Üç çağ (Budizm)

Üç dönem taslağının kökeni Hint Budizm’ine dayanmaktadır. Ancak ilk olarak Çin Budizm’inde ve sonra da Doğu Asya Budizm’ine yayılmış; orada uygulanmaya başlanmıştır. Bu taslak, Budizm öğretilerinin üç aşamada çöküşünü; ayrıca özellikle sonraki öğreti geleneğinin gelişimindeki payını tasvir etmektedir.

Üç dönem (sat. tre-kāla; tic. duş usum; hin. 三時, sānshí, W.-G. san-shih; jap. sanji), Çin Budizm’inde, bir Buda’nın (tarihi Buda Siddharta Gautama) dünya ile arasına koyduğu sınıra göre öğretilerin (Dharma) etkinlik tarihinin süregelen bölümlemelerine yönelik belirlenen bir taslaktır. Aynı zamanda bu taslak, Zhengxiangmo (chin. 正像末, zhèngxiàngmò, W.-G. cheng-hsiang-mo; jap. shōzōmatsu) adı altında dönemin tek ismiyle alaşımı olarak da bilinmektedir.

Şu şekilde sınıflandırılmıştır;

1. Korunan, daha doğrusu köktenci öğreti (skt. samyag-dharma; avitatha, ānudhārma, uccāraṇa, dharmatā, dharma-deśanā, dharma-netrī, dharma-paryāya, dhārmika, dhārmikī, naya, niṣyanda-dharma, netrī, pravacana, prāvaccana, buddha-dharma, buddha-netrī, śasana; chin. 正法, zhèngfǎ, W.-G. cheng-fa, jap. shōbō) Doktrin (inanç haline getirilmiş görüş), uygulama ve aydınlanma olanaklıdır. Bu dönem, yorumlara göre yaklaşık olarak 500 ila 1000 yıl sürmüştür.
2. Biçimsel açıdan benzerlik gösteren, daha doğrusu skolâstik (dar görüşlü) öğreti (skt. saddharma-pratikṣepa, saddharma-pratirūpaka; chin. 像法, xiàngfǎ, W.-G. hsiang-fa; jap. zōhō bzw. zōbō). Bu doktrine göre, uygulama ve aydınlanma olanaklıdır. Ancak aydınlanma durumu çok fazla gerçekleşmemektedir. Bu dönem, yorumlara göre yaklaşık olarak 500 ila 1000 yıl sürmüştür.
3. En geç ortaya çıkan ve çoktan çürütülmüş olan öğreti, Mappo (skt. saddharma-vipralopa, carima-kāla; chin. 末法, mòfǎ, W.-G. mo-fa; jap. mappō). Sadece doktrin vardır. Hem uygulama hem de aydınlanma pek de mümkün değildir. Bu dönem 10.000 yıl sürmüştür. Bu dönem sona erdikten sonra Buda’nın doktrinleri kendiliğinden yok olmuştur.

Öğretilerin kökeni Hindistan’dadır. Fakat orada sisteme özgü bir düzenleme yoktur. Aslında bu konuda, genel kavramlar adı altında Budizm Topluluğu’ndaki (sangha) çeşitli gelişmelere yönelik eleştirileri kavrayabilmek ve bunları Buda’nın koruma altında tutulan öğretilerinden vazgeçme olarak nitelendirebilmek için ilk dönemin kavramları kullanılmaktadır. İçinde bu konuların kavramsal olarak geçtiği ilk dönem yazıları Budizm’in uzun öğretilerinin toplandığı kitapta geçen ‘Samyuta Nikaya’ ve ‘Cakkavatti-sihanada Sauttanta’lardır.

Budizm düşmanı Huna Kralı Mihirakula’nın (518-529) etkisi altında, 6. yüzyılda Narendrayasas’tan Çinceye çevrilen ve sonraları Mahayanabhasamaya Sutrası’na entegre edilen Suryagarbha ve Candragarbha diye iki Sutra oluşturulmuştur. Bundan sonraki metinler Jnanayasas’tan (564-572) Çinceye çevrilmiş (大乘同性經, Dàshéng tóngxìng jīng, W.-G. Ta-sheng t'ung-hsing ching; jap. Daijō dōshō kyō), Çin Japon Budizminde son dönem ideolojilerinin gelişmesi için köklü metinler oluşmuştur.

6. yüzyılda Çin’de sistemli düzene geçmek için öğretiler kaleme alınmıştır. İnsanlık tarihinin üç döneminin ilk olarak ayrılması Huisi (慧思, Huìsī; 515–577) tarafından gerçekleştirilmiştir. Onun için bu son döneme çoktan girilmişti. Kuzey bölgesindeki Zhou hanedanındaki (574–577) İmparator Wu döneminde büyük bir Budist linç takibi yaşanırken, kısa bir sonra bu konular Çin Budist Topluluğu’nda ayrı bir önem taşımaktaydı. Dharma’nın yozlaştığı dönemden çok onun zamanının kabul görmesi nedeniyle Xinxing (信行, xìnxíng; 540–594), içinde öğreti yeteneğine bağlı olarak farklı Budist doktrin parçalarının saptandığı ve bu dönemin tipik varlığı olarak öğreti yazma acizliğinin dikkat çektiği üç aşamalı öğreti geliştirdi.

Japonya’da bu tasarı, Nara zamanından beri bilinmektedir. Fakat ilk olarak Orta Çağ Japonya’sının (Heian döneminden hemen sonra) siyasi ve sosyal açıdan karmakarışık olduğu dönemde Budizm okullarının dini eğitiminde geniş ölçüde yayılma görülmüştür. Yaklaşık olarak 1055 yılında Mappo’nun başlangıç tarihi tehlikesiz sayılmaktaydı. Bu dönemden hemen sonra Japon Budizm’inde, özellikle Kamakura zamanındaki (Amida ve Nichiren Budizm’i) yeni kitle hareketi için, farklı akımlara yönelik kuramsal açıdan ön şart niteliğindeydi. Örneğin; Zen Budizm’i ustası Dögen tarafından bu taslak reddedilmiştir. Her ne kadar (aralarında Jōkei, Eison, Ninshō, Jitsuhan, Kainyo, Kakushin, Kakujō, Shunjō und Donshō gibi isimler bulunan) temsilcileri sadece çöküş zamanındaki yeni okulların devrimcileri gibi teslim olmayıp, bunun yerine eski fikirlere geri dönüşü dile getirse de Mappo ideolojisi (末法思想, mappō shisō) Nara Budizm’inin eski okulları için oldukça önemli bir yer tutmaktaydı. Bu, Shaka saygınlığının yeniden doğuşuyla ve manastır kurallarının (Vinaya) yeniden düzenlenmesi için yapılan bir hareketle (özellikle Risshu tarafından seçilen) kendini göstermektedir.

Amitabha Budizm, üç dönemde önemli rol oynamaktadır; çünkü son dönemde gerçek anlamda insanların hiçbir şekilde aydınlanmaya ulaşabileceği ümidi olmasaydı, Buda’nın doktrininde geçen acılarla dolu yaşam, başka bir umut verirdi. Amitabha Budizm’i için Buda Amitabha’nın (Sanskritçe Sukhavati) saf ülkesine gidilmesinin özünde bu ümit vardır. Çünkü insanlar geleneksel Budizm uygulamalarını da öğrenemeselerdi ya da yaşamasalardı, bunun için başka önlemlerin alınması gerekirdi. “Başkalarının gücü”nü, yani saf ülkesindeki bütün canlı varlıkları kavrayabilme yeteneği olan “Amitabha gücü”nü kabul etme ümidiyle Amitabha Budizm’inin özünde bu önlemler vardı.

• Mappo