İçeriğe atla

Üngüzek Kalesi

Koordinatlar: 40°30′40″K 41°31′35″D / 40.51111°K 41.52639°D / 40.51111; 41.52639
Üngüzek Kalesi
Harita
Genel bilgiler
TürKale
Mimari tarzGürcü mimarisi
KonumDikyar, Uzundere
Koordinatlar40°30′40″K 41°31′35″D / 40.51111°K 41.52639°D / 40.51111; 41.52639
TamamlanmaOrta Çağ
Teknik ayrıntılar
MalzemeTaş

Üngüzek Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı Dikyar köyünde, Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Dikyar köyünün eski adından dolayı Üngüzek Kalesi veya Engüzek Kalesi şeklinde adlandırılmaktadır. Orta Çağ yazılı kaynaklarında ise Ağca Kala olarak geçer.[1][2] Engüzekkapı Kalesi olarak da bilinir.

Tarihçe

Üngüzek Kalesi'nin yer aldığı Tao bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar kalenin bulunduğu köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Üngüzek köyü, büyükçe bir yerleşim yeriydi ve 142 haneden oluşuyordu.[3] 16-17. yüzyılların olayları anlatan Gürcüce eserde kalenin adı "Ağca Kala" (აღჯა ყალა) olarak geçer.[4] Çıldır ilçesindeki Ağca Kala örneğinde olduğu gibi, bu isim Gürcüce aynı anlamdaki Tetrtsihe'den (თეთრციხე) Türkçeye çevrilmiş olabilir.[5] Köyün güneydoğusunda yer alan Üngüzek Kalesi, Orta Çağ'da Tortum vadisindeki en önemli kaleydi. Tortum Çayı vadesini ve Çoruh Nehri kıyısından Çorgenisi vadisi boyunca gelen eski yolu kontrol ediyordu. Söz konusu yol Çoruh kıyısında Oşnaki Kalesi'nin kontrolüne giriyordu.[2] Üngüzek Kalesi'nin inşa tarihi tam olarak bilinmemektedir. Orta Çağ'da Türk beyleri tarafından inşa edildiği de ileri sürülmüştür.[6] Ancak kale içindeki kilise, bu yapının Müslümanlar tarafından inşa edilmediğini göstermektedir.

Mimari

Üngüzek Kalesi, Dikyar köyünün Dere mahallesinde, deniz seviyesinden 1.180 metre yükseklikte, ulaşımı zor bir kayanın üzerinde yer alır. Kireç harcı kullanılarak kabaca işlenmiş orta irilikte taşlarla inşa edilmiş olan yapı, 78 × 38 metre ebatlarındadır. Günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır. Bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 30 metreyi bulur. Kalenin dört adet kulesi bulunmaktadır. Kalenin içinde kilise, sarnıçlar, depolar, dereye ulaşan tünelden bazı kısımlar ve çeşitli yapı kalıntıları bulunmaktadır. Kalenin dibinde, küçük bir derenin kıysında Osmanlı döneminde inşa edilmiş bir hamamın kalıntısı vardır.[1][2]

Kaynakça

  1. ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 124. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
  2. ^ a b c Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 241, ISBN 978-9941-478-17-8.
  3. ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 93. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
  4. ^ "S. Kakabadze, "ფარსადან გიორგიჯანიძის ისტორია" (Parsadan Giorgicanidze'nin Tarihi), Tiflis, 1926, s. 6". 25 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024. 
  5. ^ "Kristine Şaraşidze, "სამხრეთ საქართველოს ისტორიის მასალები XV-XVI სს.", Tiflis, 1961, s. 44". 21 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024. 
  6. ^ ""Engüzek Kalesi"- Uzundere Kaymakamlığı". 25 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dikyar, Uzundere</span>

Dikyar, Erzurum ilinin Uzundere ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Darıca, Yusufeli</span>

Darıca, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köyüdür. Tao-Klarceti'in ünlü Esbeki Manastırı ve Esbeki Kalesi bu köyün Espek mahallesinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Mere Kalesi</span>

Mere Kalesi, tarihsel Samtshe bölgesinin Türkiye tarafında, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Mere olan Çakırkoç köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Köyün bugünkü adından dolayı Çakırkoç Kalesi olarak da bilinir.

Cuğo Kalesi, Artvin ilinin Ardanuç ilçesinde, bugün Soğanlı köyünün bir mahallesi olan Cuğo'da Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

<span class="mw-page-title-main">İspir Kalesi</span>

İspir Kalesi, tarihsel Speri bölgesinde, bugün Erzurum ilinin İspir ilçesinin idari merkezi olan İspir kasabasında Orta Çağ'dan kalma kaledir.

Arila Kalesi, tarihsel Samtshe bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı ve eski adı Arila olan Süngülü köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir.

Oşnaki Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, bugün Yusufeli ilçesine bağlı Köprügören köyü sınırları içinde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Huvahi Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Huvahi / Havaği olan Alatarla köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Hovahi Kalesi veya Havaği Kalesi olarak da bilinir.

Parnaki Kalesi, Pernek Kalesi veya Pernek Oğlan Kalesi olarak da bilinir, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Parnaki olan İriağça köyünde Orta Çağ'dan kalma kaledir. Parnaki Kalesi halk arasında Oğlan Kalesi, hemen yakınındaki Avçala Kalesi de Kız Kalesi olarak bilinir.

Mamanelisi Kalesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Mamanelisi olan Yavuzköy'de Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

İtlieti Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Taşlıca köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Ortadan kalkmış bir köy olan İtlieti bulunduğu için bu adla adlandırılmaktadır. Kale, Hatila Vadisi'nde bulunduğu için Hatila Kalesi olarak da adlandırılmaktadır.

Utavi Kalesi, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Utavi olan Bostancı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Köyün Ahalta mahallesinde bulunduğu için Ahalta Kalesi olarak da bilinir.

Bice Kalesi, Bica Kalesi olarak da bilinir, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı ve eski adı Bice olan Tütünlü köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Lisgavi Kalesi, Liskavi Kalesi ve Aşağı Lisgavi Kalesi olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesinde, eski adı (Aşağı) Lisgavi olan Çamlıca'da Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Çarnesi Kalesi, Çağirnisi Kalesi olarak da bilinir, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı ve eski adı Çağirnisi / Çarnesi olan Kaleboynu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir kaledir.

Tortum Kalesi Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı Tortumkale köyünde, Tortum Kalesi'nin güney yamacında Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.

Kiskimi Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı ve eski adı Kiskimi olan Alanbaşı köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Köyün yeni adından dolayı Alanbaşı Kalesi olarak da bilinir.

Sihçeki Kilisesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı ve eski adı Sihçeki olan Güzelsu köyünde Orta Çağ'dan kalma bir Gürcü kilisesidir.

Baketi Kalesi veya Bakta Kalesi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı ve eski adı Baketi olan Dikmenli köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir.

Bahçelikışla Kalesi, tarihsel Tao bölgesinde, günümüzde Oltu ilçesine bağlı Bahçelikışla köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma kaledir. Köyün bugünkü adından dolayı Bahçelikışla Kalesi olarak anılmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.