İçeriğe atla

Ülkücülük

Ülkücülük, Türk-İslam Ülküsü veya Türkeşçilik, Milliyetçi Hareket Partisinin Türkçülük ve İslamcılık üzerine temellenmiş kurucu ideolojisidir.[1][2][3]

Köken

İsminin kökenleri Ziya Gökalp'ın kullandığı "millî mefkure (ülkü)"' ve Nihal Atsız ve Türkçülerin kullandıkları "millî ülkü" terimlerine kadar uzanır. 1950-1953 yılları arasında Türk Milliyetçileri Derneği tarafından kullanılmıştır. Ülkü, kelime anlamı bakımından "ideal" demektir. Ülkücülük ise, "idealizm"in karşılığıdır.[4]

Türk Ocağı bünyesinde yer alan ve Türkçülük akımını millî politika olarak yerleştirmek isteyen Atsız devrin başbakanı Şükrü Saracoğlu'na Orhun dergisinde 1 Mart 1944'te ve gene bir ay sonra 1 Nisan 1944'te olmak üzere iki açık mektup kaleme alır. Mektupta devletin Atatürk zamanındaki Türkçülük ekseninden uzaklaştığını, yabancı etkilerin arttığını yazmaktadır. Sabahattin Ali, Nihal Atsız'ın fikirlerini tehlikeli görerek mahkemeye verir.[5] 3 Mayıs 1944 günü Nihal Atsız ve arkadaşlarının tutuklanmasını protesto eden binlerce gençten oluşan büyük bir grup, Ankara adliyesinden Ulus meydanına kadar yürür. O devirde Nihal Atsız'ın yanına gelip gitmekte olan genç bir üsteğmen olan Alparslan Türkeş de tutuklananlar arasındadır.

Türkçülük ve CKMP

1965'te Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'nin (CKMP) yöneticisi Alparslan Türkeş'in Atatürk'ün ilkelerini temel alan ve kapsayan görüşlerinin toplanarak yayımlandığı Dokuz Işık'ta komünizm, kapitalizm ve emperyalizm dışında Türk milletine uygun olan ulusal kalkınma modeli için "üçüncü yol" ve "ülkücü yol" terimleri kullanılmıştır.

1966 ve 1968'deki Senato seçimlerinde "Tek idealist parti" (idealist, "ülkücü"nün İngilizce'sidir) sloganı kullanıldı. CKMP'nin gençlik hareketi için kullanılan "milliyetçi toplumcu" sıfatının "nasyonal sosyalist"i çağrıştırmasından dolayı "ülkücü" sıfatı ön plana çıkmıştır. Çünkü, savunulan görüş faşizme ve sosyalizme karşıydı ve bu isimle ilişkilendirilmek istenmiyordu.

MHP ve Türk-İslam Ülküsü

CKMP partinin kitleselleşmesi için Türkeş de "Tanrı Dağı kadar Türk, Hira Dağı kadar Müslümanız" sloganını kullandığı gibi hareketin ideolojisini genişletmeye çalışmıştır. Seyyid Ahmet Arvasi ve Dündar Taşer gibi ideologların girişimleriyle "Türk-İslam Ülküsü" denilen şeklini almıştır. Türkeş, asker kökenli bir lider olarak Atatürkçülük konusunda tavizsiz idi. "Türk-İslam Ülküsü" fikrini şekillendirirken laiklik konusunda hassasiyetleri koruyarak Atatürk'ün Türk milliyetçiliği konusundaki fikirlerini ön plana çıkarmayı hedeflemişti. Ancak bunu yaparken Atatürk'ün açıkça savunduğu, din ve ırk ayrımı gözetmeksizin, ulus tanımını dil, kültür ve siyasi birliktelik değerlerine dayandıran milliyetperverlik anlayışı[6] yerine daha Turancı bir yaklaşım yürütmüştür.

CKMP'nin adının Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) olarak değiştirildiği ve üç hilalli ambleminin kabul edildiği 1969 Adana Kongresi'nde Türkeş "ülkücü Türk gençleri, bozkurtlarım" diye hitap etmiş ve "ülkücü" söylemi yaygınlaşmaya başlamıştır.

Ancak daha önce Ötüken dergisinde Türkeş ve CKMP'yi desteklemiş olan Hüseyin Nihal Atsız, bu kongrede MHP'nin Türkçülük fikriyatı ile bağdaşmadığını ve İslamcı bir görünüme kavuştuğunu "Sen git güvendiğin Araplara biat et!, Oy toplamak için Arap develere bin!" söylemleriyle eleştirmiş ve ardından parti kimliklerini bırakarak kongreden ayrılmışlardır.[7]

1970'li yılların ikinci yarısında Ülkü Ocakları Derneği'nin faaliyetleriyle birlikte Seyyîd Ahmed Arvâsî'nin "Türk-İslam Ülküsü" fikri, özellikle taşralı dindar ve muhafazakâr gençleri örgütlenmek ve millî değerleri aşılamak için yararlı olmuştur. Bilhassa anti-komünist söylemler ve Sünnî-Hanefî kimlik, Anadolu'dan harekete katılımları hızlandırmıştır. Bu süre zarfında Necip Fazıl Kısakürek'in ülkücü gençlik mahfilleri üzerindeki etkisi büyüktür. Ülkücü derneklerde İslamî eğitim ve terbiye ağırlık kazanmaya başlamıştır.

12 Eylül 1980 Darbesi'nden sonra kapatılan MHP'nin yerine 1987'de kurulan Milliyetçi Çalışma Partisi'nin (MÇP) gençlik örgütlenmesinde yine "Türk-İslam Ülküsü" söylemleri kullanılmıştır. 1991 genel seçimlerinde MÇP Refah Partisi ve Islahatçı Demokrasi Partisi ile seçim ittifakını kurduğunda "İnananlar Birleşti" sloganıyla ifade edilmiştir. Bu süreç de fazla uzun sürmemiş ve Milliyetçi Hareket Partisi tekrar meclisteki yerini almıştı.

BBP ve ayrılma süreci

1991'de MHP'nin Doğru Yol Partisi (DYP)-Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) koalisyon hükûmetini desteklemesiyle Ülkücü Hareket içinde İslamcı düşüncelere sahip olan bir kısım ülkücü, yollarını ayırmıştır. Sovyetler Birliği'nin dağılması ve "komünizm tehlikesinin" ortadan kalkmasıyla Ülkücü Hareket'in tabanına hitap etmek için Türkçü ve milliyetçi söylemlerine ağırlık vermesine uygun bir durum oluşmuştur. Hatta Alparslan Türkeş, MHP kongresinde yaptığı bir konuşmaya Nazım Hikmet'in bir şiirini eklemiş, bu durumu soran gazetecilere "milliyetçi sol gruplara uzatılan bir zeytin dalı" olarak ifade etmiştir.

1992 yılı Ülkücü Hareket için bir dönüm noktası olmuştur. Laiklikten hiçbir zaman sapmadığını ifade eden Ülkücü Hareket, kendi yayın organlarında "Müslümanlık bizim ideolojimiz değil, dinimizdir" tarzı yazıları görünmeye başladığı gibi İslamcılığa mesafeli davranmıştır. Özellikle 70'li yıllarda İslamcı ve Cihat muhtevâlı söylemler terk edilmeye başlanmış, Atatürkçü rejime yakınlık duyulmaya başlanmıştır. Özellikle Devlet Bahçeli'den başlayarak parti içerisinde, ulusalcı-milliyetçi karakter mevzîlenmiştir. Atsız'ın ölüm yıldönümü olan 10 Aralık'ın tekrar anılmaya başlandığı gibi ideolojik açıdan da Türkçüleşme eğilimini göstermiştir. Fakat bunlara rağmen "Türklük bedenimiz İslamiyet ruhumuzdur. Ruhsuz beden ceset olur." sözleri Ülkücü camia için birleştirici bir slogan niteliği taşımaktaydı. Milliyetçi Hareket Partisi, bir yeniden doğuş hareketi içerisinde Türkeş'in belirlediği 9 Işık yolunda bir tüzük hazırlamış ve koşulsuz şartsız tüm parti mensuplarından tevazu beklemiştir.

"Türk-İslam Ülküsü"ne daha İslamcı açıdan bakan, parti içerisinde "Hilâlciler" olarak tanınan, laikliğe sıcak bakmayanlar ayrılmış ve bunlardan eski Ülkü Ocakları genel başkanı Muhsin Yazıcıoğlu ve arkadaşları, 1992 Temmuz'unda arkadaşlarıyla beraber, Ankara Dedeman Oteli'nde basına açık toplantılarında, partiden ayrıldıklarını bildirerek 1993 yılının Ocak ayında Büyük Birlik Partisi'ni kurmuştur. Yazıcıoğlu, Büyük Birlik Partisi ile gençleri örgütlemek için daha İslamî ve radikal görüşleri savunan Alperen Ocakları ve Nizam-ı Alem Ocakları gibi dernekler kurmuştur. Bu ocaklar da kendilerini ülkücü olarak tanımlamakla birlikte, Ülkü Ocakları ile fikir ayrılıkları mevcuttur. Fikir ayrılıklarının ana ekseni, İslamcılık temelli bir Türkçülük üzerinedir.

Milli Güvenlik Kurulu tarafından 1997'de ülkücü mafya bir tehdit olarak tanımlandı. Alınan önlemlerden sonra iç güvenliği tehdit edecek bir aşırı sağ terörü bulunmadığı gerekçesiyle Milli Güvenlik Siyaset Belgesi'nin tehdit unsuru listesinden 2005 yılında çıkarıldı.[8][9]

1997 yılında Alparslan Türkeş'in vefatı ile Milliyetçi Hareket Partisi'nin genel başkanlığına Devlet Bahçeli seçilmiştir. Ülkücülük hâlen devam eden bir siyasi harekettir.

Alparslan Türkeş'in ölümü ile MHP'nin önde gelen isimlerinden olan Sinan Oğan, Ümit Özdağ, Meral Akşener partiden ihraç edilmiş veya ayrılmıştır. Başta Meral Akşener ve Ümit Özdağ İYİ Parti'yi kurmuş, daha sonra Ümit Özdağ İYİ Parti'den de ayrılarak kendi partisi olan Zafer Partisi'ni kurmuştur.

İdam edilen Ülkücüler

12 Eylül 1980 Darbesi'nden sonra, 1972'den beri infaz edilmeyen ölüm cezaları uygulanmaya başladı. Askerî darbe döneminde 48 mahkûm idam edildi. Bunların 24'ü adli suçlu, 15'i sol görüşlü, 1'i ASALA militanı 8'i Ülkücüler oldu. İdam edilen Ülkücüler listesi aşağıdaki maddede listelenmiştir:

Yayın organları

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Alparslan Türkeş, Millî Doktrin Dokuz Işık, Kutluğ Yayınları, İstanbul, 1975
  2. ^ http://books.google.com.tr/books?id=Ph18AgAAQBAJ&pg=PA234#v=onepage&q&f=false[]
  3. ^ http://books.google.com.tr/books?id=EnMVq0jcIUEC&pg=PT84#v=onepage&q&f=false []
  4. ^ ""idealizm", TDK Genel Türkçe Sözlük". 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2017. 
  5. ^ "Kağan Bahadır Küçükalcan - Atsız'ı Anlatıyorum (Dördüncü Bölüm)". 27 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2015. 
  6. ^ "Cemal Avcı, Atatürk'ün Milliyetçilik Anlayışı, Çukurova Üniversitesi, Türkoloji Araştırmaları Merkezi" (PDF). 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2020. 
  7. ^ Soner Yalçın (23 Şubat 2008). "MHP'nin 40 yıldır bitmeyen derdi". Hürriyet Gazetesi. hurriyet.com.tr. 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016. 
  8. ^ Doğan, Yalçın (15 Kasım 1997). "Ülkücü mafya MGK'da!." Milliyet Gazetesi. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
  9. ^ Uğur ERGAN, Turan YILMAZ (26 Ekim 2005). "Aşırı sağ artık tehdit değil". Hürriyet Gazetesi. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023. 
  • Hakkı Öznur, Ülkücü Hareket, (6 Ciltli), Alternatif Yayınları, Ankara, 1999. ISBN 975-8356-00-3 (Tk.No)
  • Hüdavendigar Onur, Türk Sağı Sözlüğü, Burak Yayınları, İstanbul, 2001. ISBN 975-7645-78-8
  • Jacom M. Landau, Pan-Turkism - From Irredentism to Cooperation, Indiana University Press, Indiana, 1995, ISBN 0-253-32869-1

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nihal Atsız</span> Türk yazar

Hüseyin Nihâl Atsız, Türk yazar, Türkolog, şair, düşünür ve öğretmendir. Türklerin tarihini konu edindiği edebî eserleri ve tarih araştırmaları olan Atsız, Türkçü-Turancı ve ırkçı dünya görüşüne sahiptir. Yaşamının son yıllarında İslam dinini "Araplar tarafından Araplar için kurulmuş bir din" olarak nitelendirerek eleştirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alparslan Türkeş</span> Türk asker ve siyasetçi (1917–1997)

Alparslan Türkeş, Türk asker ve siyasetçi. Muvazzaf askerken 27 Mayıs Darbesi'nde aktif rol alan Türkeş, askerlik görevi sonrası başbakan yardımcısı, Milliyetçi Hareket Partisinin kurucusu ve ilk genel başkanı olarak görev yapmıştır. MHP Genel Başkanlığı görevini 1969-1981/1993-1997 yılları arasında sürdürmüştür. Mart 1975-Haziran 1977 ve Temmuz 1977-Ocak 1978 tarihleri arasında Süleyman Demirel tarafından kurulan hükûmetlerde başbakan yardımcısı olarak yer almıştır. 1965, 1969, 1973, 1977 ve 1991 Türkiye genel seçimlerinde milletvekili olarak Meclise girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türkçülük Günü</span> Türkçüler tarafından kutlanan gün

Türkçülük Günü veya Türkçüler Günü, Nihal Atsız'ın yazdığı bir yazıda Sovyet casusu ve vatan haini olarak nitelendirdiği Sabahattin Ali'ye hakaretten 3 Mayıs 1944'te yargılanmasını anan bir gündür.

<span class="mw-page-title-main">Milliyetçi Çalışma Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1985–1993)

Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP), Türkiye'de 12 Eylül 1980 Askeri Darbesinden sonra kapatılan Milliyetçi Hareket Partisi'nin oylarını bünyesinde toparlamak maksadıyla kurulmuş olan siyasi partidir. Muhafazakâr Parti'nin 30 Kasım 1985 tarihinde adının değiştirmesiyle kurulmuştur. Partinin amblemi kırmızı bir zemin üzerinde beyaz bir hilal ve etrafında 9 yıldız olarak benimsenmiştir. Milliyetçi Çalışma Partisi, ismini 24 Ocak 1993'te MHP olarak değiştirmiş böylece partinin hukuki varlığı sona ermiştir.

9 Işık Doktrini, Alparslan Türkeş tarafından Millî Doktrin Dokuz Işık adıyla ortaya konulan ülkücülüğün ana ilkeleridir.

<span class="mw-page-title-main">Ülkü Ocakları</span> aşırı sağcı paramiliter örgüt

Ülkü Ocakları Eğitim ve Kültür Vakfı veya kısa adıyla Ülkü Ocakları, Milliyetçi Hareket Partisi ile ilişkili Türk aşırı sağcı paramiliter örgüt. Bazen Bozkurtlar olarak da bahsedilen kuruluş genellikle aşırı milliyetçi ve/veya neofaşist olarak tanımlanır. Milliyetçi Hareket Partisine (MHP) yakın bağlantıları olan gençlik örgütü, 12 Eylül Darbesi öncesi dönemde MHP'nin paramiliter veya militan kanadı olarak tanımlansa da günümüzde eğitim ve kültür vakfı olarak faaliyet göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sadi Somuncuoğlu</span>

Sadi Somuncuoğlu, Türk siyasetçi ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1958–1969)

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, 16 Ekim 1958'de Cumhuriyetçi Millet Partisi ile Türkiye Köylü Partisi'nin birleşmesiyle kurulan siyasi parti. Kurucuları arasında Osman Bölükbaşı, Ahmet Tahtakılıç, Hasan Koçdemir, Enis Akaygen ve Suphi Batur yer alır. CMP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı yeni partinin de başkanı seçildi. CKMP, 1961 genel seçimlerinde %14 oy alarak CHP ve AP'den sonra üçüncü parti olmuştur. 1962 yılında kurucusu ve genel başkanı Osman Bölükbaşı istifa ederek partiden ayrılmıştır. 1965'te Alparslan Türkeş ile birlikte "Ondörtler"in çoğu partiye girmiştir. Aynı yıl Alparslan Türkeş genel başkan seçilmiştir. 1969'da Milliyetçi Hareket Partisi adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dündar Taşer</span> Türk asker ve siyasetçi

Dündar Taşer 27 Mayıs Darbesi gerçekleştiren 38 kişilik Millî Birlik Komitesi üyesi, emekli kurmay binbaşı. 13 Kasım 1960 tarihinde Millî Birlik Komitesi tarafından görevinden alındı. 14'lerden biri olan ve Fas'a "görevli diplomat" olarak gönderildi. Milliyetçi Hareket Partisi ideologlarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Aydınlık Türkiye Partisi</span> Türkiyede siyasi parti (1998–2010)

Aydınlık Türkiye Partisi, 27 Kasım 1998'de Tuğrul Türkeş tarafından kurulan siyasi partidir. Parti 22 Temmuz 2007 seçimlerinde %0,28 oy almıştır. 11 Nisan 2010'da feshedilip Milliyetçi Hareket Partisi ile birleşti.

Cihat Fethi Tevet, Türk doktor, yazar, ansiklopedist ve siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Milliyetçi Hareket Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti

Milliyetçi Hareket Partisi, Türkiye'de etkinlik gösteren bir siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "MHP" şeklindedir. 9 Şubat 1969 tarihinde Alparslan Türkeş liderliğinde kurulan partinin simgesi üç hilaldir. Türkiye Büyük Millet Meclisinde, Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından kurulan 67. Hükûmeti destekleyen 50 milletvekiliyle bir grubu bulunur. Genel başkanı Devlet Bahçeli olan parti ideoloji olarak; aşırı sağcı, aşırı milliyetçi ve Avrupa şüphecisidir. Parti genellikle neo-faşist olarak tanımlanır ve bazı şiddet yanlısı paramiliter gruplar ve organize suç örgütleri ile bağlantılıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ümit Özdağ</span> Türk siyasetçi

Ümit Özdağ, Türk siyaset bilimci, akademisyen, yazar ve siyasetçi. Zafer Partisi'nin kurucusu ve mevcut genel başkanı, İstanbul eski milletvekilidir. Lisans eğitimini tamamladıktan sonra akademisyen olarak çalıştı. Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin ve hâlen yönetim kurulu başkanlığını yaptığı 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Vakfının kuruluşunda görev aldı.

<span class="mw-page-title-main">Türk milliyetçiliği</span> Türk halkını ulusal veya etnik tanımlarla yücelten ve teşvik eden bir siyasi ideoloji

Türk milliyetçiliği, ulusal veya etnik tanımlarla Türk milletinin ilerlemesini, gelişmesini amaçlayan siyasi bir görüştür. Türkçülük ile aynı olmayıp, içinde Türkçülük dahil olmak üzere çeşitli Türk milliyetçisi ideolojileri barındırır.

Mehmet Pamak,, Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Irkçılık-Turancılık Davası</span> Dava

Irkçılık-Turancılık Davası, 7 Eylül 1944'te başlayan ve 29 Mart 1945'e kadar süren, Türk siyasetinde önde gelen 23 ismin Irkçılık-Turancılık suçlamasıyla yargılandığı sürecin adıdır. Toplam 65 oturum sürmüştür. Yargılama sonucunda Zeki Velidi Togan, Hüseyin Nihal Atsız, Alparslan Türkeş, Reha Oğuz Türkkan, Cihat Savaş Fer, Nurullah Barıman, Fethi Tevetoğlu, Nejdet Sançar, Cebbar Şenel ve Cemal Oğuz Öcal çeşitli cezalara çarptırıldılar.

Genç Ülkücüler Teşkilatı, 29 Şubat 1968 tarihinde Salih Dilek, Muhittin Çolak, Hikmet Aytek, Cem Ersever, Bögüalp Hacıömeroğlu, Hasan Basri Öngel, Sedat Abacı, İbrahim Çıtak, Halil Şıvgın, Dursun Cengiz Atak, Mehmet Elturan, Murat Topçu ve Mehmet Eke gibi lise çağındaki Türkçü Milliyetçi gençlerin bir araya gelerek kurdukları ve o zamanın Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) ve Alparslan Türkeş çizgisi üzerinden giden bir kuruluştur.

Cemal Enginyurt, Türk gazeteci, siyasetçi ve Demokrat Parti İstanbul milletvekili ve Demokrat Parti genel başkan yardımcısı.

Dava adamı, Türk Dil Kurumunca "Bir ülkü uğrunda sürekli çalışan kimse" olarak tanımlanan sözcük.

<span class="mw-page-title-main">Sinan Ateş'in ölümüne gelen tepkiler</span> Eski Ülkü Ocakları Genel Başkanı Sinan Ateşin, Ankarada uğradığı silahlı saldırı sonucu ölmesi üzerine; çeşitli kişilerden gelen tepkiler

Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi ve Eski Ülkü Ocakları Genel Başkanı Sinan Ateş'in ölümü üzerine, pek çok siyasetçi ve kuruluş; başsağlığı mesajı yayımladı, mezarı ile ailesini ziyaret etti ve olayı yakından takip edeceğini belirtti.