı” ve “Benî İdris Alevî Hanedânlığı” hükûmetlerini nihâyete erdirdi. Bu yoğun çalışmalar neticesinde istilâ hudutları da genişleyerek “Delta” kıt’asına kadar dayandı. Sonunda Mısır’ın “Mûiz’ed-Dîn Allâh” tarafından feth edilmesi üzerine Fâtımîler, olanca güçleriyle Abbâsî Hâlifeliği’nin kaşısına çok kuvvetli bir “Alevî Devleti” olarak dikilmeyi başardılar. Hicrî dördüncü asrın ortasında H. 358 / M. 969 tarihinde Kahire kenti inşa edilerek, sadece Şiîliğin eğitim ve öğrenimi maksadıyla meşhur “Ezher Medresesi” kuruldu. Sünnî Ulemâ tedrisattan men'edildiği gibi yeni şehir Kahire de Fâtımî Payitahtı olarak seçildi.

Vech-î Dîn Nâsır-ı Hüsrev’in, İsnâ‘aşer’îyye Şiî'liğinin Câferî Mektebi yerine İsmailî Mektebi'nin rehberi mahiyetinde olup farklı İslamî-Bâtınî düşünce ve uygulamaları hakkındaki te'villerini muhteva eden bir eseridir.

Muktadî veya Ebû’l-Kâsım "el-Muktadî bi-ʿEmrillâh" Tam Adı: Ebû'l-Kâsım "el-Muktadî bi-ʿEmr i’l-Lâh" `Abd Allâh bin Muhammed ez-Zâhîre bin `Abd Allâh el-Kâ’im Bağdad Abbâsî Hâlifelerinin yirmiyedincisidir.

Nizari fıkhı, İsmâil’îyye mezhebinin bir kolu olan Nizarîlik şubesinin kendine has İslâmî hukûk, ilke ve kurallarını tanımlayan, temelleri Meymûn’ûl-Kaddâh ve oğulları tarafından atılan Bâtınî fıkıh öğretisi. Bu fıkha göre İmâmet sona ermemiş olup hâlâ babadan oğula geçmektedir. Günümüzdeki imâmları Nizârîlik mezhebinin Kırk Dokuzuncu İmâm-ı Zamânı olan IV. Ağa Han'dır. Nizârî mezhebinin âkidesine göre İmâmet babadan oğula geçmek suretiyle hiç kesintiye uğramadan günümüze kadar ulaşmıştır. Nizar'ın Mısır'dan ayrılması ve vefât etmesinden sonra ise oğlu El-Hâdî bin el-Nizâr'ın Elemût Kalesi'nde Gayba halinde "Gizlenen-İmâm" olarak İmâmet'i devam ettirdiğine inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mustali fıkhı</span>

Mustâ'li fıkhı ya da Tâyyîb'îyye; Mustâ‘lî Mezhebi'nin fıkıh sistematiğidir. İmâmet Et-Tâyyîb Ebû’l-Kâsım ile sona ermiştir. Bu görev "Dâ'î el-Mutlaklar" aracılığıyla icra edilmektedir. Tâyyîb, Davudî İsmailîlik, Süleymânî, Kutbî ve Alavî Buhralarca "Gizlenen son imâm" olarak bilinir. İsnâ‘aşer’îyye'deki Muhammed Mehdi'nin rôlünü üstlenen İmâmdır.

Yahyâ bin Ömer Tam Adı: Yahyâ ibn Umar ibn Yahyâ ibn Husayn ibn Zeyd ibn Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn ibn Hüseyin Seyyîd’ûs-Şuhedâ ibn Ali el-Mûrtezâ. Annesi Umm el-Hüseyin Fatıma bint el-Hüseyin ibn Abdallah ibn İsmâ’il ibn Abdullah bin Cafer bin Ebu Talib idi. Abbâsî Hâlifesi ʿAhmed "el-Mûsta`in bi’l-Lâh" devrinde, Kûfe'den yürüyüşe geçerek Hicrî 250 bir ayaklanma başlattı. Hüseyin ibn İsmâ’il yönetimindeki Abbâsî kuvvetleri tarafından öldürüldü.

İbnü'r-Râvendî, Fars İslam âlimi, filozof ve yazardır. İslâm topraklarında yaşamış dehri filozoflardandır. Dehriyyun, İslâm felsefesindeki materyalizm anlayışıdır. Onun görüşlerine göre madde sonsuzdur. Yani yoktan var edilmemiştir. (Yaratılmamıştır) Her şey zaman içinde kendi kendine var olur. Dolayısı ile bir yaratıcı yoktur. Zamanın kendisi tanrıdır. Eleştirileri İsmâil’îyye ve Mu'tezile akımlarınca irdelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hamza bin Ali</span>

Hamza bin Ali bin Ahmed, On Birinci yüzyıl İsmâ‘îlî Din adamlarının en meşhurlarından olup Dûrz’îyye i'tikadının kurucusudur. Dürzîlik inancının ana i'tikadını oluşturan Hikmet Risâleleri'nin baş yazarı olarak tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bahâeddîn el-Mu'tenâ</span> 11. Yüzyılda yaşamış dinî kişilik

Baha'ud-Dîn ʿAli ibn Ahmed ibn ed-Deyf, El-Mu'tenâ Bahâ'ud-Dîn, Bahâ'ed-Dîn el-Mu'tenâ, Ali ibn Ahmed, Ali ibn ed-Deyf, Ali bin ed-Tâ'i ya da Bahâ'ud-Dîn es-Sâmmukî On Birinci yüzyıl İsmâ‘îlîlerinden ve Dürzîliğin başlıca kurucularından biriydi.

<span class="mw-page-title-main">Hikmet Risaleleri</span> Dürziye inancına yönelik metinler ve şiirler içeren dini kitaplar

Hikmet Risaleleri ya da Risalet'ûl-Hikmet ya da (Arapça: Rase’il el-Hikme Dûrz’îyye inancının kurucuları Târik’ûl-Hâkim, Hamza ibn Ali ibn Ahmed ve El-Mu'tenâ Baha’ud-Dîn gibi din uluları tarafından yazılmış mukaddes metinler ve pastoral şiirler içeren dini kitaplardır.