Ülke veya bölgeye göre hayvan hakları

Hayvan hakları, ülkeye veya yargı yetkisine göre büyük ölçüde farklılık gösterir ve insanlar dışında kalan hayvanların duyumunun yasal olarak tanınmasından hayvan refahına bakılmaksızın şiddet karşıtı yasaların mutlak yokluğuna kadar her şeyi kapsar.

1978 yılında BM tarafından kabul edilen Evrensel Hayvan Refahı Bildirgesi insan dışı hayvanların duyumuna ve insanalrın onlara karşı sorumluluklarına tanıyan ilk uluslararası karardır. Kasım 2019 itibarıyla 32 ülke resmî olarak insan dışı hayvanların duyumunu tanımaktadır. Bu ülkeler Almanya, Avustralya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, Kuzey Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Şili, Yeni Zelanda ve Yunanistan'dır.

Hayvan haklarıyla ilgili ilk karar, Birleşmiş Milletler tarafından 1978 yılında kabul edilen hayvanların duyumunu ve onlara karşı insan sorumluluklarının önemini tanıyan Hayvan Hakları Evrensel Beyannamesidir. Günümüzde, Great Ape Projesi Birleşmiş Milletler'in, üç temel hakkın; yani yaşama hakkı, bireysel özgürlüğün korunması ve işkencenin yasaklanması haklarının insansı büyük maymunlar için de korunması amacıyla bir Büyük İnsansı Maymun Hakları Bildirgesi yayınlaması için kampanya yürütmektedir.

2021 yılı itibarıyla bilimsel araştırmalar için büyük insansı maymunların kullanılması, ilki 1997 yılında Birleşik Krallık olmak üzere Avrupa Birliği ve Yeni Zelanda'yı içeren toplam 29 ülkede yasaktır.^[1] Avusturya, 2006 yılında çıkarttığı yasayla küçük insansı maymunlar üzerinde de deneyleri yasaklayan dünyadaki tek ülkedir.^[1][2]

2007 yılında Lizbon Antlaşmasıyla'nın imzalanması ile birlikte Avrupa Birliği'nde hayvanlar eşya statüsünden çıkıp "sezileri olan" varlıklar olarak tanımlanmış ve çeşitli ülkelerde hayvanları koruma kanunlarında düzenlemelere gidilmiştir^[3] Avrupa ülkelerinde hayvana şiddet “suç” olarak tanımlanır ve cezai yaptırımlar ülkeden ülkeye değişir. Örneğin Hollanda'da hayvan hakları 2011’de kabul edilen bir kanun ile korunmakta ve hayvanlara karşı işlenen suçlarda üç yıla kadar hapis ve para cezasına çarptırılmaktadır^[3] Almanya'da da geçerli bir nedeni olmadığı sürece bir canlıyı öldüren veya canlıya acı çektiren kişiler 5 ila 25 bin avro arasında para cezasına para cezasına ya da üç yıla kadar hapse çarptırılmaktadır<.^[3]Fransa Medeni Kanunu’na göre hayvanlar bilinç sahibi ve sezileri olan canlılar olarak kabul edilir ancak hayvanlara karşı suçlar mal kanunlarının altında işlem görür; ayrıca yasa sadece evcil hayvanları korur. Evcil bir hayvana herhangi bir istismarda bulunan kişilere iki yıl hapis ile 30 bin avro para cezasıyla çarptırılır.^[3] Hayvanı sokağa terk etme cezası ise oldukça ağır ve kötü muameleyle aynı kategoride değerlendiriliyor ve Fransa’da hayvanı sokağa terk eden kişi 30 bin avro para veya 2 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir.^[3]

Sirklerde hayvan istismarını ve hayvanlara zarar verilmesini yasaklayan ilk ülke, 2009 yılında bu yasağı yürürlüğe koyan Bolivya'dır.^[4] Amerika Birleşik Devletleri, dünyada tüketim amacıyla atların öldürülmesini yasaklayan tek ülkedir. Hindistan ise bazı eyaletlerinde geçerli olan yasayla, tüketim amacıyla ineklerin öldürülmesini yasaklayan tek ülkedir.

2014 yılında, Hindistan'ın Gucerat eyaletinde bulunan Jainizm'de önemli olan Palitana şehri, dünyada yasal olarak vejetaryen olan ilk şehir oldu. Et, balık ve yumurta alıp satmanın yanı sıra balıkçılık ve hayvan yetiştiriciliği gibi bunlarla ilgili işler de yasaklandı.^[5][6][7][8]

Genel

Hayvan duyumuyla ilgili dünya yasaları

Hayvanlara uygulanan şiddetle ilgili dünya yasaları

Birleşmiş Milletler'de hayvan hakları

Gıda üretimi

Batarya kafeslerle ilgili dünya yasaları

Gaga kesimiyle ilgili dünya yasaları

Tüketim amaçlı kedi öldürülmesiyle ilgili dünya yasaları

Tüketim amaçlı sığır öldürülmesiyle ilgili dünya yasaları

Civciv itlafıyla ilgili dünya yasaları

Tüketim amaçlı köpek öldürülmesiyle ilgili dünya yasaları

Kaz ciğeri üretimiyle ilgili dünya yasaları

Tüketim amaçlı at öldürülmesiyle ilgili dünya yasaları

Köpekbalığı avlanmasıyla ilgili dünya yasaları

Ritüel sırasında öldürülen hayvanların sersemletilmesiyle ilgili dünya yasaları

Balina avcılığının yasal statüsü

Kıyafet ve kozmetik

Kürkleri için hayvanların öldürülmesiyle ilgili dünya yasaları

Kozmetikte hayvan deneyleriyle ilgili dünya yasaları

Eğlence

Boğa güreşiyle ilgili dünya yasaları

Horoz dövüşüyle ilgili dünya yasaları

Köpek dövüşüyle ilgili dünya yasaları

Yunus akvaryumları ve deniz memelilerinin esaretiyle ilgili dünya yasaları

Hayvanların sirklerde kullanılmasını yasaklayan kanunlar

Ülkeye veya bölgeye göre zoofili yasallığı

Diğer

Bilimsel araştırmada primat kullanımının yasallığı

General Legislation

Ülke	Hayvan duyumunun tanınırlığı	Hayvan ıstırabının tanınırlığı	Şiddet karşıtı yasalar DHSÖ standartlarının karşılanması[13]	Hayvanlara uygulanan şiddete karşı yasalar	Birleşmiş Milletler desteği[a]
Cezayir[14][15]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet -uygulanmıyor	Hayır
Angola[16]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Arjantin[17]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Avusturya[18]	Evet	Evet	Evet	Evet	Kısmi - çeşitli iç departmanlardan destek görüyor
Avustralya[19]	Evet	Evet	Kısmi - değişiklik gösteriyor	Evet	Hayır
Azerbaycan[20]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Belarus[21]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Belçika[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Bosna-Hersek[24]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Botsvana[16]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır
Brezilya[25]	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Bulgaristan[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Kamboçya[26][27]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Evet
Kanada[28]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Evet
Şili[29]	Evet	Evet	Hayır	Evet	Evet
Çin[30]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Kolombiya[31]	Hayır	Evet	Evet	Evet	Hayır
Kosta Rika[32][33]	Hayır	Evet		Evet	Evet
Hırvatistan[23]	Evet	Evet		Evet	Hayır
Kıbrıs Cumhuriyeti[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Çekya[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Kongo DC[16]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Danimarka[34]	Evet	Evet	Evet	Evet	Kısmi - Gıda Bakanı destekliyor
Mısır[35][36][37]	Hayır	Evet	Hayır	Evet -uygulanmıyor	Hayır
Eritre[38]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Estonya[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Etiyopya[39]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır
Finlandiya[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Fiji[40][41]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Evet
Fransa[42]	Evet	Evet	Evet	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Almanya[43]	Evet	Evet	Evet	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Yunanistan[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Gıda Bakanı destekliyor
Hong Kong[44][45]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Macaristan[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Hindistan[46]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - Hayvan Refahı Kurulu destekliyor
Endonezya[47]	Kısmi - akıl sağlığı tanınıyor	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
İran[48]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
İrlanda[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
İtalya[49]	Evet	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Japonya[50]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Kazakistan[51]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır
Kenya[52]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Letonya[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Lübnan[53][54]	Kısmi	Evet	Evet	Evet	Hayır
Lesotho[16]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet -uygulanmıyor	Hayır
Litvanya[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Lüksemburg[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Madagaskar[16]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Malavi[16]	Hayır	Evet	Hayır	Evet - uygulanmıyor	Hayır
Malezya[55]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Evet
Mali[56]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır
Malta[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Kaynak Bakanı destekliyor
Mauritius[16][57]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır
Meksika[58]	Kısmi - değişiklik gösteriyor	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Moğolistan[59]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Fas[60][61]	Hayır	Evet	Hayır	Evet -uygulanmıyor	Hayır
Mozambik[16]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Myanmar[62]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Namibya[16]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Yeni Zelanda[63]	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Hollanda[64]	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Nijer[65]	Hayır	Kısmi - sadece evcil hayvanlar	Hayır	Evet	Hayır
Kuzey Kore[66]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır
Norveç[67]	Kısmi - akıl sağlığı tanınıyor	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Paraguay[68]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Pakistan[69]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Peru[70]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Evet
Filipinler[71][72]	Kısmi - akıl sağlığı tanınıyor	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - çeşitli iç departmanlardan destek görüyor
Polonya[73]	Evet	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Portekiz[22][23]	Evet	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Romanya[74]	Evet	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Rusya[75]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Hayır
Suudi Arabistan[76]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Seyşeller[16][77]	Hayır	Hayır	Hayır	Evet	Evet
İspanya[78]	Evet	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Güney Afrika[79]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Güney Kore[80]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Slovakya[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Slovenya[22][23]	Evet	Evet		Evet	Kısmi - Tarım Bakanı destekliyor
Esvatini[16]	Hayır	Evet	Hayır	Evet -uygulanmıyor	Hayır
İsveç[81]	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
İsviçre[82]	Evet	Evet	Evet	Evet	Evet
Tanzanya[83]	Kısmi - bazı hayvanlar hariç tutuluyor	Evet	Hayır	Evet	Evet
Tayland[84]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Kısmi - çeşitli iç departmanlardan destek görüyor
Türkiye[85]	Kısmi - akıl sağlığı tanınıyor	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Ukrayna[86]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Birleşik Krallık[87]	Evet	Evet	Evet	Evet	Kısmi - çeşitli iç departmanlardan destek görüyor
ABD[88]	Kısmi - değişiklik gösteriyor	Evet	Kısmi - değişiklik gösteriyor	Evet	Kısmi - çeşitli iç departmanlardan destek görüyor
Uruguay[89]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Venezuela[90]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Vietnam[91]	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır	Hayır
Zambiya[16]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır
Zimbabve[16]	Hayır	Evet	Hayır	Evet	Hayır

• İnsan hakları
• Hayvan hakları savunucuları listesi