İçeriğe atla

Özgürlük

Özgürlük Heykeli

Özgürlük, hürriyet ya da erkinlik, birinin engellenmeden ya da sınırlandırılmadan istediğini seçebilmesi, yapabilmesi ve hareket edebilmesi durumudur.[1][2] Felsefede, determinizm karşıtı özgür irade fikrini içerir.[3] Politikada özgürlük, hükûmet baskısından bağımsızlıktır.[4]

Çoğunlukla hakların diliyle ifade edilen özgürlük,[5] kişinin diğer bireylerin haklarına saygı duyduğu sürece dilediği şekilde davranmasını, kimse tarafından zorla engellenmemesi ya da durdurulmamasını belirtir. Bu durum, Locke'un doğal haklar geleneğinden kaynaklanır.[5] Özgürlük üstüne yazılan tarihsel kitaplar arasında John Stuart Mill'in 1859 yılından basılan Hürriyet Üstüne isimli denemesi bulunmaktadır.[6][7] Mill, Hürriyet Üstüne adlı çalışmasında çoğunluk adı altında, azınlıkta kalan düşüncelerin bastırılmaya çalışılmasından duyduğu kaygıyı dillendirmekte ve mutlak müdahalesizlik anlayışını ortaya koymaktadır.[7] 20. yüzyılın filozoflarından Isaiah Berlin İki Özgürlük adlı eserinde özgürlüğün birbirine zıt yorumları olarak iki bakış açısı arasındaki farklılıkları anlatır, bunlar negatif özgürlük ve pozitif özgürlüktür.[8]

Dipnotlar

  1. ^ "The condition of being able to act or function without hindrance or restraint; faculty or power to do as one likes." Oxford English Dictionary.[1] 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ liberty, 26 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 29 Eylül 2014, •the state or condition of people who are able to act and speak freely• the power to do or choose what you want to• a political right 
  3. ^ "The fact of not being controlled by or subject to fate; freedom of will." Oxford English Dictionary.[2] 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ "Each of those social and political freedoms which are considered to be the entitlement of all members of a community; a civil liberty." Oxford English Dictionary.[3] 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ a b Özgürlük (PDF), 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 29 Eylül 2014, Özgürlük çoğunlukla hakların diliyle ifade edilir. Nerede yaşayacağıma, nerede çalışacağıma ya da hayatımı kiminle birlikte geçireceğime karar verme hakkı benimdir. Diğer kişilerin haklarına saygılı olduğum sürece, dilediğim şeyi yapmamı kimse zorla engelleyemez ya da durduramaz. Bu durum, Locke’un doğal haklar geleneğinden kaynaklanır. Serbestlik, kişinin hakları dahilinde hareket etmesi demektir. Oysa diğer kişilerin haklarına tecavüz etmek özgürlük demek değildir. Böyle bir durum özgürlüğün ya da “yetkilerin” kötüye kullanılması anlamına gelir. 
  6. ^ liberty, 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 29 Eylül 2014 
  7. ^ a b Hürriyet Üstüne (PDF), 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 29 Eylül 2014, •....Hürriyet Üstüne adlı çalışması düşünce, ifade ve tartışma özgürlüğü konusunda felsefe literatüründe yazılmış olan bir şaheser olarak dikkat çekmektedir. • Örneğin, Hürriyet Üstüne adlı eserinde ortaya koyduğu mutlak müdahalesizlik anlayışını, Politik Ekonominin İlkeleri adlı eserinde önemli ölçüde terk ettiğini rahatlıkla görebilmekteyiz. 
  8. ^ Isaiah Berlin, İki Özgürlük (PDF), 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 29 Eylül 2014 

İlgili Araştırma Makaleleri

Liberalizm, bireysel özgürlük üzerine kurulan bir siyasi felsefe veya dünya görüşüdür. Bireysel özgürlük ve bireysel haklar düşüncesiyle yola çıkan liberalizm, daha sonraki yıllarda farklı türlere bölündü ve bireylerin eşitlik ilkesinin de önemini vurgulamaya başladı. Klasik liberalizm bireysel özgürlüklerin rolünü vurgularken, sosyal liberalizm özgürlüğe vurgu yaptığı kadar; bireylerin eşitlik hakkı ilkesinin önemine vurgu yapar ve özgürlük ile eşitlik arasında denge kurmayı amaçlar. Liberal görüşü savunanlar geniş bir görüş dizisi benimsemekle birlikte genellikle ifade özgürlüğü, inanç özgürlüğü, basın özgürlüğü, sivil haklar ve sivil özgürlükler, seküler devlet, liberal demokrasi, ekonomik ve siyasi özgürlük, hukukun üstünlüğü, özel mülkiyet ve piyasa ekonomisi gibi fikirleri destekler.

<span class="mw-page-title-main">Özgürlük Heykeli</span> ABDnin simgesi anıtsal heykel

Özgürlük Heykeli ya da resmî adıyla Dünyayı Aydınlatan Özgürlük, ABD'nin New York şehrindeki Liberty (Özgürlük) adası üzerinde, inşa edildiği 1886 yılından bu yana Amerika'nın simgesi olan anıtsal heykeli ve gözlem kulesidir. Dünyanın en tanınan anıtlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Adalet</span> Yasalarla sahip olunan hakların herkes tarafından kullanılmasının sağlanması

Adalet, en geniş bağlamda, hem adil olanın sağlanmasını hem de felsefi açıdan neyin adil olduğunun tartışmasını içerir. Adalet kavramı; etik, akılcılık, hukuk, din, eşitlik ve hakkaniyeti de içeren birçok alana, farklı görüşlere ve perspektiflere dayanmaktadır. Sıklıkla adaletin genel tartışması felsefe, dinbilim ve dindeki genel durumu ve hukuk bilimi ve hukukun uygulanması gibi prosedürel adalette bulunan iki farklı alana yoğunlaşır.

<span class="mw-page-title-main">John Locke</span> İngiliz filozof ve fizikçi (1632–1704)

John Locke, Aydınlanma Çağı düşünürlerinin en etkililerinden biri olarak kabul edilen ve genellikle “liberalizmin babası” olarak bilinen bir İngiliz filozof ve doktordu. Francis Bacon geleneğini takip eden İngiliz deneycilerinden ilklerinden biri olarak kabul edilen Locke, toplumsal sözleşme teorisi için de aynı derecede önemlidir. Çalışmaları epistemoloji ve siyaset felsefesinin gelişimini büyük ölçüde etkiledi. Yazıları Voltaire ve Jean-Jacques Rousseau'nun yanı sıra birçok İskoç Aydınlanma düşünürünü ve Amerikan Devrimcilerini etkiledi. Klasik cumhuriyetçiliğe ve liberal teoriye katkıları, Amerikan Bağımsızlık Bildirisi'nde yer almaktadır. Uluslararası alanda Locke'un siyasi-hukuki ilkeleri, sınırlı temsili hükûmet teorisi ve uygulaması ile hukukun üstünlüğü altında temel hak ve özgürlüklerin korunması üzerinde derin bir etkiye sahip olmaya devam etmektedir.

Sosyal liberalizm, bireysel özgürlük ve sosyal adalet arasında denge kurmayı amaçlayan politik bir ideolojidir. Klasik liberalizm gibi bireyci ekonomiyi, sivil ve siyasi hak ile özgürlüklerin genişlemesi bakımıyla uyuşur ancak bunlara ek olarak hükûmetin meşru rolünün yoksulluk, sağlık ve eğitim gibi ekonomik ve sosyal konuları olduğunu da içeren sosyal piyasayı temel alır. Sosyal liberalizmde toplumun iyiliği bireyin özgürlüğü ile uyumlu görülür. İkinci Dünya Savaşı sonrasında sosyal liberal fikirler dünyanın birçok ülkesinde benimsenmiştir. Sosyal liberal düşünceler ile partiler merkez veya merkez sol olarak kabul edilir. Bununla birlikte, ülkelere göre farklı isimlendirmeler sosyal liberalizmi tarif etmektedir. Birleşik Krallık'ta yeni liberalizm, ABD'de modern liberalizm, Almanya'da sol liberalizm ve İspanyolca konuşulan ülkelerde ilerici liberalizm olarak adlandırılır.

Ku Klux Klan (KKK), 24 Aralık 1865'te ABD'nin Tennessee eyaletinde kurulan, siyahi karşıtı, beyaz üstünlükçüsü ve göçmen karşıtı, ırkçı bir gizli örgüt. Kurucuları; Büyük Büyücü olarak bilinen Nathan Bedford Forrest, Yüzbaşı John C. Lester, Binbaşı James R. Crowe, John B. Kennedy, Calvin Jones, Richard R. Reed ve Frank O. McCord'dır. "Birth of a Nation" filmi ile kendilerini bildirmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">İfade özgürlüğü</span> kişinin görüş ve fikirlerini iletme hakkı

İfade hürriyeti, ifade özgürlüğü, Birleşmiş Milletler tarafından İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde ilan edilen, birçok ülke tarafından kabul edilen, bireylerin veya toplulukların fikir ve görüşlerini sansür, yasal yaptırım veya tehdit korkusu olmaksızın ifade etme hakkıdır. Birçok devlet ifade özgürlüğünü anayasal koruma altına almıştır. Konuşma özgürlüğü ve ifade özgürlüğü siyasal bağlamda dönüşümlü olarak kullanılan terimler olsa da, ifade özgürlüğünün hukuki anlamı, iletişim araçları arasında fark gözetmeksizin bilgi ve fikirlerin aranması, erişilmesi ve yayılmasına yarayan her tür faaliyeti kapsar.

Felsefi olarak negatif özgürlük kavramı, bireyin başkalarının otoritesine maruz kalmadan özgür olması anlamına gelir. Bu negatif anlayışta, kişinin, etkinliğini kimse tarafından karışılmadan özgürce gerçekleştirebileceği düşünülür. Örneğin Thomas Hobbes'a göre, "özgür bir adam… iradesi dahilindeki yapacaklarına mani olunmayan kişidir."

Cunta, yönetime kuvvet kullanarak el koyan askerî ya da siyasi grup.

<span class="mw-page-title-main">Muslin</span> bir çeşit pamuklu kumaş

Muslin düz dokuma bir pamuklu kumaş tipi. Çok şeffaf ince dokumalardan kaba dokumalara kadar birçok farklı kalınlıkta üretilirler. Genelde düz renktir. Adını ilk üretildiği yer olan Irak'taki Musul şehrinden alır. Arapçada Musullu/Musul işi anlamına gelen musuli sözcüğü köken olarak gösterilebilir. Erken dönem muslinler, özellikle Dakka'da, olağanın dışında narinlikte elde eğirilmiş ipliklerle dokunuyordu. 17 ve 18. yüzyıllar boyunca Avrupa'ya sıklıkla bu bölgelerden muslin ihraç edilmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Britanya Hindistanı</span> Büyük Britanyanın Hindistan kolonisi (1858-1947)

Sömürge Hindistanı, Britanya Hindistanı, Britanya Rajı ya da Hindistan İmparatorluğu 1858'den 1947'ye kadar Birleşik Krallık'ın Hindistan kolonisinin adıdır. Bu dönem ayrıca dominyon periyodu olarak da adlandırılmıştır. İngiltere kontrolündeki bölge güncel kullanımda Hindistan (India) adıyla bugünkü Hindistan, Pakistan Bangladeş ve Myanmar ülkelerini kapsıyordu. Yöneticisi İngiliz Kraliyet ailesi idi. Başkenti Kalküta (1858-1912) ve Yeni Delhi (1912-1947) olmuştu. Hindistan olarak,1945’te San Fransisco’da II. Dünya Savaşı’nın ardından oluşturulan Birleşmiş Milletler'in kurucu üyesi olmuştur.

Milat, tarih hesaplamalarında İsa'nın doğduğu kabul edilen gün. İsa'nın doğum tarihine dair net bir bilgi olmamakla birlikte, miladi takvime göre oluşturulmuş zaman çizelgesinde başlangıç noktası yani 1 Ocak 1 tarihi olarak kabul edilir. Bu takvimde 0 yılı tanımlanmamıştır. Bu tarihten önceki tarihler milattan önce (MÖ), bu tarihten sonraki tarihler milattan sonra (MS) olarak tanımlanır. Ayrıca İsa'dan önce (İÖ) ve İsa'dan sonra (İS) terimleri de aynı anlamda kullanılır.

Akronim veya kısma ad, iki veya daha fazla sözcüğün baş harflerinden veya ilk birkaç harfinden oluşturulmuş kelime. Akronimler -ABD ve TBMM örneklerinde olduğu gibi- kısaltmalar şeklinde olabilmesinin yanı sıra radar, Aids ve İnterpol örneklerinde olduğu gibi kelimeleşmiş de olabilirler. Bazı kaynaklarda bir kelime gibi telaffuz edilemeyen, yani harfleri tek tek söylenen -AİHM, TDK gibi- kısaltmalar akronim kabul edilmezler.

<span class="mw-page-title-main">Gaydar</span>

Gaydar, kelimelerin birleşimi ile) bir kişinin bir erkeğin gey, biseksüel ya da heteroseksüel olup olmadığını anlamasını sağlayan yetenek veya içgüdüsel hissi tanımlamak için kullanılan ihtira terim. "Gaydar", eşcinseller arasında "gey arkadaş arama" veya "gay arar" ifadeleriyle ile özdeşleşmiş bir sözcüktür. Sezgisel olarak görünüş ve tavırlarında eşcinsel olduğuna dair algı uyandıran kişiler içinde kullanılabilmektedir. Yine sözlü ve görsel tavırlarında cinsel yönelimlerini değerlendirmek, gözlemde bulunmak için gözlemde bulunan kişi veya kişilerce bireyin sezgisel yeteneğine atıfla ifade edilen kavram.

Zarar ilkesi, bireylerin eylemlerinin sadece diğer bireylere zarar vermemek için sınırlanması gerektiğini öne sürer. John Stuart Mill, 1859 tarihli "Özgürlük Üzerine" adlı denemesinde ilkeyi şu şekilde açıklamıştır: "Medeni bir toplumun herhangi bir üyesi üzerinde, isteğine karşı doğru bir şekilde uygulanabilecek gücün tek amacı, başkalarına zarar verilmemesini sağlamaktır." Bu ilke, Fransa'nın 1789 tarihli İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nde de şu şekilde ifade edilmiştir: "Özgürlük, başkalarına zarar vermeyen her şeyi yapma özgürlüğünde yatar; bu nedenle her insanın doğal haklarının sınırları, diğer toplum üyelerine aynı hakları sağlayanlar dışında belirlenemez. Bu sınırlar yalnızca yasalarla belirlenebilir." Bu ilke, daha önce Thomas Jefferson'ın 1785 tarihli "Virginia Eyaleti Üzerine Notlar" adlı eserinde de ifade edilmiştir. Jefferson burada, "Hükümetin meşru güçleri, sadece başkalarına zarar veren eylemlere kadar uzanır" şeklinde yazmıştır.

Modal auxiliary verb, modal verb veya kısaca modal, İngilizce dilbilgisinde cümlelere zaman, gereklilik, ihtimal ve yeterlilik gibi anlamlar katan yardımcı fiil. İngilizcedeki modal verb'ler can, could, may, might, must, shall, should, will ve would'dur. Modal'lar; be, do ve have'le birlikte auxiliary verb'leri meydana getirir.

Tek eşlilik ya da monogami, bir kişinin hayatı boyunca ya da belirli bir zaman süresince tek eşli olması durumudur. Bu terim, hayvanlar için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Harriet Taylor Mill</span> İngiliz filozof

Harriet Taylor Mill İngiliz filozof ve kadın hakları savunucusu. Çocukları; Helen Taylor, Algernon Taylor, Herbert Taylor. Eşi, J. S. Mill. Yazıya ilişkin mevcut belgesi Harriet Taylor Mill'in bütün eserlerinde bulunabilir. 19. yüzyılın önde gelen düşünürlerinden biri olan ikinci kocası John Stuart Mill'e bıraktığı etki nedeniyle büyük ölçüde hatırlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dambıl</span>

Bir tür serbest ağırlık olan dambıl, ağırlık çalışmasında kullanılan bir ekipman parçasıdır. Tek tek veya her elde bir tane olmak üzere çiftler halinde kullanılabilir.

Friendzone, bir arkadaşlık ilişkisi içerisinde bulunan kişilerden birinin, diğer kişi ile romantik veya cinsel bir ilişki içine girmek istemesini, ancak diğer kişinin bunu istememesini tanımlayan bir durumdur. Friendzone, genel olarak reddedilen kişi için istenmeyen bir durum olarak kabul edilir.