İçeriğe atla

Üç Kurıkan

Üç Kurıkan veya Kurıkanlar (Tuvaca: Үч Курыкан / Üç Kurıkan)— Eski Türklerde bir boy-oymak adı.

kökeni

Kül-tigin yazıtı, 3. satırında "Üç Kurıkan" adlı sözü şöyle yazmıştır: 𐰇𐰲𐰸𐰆𐰺𐰃𐰴𐰣

Orhon Yazıtı sağ taraftan sol tarafına kadar yazılır. Altında birinci tabloda Latin harfleri transkripi Runik yazı şöyledir.

𐰣𐰴𐰃𐰺𐰆𐰸𐰲𐰇
NQÏRUQČÜ
   
Адаары (транскрипция) Бижээни
(транслитерация)
ДҮА[1]LatinKiril
yʧ qurɯqanüč qurïqanүч қурықан ÜČ QURÏQN

Eski Türk dilinde "üç" sözü sayılardan üç anlamına gelir. Çinli tarihçiler "Kurıkan" sözünü kendi dillerinde Guligan şeklinde kendilerine uyarlayıp yazmışlardır. "Camiüttevarih" adlı eserinde Reşideddin bunu Kurkan diye yazmıştır.

Dili

Samoyed dili ile Eski Türk dili.

Üç Kurıkan ulusunun yazısı Orhon-Yenisey yazısıdır.

Yurdu

Baykal'ın kuzey tarafları, İrkut, Angara ile Lena akarsu başlarında yaşamaktaydılar.
Topluluğun başkanı Segin adlı rütbeye sahipti.

Çağ

6. — 13. asırlar.

Mirasçıları

İrkutsk mojunun Buryatları. Tofa Türklerinin ataları Kurıkanların topraklarındır. Eski devirlerde "Üç Kurıkan" yurdunda Samoyed ve Türk dilli uluslar yaşamaktaydı.

Kurıkan konuşması tamamen kaybolmamıştır. Kurıkan boyunun bir kesim ulusu 14. yüzyılda Tuymaada ile Erkeeni vadilerine kadar göçetmişlerdir. O göçeden ulus Saha Türklerinin atalarına "Kurıkan dilli" diye yazmıştır.

Kaynakça

  1. QURÏQAN I. этн. название группы северо-восточных тюркских племён. (КТ14). qur-qur:арын 468.// Академия наук СССР институт языкознания. Древнетюркский словарь. Издательство «Наука» Ленинград, 1969 год.
  2. БИЧУРИН Н. Я. (ИАКИНФ) Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. Часть первая. Отделение VII. Повествование о доме Хойху (Уйгуры). Дополнительные прибавления о Гаогюйских поколениях. XII. Гулигань.4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. 3. Курыканы, стр. 291-296.// История Сибири с древнейших времён до наших дней. В пяти томах. Том I. Древняя Сибирь. Ленинград: Наука. Ленинградское отделение.,1968.
  4. A.B. Харинский. Захоронения по обряду кремации конца I тыс. н.э. из Южного Приангарья.// (сборник) Исторический опыт хозяйственного и культурного освоения Западной Сибири. Кн. I. Барнаул: 2003. 464 с.19 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 5-7904-0296-8

Notlar

  1. ^ "Бүгү делегейниң Үнер Алфавиди". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2016. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kumuklar</span> Türk etnik grubu

Kumuklar, veya Kumuk Türkleri, Dağıstan, Çeçenya ve Kuzey Osetya'nın yerlisi bir Türk halkıdır Kuzey Kafkasya'daki Türkler arasında en kalabalık olanlardır. 1930'lara kadar Kuzey Kafkasya halkları arasında Kumukça lingua franca olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Orhun Yazıtları</span> 8. yüzyıla tarihlenen Göktürk yazıtları

Orhun Yazıtları, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları, Eski Türkçe (𐰆𐰺𐰴𐰣∶𐰖𐰔𐱃𐰞𐰺𐰃) olan, Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile II. Köktürk Kağanlığı döneminde Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır. Birçok kişi ilk Türkçe yapıt olarak bilse de ilk Türkçe yapıt Çoyr Yazıtıdır. Orhun yazıtları Türkçenin tarihsel süreçteki gramer yapısı ve bu yapının değişimiyle ilgili bilgiler verdiği gibi Türklerin devlet anlayışı ile yönetimi, kültürel ögeleri, komşuları ile soydaşlarıyla olan ilişkileri ve sosyal yaşantısıyla ilgili önemli bilgiler içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Urartular</span> Van Gölü civarında kurulmuş Demir Çağ krallığı

Urartular, başkenti Tuşpa (Van) olan tarihi krallık. Urartu Devleti en güçlü döneminde, günümüzdeki Doğu Anadolu Bölgesi, Kuzeybatı İran, Irak'ın küçük bir bölümü ile kuzeyde Aras Vadisi'ne egemendi.

<span class="mw-page-title-main">Eski Türk yazısı</span> Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı düzeni

Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.

Eski Türkçe, Türk yazı dilinin ilk dönemidir. Dönem Orhun Türkçesi ve Eski Uygur Türkçesi olmak üzere iki altdönemde incelenir. Orhun Türkçesinin kesin tarihlere dayandırılabilir ilk belgesi olan ve VIII. yüzyılın ortalarına tarihlenen Orhun Yazıtlarından Uygur Türkçesinin tarihe karıştığı XIII. yüzyıla değin sürer. Doğu Asya'dan Doğu Avrupa'ya dek önemli bir coğrafyada konuşulduğu anlaşılmaktadır. İlk dönemlerinde yabancı etkilerden epey uzak ve dönemin diğer dillerine göre oldukça yalın olduğu, Uygur çağında git gide zenginleştiği ve yabancı dillerden etkilendiği anlaşılmaktadır. Dil XIII. yüzyılda ölse de türlü Türk toplulukları tarafından yazı dili olarak kullanıldığı XVII. yüzyıla tarihlenen Altun Yaruk nüshasından anlaşılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tofalar</span> Sibiryanın İrkutsk Oblastında yaşayan Türk halkı

Tofalar veya eski literatürde bilinen isimleri ile Karagaslar, Sibirya'nın İrkutsk Oblastı'nda yaşayan Türk halkı. Halk, kökensel, dilsel ve kültürel açıdan Tuva'nın doğusu ile benzemektedir. Çok eskiden Tuva'dan ayrılmış Tuba Türkleri sanılmaktadır. Türk dillerinde f harfi kullanılmamaktadır, bu yüzden bu ad yabancı olanlar tarafından söylenmiş ve Toba kelimesinden bozmadır.

<span class="mw-page-title-main">Buduq, Kuba</span>

Buduq, Azerbaycan'ın Kuba Rayonu'nunda köy.

Dubo — Orta Asya'da eski zamanlarda yaşamış olan bir Türk boyu.

<span class="mw-page-title-main">Komice</span> Ural dili

Komice, Ural dil ailesinin Perm dillerine ait bir dildir. Komice, birkaç lehçeleri ile tek dil olarak veya Perm dillerinin iki kolundan birini oluşturan yakından ilgili diller grubu olarak kabul edilmektedir.

Şor alfabeleri — Şor Türkçesinde yazı için kullanılan damgalar sistemleri. XX. yüzyıldan beri kullanılan Şor alfabesini 3 etapta ayırabiliriz

Leonid Potapov, Rus etnograf, Türkolog. Tarih bilimi doktoru, profesör. Altaylar, Şorlar, Hakaslar, Tıvalar ve Güney Sibirya'nın öteki toplumlarının tarih ve kültürleri üzerine çalışan bilim kişisi. Birçok ödülün sahibi.

Uraankay veya Uranhay - Çin ve Moğolistan'ın kuzey taraflarında ormanlık alanlarda yaşayan genel olarak Türk soyundan gelen uluslara denilen tarihi bir adlandırma. Evenki dilinde uraņkay denilen söz "kişi" diye çevrilmektedir. Saha dilince uraaņhay denilen söz de "kişi" diye çevrilmektedir. Tarihi kaynaklarda orman halkı anlamında kullanılır.

Boris Serebrennikov – Ural-Altay ve Hint-Avrupa dilleri üzerinde çalışmış genel ve karşılaştırmalı dilbilimci. SSCB Bilimler Akademisi akademisyeni, Sovyet dilbilimci. Türk dilbilimci.

Yasatır kır yerleşimi — Rusya'da Altay Cumhuriyeti güney kesiminde Koşağaç rayonuna bağlı belediyeye sahip kır yerleşimi.

<span class="mw-page-title-main">Tokuz Tabduz</span>

Tokuz Tabduz, Eski Türklerde bir soy veya boy adı.

<span class="mw-page-title-main">Çikler</span>

Çik veya Çikler - Kök Türkler çağında tarihi bir soy veya boy adı.

<span class="mw-page-title-main">Kereet</span>

Kereet veya Hereet - Tıva Türklerinde bir sülale adı. Eski Türkler çağında tarihi bir soy veya boy adı.

<span class="mw-page-title-main">Azlar</span>

Az veya Azlar; antik dönem Orta Asya halkı. 8. yüzyıl Göktürk kaynaklarındaki Azlarla ilgili bilgiler ışığında onların günümüz Tuva’nın ve Moğolistan’ının batısı ile Tannu-ola Dağlarının kuzeyi-batısını kapsayan Ötüken’in kuzey batı bölgelerinde yaşadığı bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tölesler</span>

Töles veya Töliş (Eski Türkçe: 𐱅𐰇𐰠𐱀 / 𐱅𐰇𐰠𐰃𐰾, Eski Çince: 突利失 / 都呂施 / 突律佽 / 突例 Pehlevice: ṯwlyš), eski bir Türk boyu veya boy birliği.

<span class="mw-page-title-main">Kökmüş</span>

Kökmüş - Yenisey yazıtlarında adı geçen ve Eski Türkler çağında tarihi bir soy veya boy adı.