İçeriğe atla

Üç robot yasası

Üç robot yasası, Amerikalı bilimkurgu yazarı Isaac Asimov tarafından ortaya atılan, robotların işlev ve haklarına ilişkin yasalardır. Asimov'un ilk kez 1942 yılında yayımlanan, daha sonrasında Ben Robot isimli kitabının da bir bölümünü oluşturan "Durağan Döngü" isimli hikâyesinde ortaya attığı üç yasa şu şekildedir:[1]

  1. Bir robot, bir insana zarar veremez ya da zarar görmesine seyirci kalamaz.
  2. Bir robot, birinci kuralla çelişmediği sürece bir insanın emirlerine uymak zorundadır.
  3. Bir robot, birinci ve ikinci kuralla çelişmediği sürece kendi varlığını korumak zorundadır.

Bu kanunlar popüler kültür ve bilimkurgu alanında birçok defa kullanılmıştır. Modern robot etiği açısından da önem arz etmektedir. Benim Robotlarım adlı yazısında Mart 1942'de Astounding'de yayınlanan "Kovalamaca" adlı hikâyesinde kanunları teker teker yazdığını belirtmiştir. Aynı yazıda bu kanunların birebir olmamak şartıyla diğer yazarlar tarafından kullanılmasına da sıcak baktığını söylemiştir. Bu hikâyenin de bulunduğu Ben, Robot adlı kitabında bu yasaların neden olduğu sıkıntılardan da bahsetmektedir.

Sıfırıncı Kanun

Isaac Asimov ilerleyen zamanlarda robotların karmaşıklaşması ile yeni bir kanuna daha ihtiyaç duymuştur. 1985 yılında yayınlanan Robotlar ve İmparatorluk romanında gelişmiş robotların tek bir insandansa tüm insanlığın zara görmesini engelleyeceğini yazmıştır. Buna da "Robotbilmin Sıfırıncı Kanunu" adını vermiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ben, Robot. İthaki Yayınları. Eylül 2019. s. 238. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hukuk</span> genellikle devlet otoritesi tarafından desteklenen kurallar ve yönergeler sistemi

Hukuk ya da tüze birey, toplum ve devletin hareketlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini; yetkili organlar tarafından usulüne uygun olarak çıkarılan, kamu gücüyle desteklenen, muhatabına genel olarak nasıl davranması yahut nasıl davranmaması gerektiğini gösteren ve bunun için ilgili bütün olasılıkları yürürlükte olan normlarla düzenleyen normatif bir bilimdir. Ayrıca, toplumu düzen altına alan ve kişiler arası ilişkileri düzenleyen, ortak yaşamın huzur ve güven içinde akışını sağlayan, gerektiğinde adaleti yerine getiren, kamu gücü ile desteklenen ve devlet tarafından yaptırımlarla güvence altına alınan kurallar bütünüdür. Hukuk, birey-toplum-devlet ilişkilerinde ortak iyilik ve ortak menfaati gözetir.

<span class="mw-page-title-main">Isaac Asimov</span> Amerikalı yazar

Isaac Asimov, Boston Üniversitesi'nde biyokimya profesörlüğü yapmış Amerikalı yazar ve biyokimyager.

<span class="mw-page-title-main">Roman</span> bir kişi ya da bir grup insanın başından geçenleri, onların iç ve dış yaşantılarını belli bir kronolojik, mantıksal, duygusal ya da sanatsal ilişkiyi gözeterek öyküleyen uzun kurgusal anlatı

Roman, genellikle düzyazı biçiminde yazılan, kurgusal, görece uzun, insanın (ya da insan özellikleri atfedilen varlıkların) deneyimlerini bir olay örgüsü içinde aktaran ve genellikle kitap halinde basılan bir edebî tür. Uluslararası ve akademik platformlarda beşinci sanat olarak kabul gören edebiyatın bir alt türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Isaac Newton</span> İngiliz matematikçi ve fizikçi (1642–1727)

Isaac Newton, İngiliz fizikçi, matematikçi, astronom, mucit, simyacı, teolog ve filozoftur. 1687 yılında yayımladığı Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica (Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri) kitabıyla klasik fizik mekaniğinin temelini oluşturmuş ve bu eser, dünya tarihinin en önemli bilimsel kitaplarından biri olmuştur. Bu eserle birlikte kendi adıyla anılan evrensel kütleçekim yasası ve üç hareket yasasını ortaya koymuş ve kendisinin yaratmış olduğu bu etki, bilim tarihindeki kilometre taşlarından biri olmuştur. Newton'ın evrensel kütleçekimi ve hareketin üç kanunu, sonraki üç yüzyıl boyunca bilim dünyasına egemen olmuştur.

Etik veya ahlak felsefesi, doğru davranışlarda bulunmak, iyi bir insan olmak ve insani değerler hakkında düşünme pratiğidir. Etik sözcüğü Yunanca "kişilik, karakter" anlamına gelen "ethos" sözcüğünden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Robot</span> otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihaz

Robot, otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihazdır. Güncel tanımı ile robotlar, elektronik ve mekanik birimlerden oluşan, algılama yeteneğine sahip olan ve programlanabilen cihazlardır. Başka bir tanımla robotlar, canlıların işlevlerini ve davranışlarını taklit edebilen, fiziksel yeteneklere ve yapay zekâya sahip, disiplinler arası öğeler içeren mühendislik ürünleridir.

Bilimkurgu, bilim kurgu ya da bilim-kurgu, yakın ya da uzak gelecek ile ilgili öykülerin bugün olası olmayan bilim ve teknoloji unsurlarını da kullanarak oluşturulmasıdır. Bilimkurgu bazen geçmişi de kurgulayabilir. Bilimkurgu kitap, sanat eserleri, televizyon, film, bilgisayar oyunları, tiyatro eserleri ve diğer kitle iletişim araçlarında bulunabilir. Yapısal ve pazarlama bağlamında bilimkurgu güncel gerçeklik içinde bulunmayacak kurgusal ögeler içeren yaratıcı çalışmaları tanımlamak için kullanılabilir. Bu tanımlama fantastik, korku ve ilgili türleri de içerir.

<span class="mw-page-title-main">R.U.R.</span>

R.U.R., Rossum'un akıllı robotları anlamına gelir. Karel Čapek'in bilimkurgu tiyatro oyununun adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Knesset</span> İsrail Devletinin parlamentosu

Knesset İsrail devletinin yasama organıdır. Knesset kelimesi İbranice "meclis" anlamına gelir.

Vakıf, Rusya doğumlu Amerikalı yazar Isaac Asimov tarafından yazılan bilimkurgu serisidir. Yaklaşık 30 yıl boyunca bir üçleme olarak kalan seri Vakıf, Vakıf ve İmparatorluk ve İkinci Vakıf kitaplarından oluşmaktaydı. 1981 yılından sonra Asimov seriye 2 ardıl ve 2 öncül eklemiştir. Eklenen bu kitaplar Asimov'un yazdığı diğer iki seri olan Robot ve İmparatorluk serilerine göndermeler yaparak, tüm bu serilerin aynı hayali evrende geçtiğini göstermiştir.

<span class="mw-page-title-main">John Locke</span> İngiliz filozof ve fizikçi (1632–1704)

John Locke, Aydınlanma Çağı düşünürlerinin en etkililerinden biri olarak kabul edilen ve genellikle “liberalizmin babası” olarak bilinen bir İngiliz filozof ve doktordu. Francis Bacon geleneğini takip eden İngiliz deneycilerinden ilklerinden biri olarak kabul edilen Locke, toplumsal sözleşme teorisi için de aynı derecede önemlidir. Çalışmaları epistemoloji ve siyaset felsefesinin gelişimini büyük ölçüde etkiledi. Yazıları Voltaire ve Jean-Jacques Rousseau'nun yanı sıra birçok İskoç Aydınlanma düşünürünü ve Amerikan Devrimcilerini etkiledi. Klasik cumhuriyetçiliğe ve liberal teoriye katkıları, Amerikan Bağımsızlık Bildirisi'nde yer almaktadır. Uluslararası alanda Locke'un siyasi-hukuki ilkeleri, sınırlı temsili hükûmet teorisi ve uygulaması ile hukukun üstünlüğü altında temel hak ve özgürlüklerin korunması üzerinde derin bir etkiye sahip olmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Emine Çaykara</span>

Emine Çaykara, arkeolog ve sanat tarihçisi.

<i>Ben, Robot</i>

Ben, Robot (İngilizce özgün adı: I, Robot), Amerikalı yazar Isaac Asimov’un birbiri ile bağlantılı dokuz öyküsüden oluşan ve 1950 yılında Gnome Press etiketiyle yayınlanan bilimkurgu romanı.

Arthur C. Clarke altta sıralanan şekliyle üç öngörü yasası ortaya atmıştır:

  1. Tanınmış ve yaşını almış bir bilimci bir şeyin mümkün olduğunu iddia ediyorsa, neredeyse kesinlikle haklıdır. Aynı kişi bir şeyin imkânsız olduğunu iddia ettiğinde ise, büyük olasılıkla yanılıyordur.
  2. Mümkünatın hudutlarını keşfetmenin tek yolu, imkânsız alana taarruza geçmektir.
  3. Yeterince gelişmiş bir teknoloji, büyüden ayırt edilemez.
<i>Robot Adam</i> 1999 çıkışlı sinema filmi

Bicentennial Man (Robot Adam), Isaac Asimov'un 1992'de yazdığı "The Positronic Man" isimli kısa hikâyeden uyarlanan 1999 yapımı bilimkurgu filmidir. Ev işleri için üretilmiş bir robotun olağan dışı bir zekâ geliştirerek zamanla insana dönüşme arzusu peşindeki maceralarını anlatır.

Çoğu dinler etik unsûru, genelde iddia edilen doğaüstü vahiye veya irşada dayandırılır. Felsefenin önemli kollarından biri olan etik, doğru davranışın ne ve iyi hayâtın nasıl olması gerektiğini konu edinir. Genelde anlaşıldığı üzere iyiyle kötüyü ayırt etmekten daha geniş kapsamlıdır. Etiğin önemli konularından biri "iyi yaşam", yaşamaya değen, insanı tatmîn eden hayattır. Bu konu birçok filozofça ahlâkı yaşamaktan daha önemlidir.

Ruhbani Kod, akademik topluluk tarafından, Tevrat'ta bulunan ve Kutsal Kod, Ahit Kodu, Ayin Dekalogu ile Etik Dekalog dışında kalan kanunlara denir. Ruhbani Kod, Levililer kitabının büyük bir kısmını ve Sayılar kitabındaki bazı yasaları oluşturur. Bu kodlar Tevrat'taki mitsvaların üçte birini oluşturur, dolayısıyla Yahudi kanunlarının büyük bir kaynağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Andy Weir</span> Amerikalı yazar

Andrew T. Weir, ilk romanı Marslı ile tanınan, Artemis ve Kurtuluş Projesi gibi kitapları olan Amerikalı roman yazarı ve yazılım mühendisidir. Kurtuluş Projesi, 2022 Hugo En İyi Roman Ödülü final listesinde yer almıştır.

Janet Opal Asimov, Amerikalı kadın bilimkurgu yazarı ve psikanalist.

Robot Hukuku, robotların hem fiziksel hem de çevrimiçi ortamda artan kullanımı ile birlikte ortaya çıkan hukuki sorunları inceleyen, bunlarla ilgili kamu politikaları oluşturmaya çalışan hukuk alanıdır.