İçeriğe atla

Özgür yazılım hareketi

Özgür yazılım hareketi, yazılım kullanıcıları için yazılımı çalıştırma, inceleme, değiştirme ve yazılımın kopyalarını paylaşma özgürlükleri gibi belirli özgürlükleri elde etme ve garanti altına alma amacını güden toplumsal bir harekettir.[1][2] Bu şartları, yani Özgür Yazılımın Dört Temel Özgürlüğünü karşılayan yazılıma özgür yazılım denir.

1970'lerin hacker kültürü ve akademisinin üyeleri arasındaki geleneklerden ve felsefelerden yararlanmasına rağmen Richard Stallman, 1983'te GNU Projesi'ni[3] başlatarak hareketi resmen kurdu.[4] Stallman daha sonra hareketi desteklemek için 1985'te Özgür Yazılım Vakfı'nı kurdu.

Felsefe

Özgür Yazılım Hareketi'nin felsefesi, programcılar ve bilgisayar kullanıcıları arasındaki işbirliğini teşvik etmeye dayanır. Bu süreç, özel yazılım'ın reddedilmesini ve özgür yazılım'ın teşvik edilmesini gerektirir.[5] Stallman, bu eylemin teknolojinin ilerlemesini engellemeyeceğini, "Sistem programlama çabasının israfçı bir şekilde tekrarlanması önlenecektir. Bu çaba, bunun yerine son teknolojiyi ilerletmeye harcanabilir."[6]

Özgür Yazılım Hareketi üyeleri, tüm yazılım kullanıcılarının Özgür Yazılım Tanımı'nda listelenen özgürlüklere sahip olması gerektiğine inanır. Üyeler, insanların bu özgürlükleri kullanmasını yasaklamanın veya engellemenin ahlaksız olduğuna ve yazılım kullanıcılarının birbirlerine yardım edebilecekleri ve teknolojileri üzerinde kontrol sahibi olabilecekleri bir topluluk yaratmaları gerektiğine inanırlar.[7]

Tescilli yazılımlar söz konusu olduğunda, bazıları tescilli yazılımlar için mevcut iş modellerinde artan karlılık, teknik özellikler ve kolaylık gibi nedenlerle bunun kesinlikle ahlaksız olmadığına inanır.[8]

Özgür Yazılım Vakfı, tüm yazılımların özgür belgelere ihtiyaç duyduğu ilkesini benimser, çünkü programcılar yazılımda yapılan değişiklikleri yansıtacak şekilde kılavuzları güncelleme olanağına sahip olmalıdır.[9] Hareket içinde, FLOSS Kılavuzları vakfı bu tür belgeler sağlama konusunda uzmanlaşmıştır.

Eylemler

GNU ve Tux maskotları FISL 16'da özgür yazılım destekçilerinin etrafında

Özgür yazılım yazmak ve yaymak

Özgür yazılım hareketinin temel işi yazılım geliştirmeye odaklanmıştır. Özgür yazılım hareketi ayrıca, kendilerine özgür yazılımın özgürlüklerini vermeyen yazılımları yüklemeyi reddederek, özel mülkiyetli yazılımları da reddeder. Stallman'a göre, "Yazılım alanında, özel mülkiyetli bir programın yetkisiz bir kopyasından daha kötü olan tek şey, özel mülkiyetli bir programın yetkili bir kopyasıdır çünkü bu, tüm kullanıcı topluluğuna aynı zararı verir ve ayrıca, genellikle bu kötülüğün faili olan geliştirici bundan kâr sağlar."[10]

Farkındalık oluşturma

Özgür yazılım hareketinin bazı destekçileri, yazılım özgürlüğü konusunda farkındalık yaratmak için kamuya açık konuşmalar yapar veya yazılımla ilgili konferanslarda stant açar. Bu önemli olarak görülür çünkü özgür yazılım alan ancak bunun özgür yazılım olduğunun farkında olmayan kişiler daha sonra özgür olmayan ikameyi kabul edecek veya özgür yazılım olmayan yazılım ekleyecektir.[11]

Kuruluşlar

Asya

  • Hindistan Özgür Yazılım Hareketi
  • Uluslararası Özgür ve Açık Kaynaklı Yazılım Merkezi (ICFOSS)

Afrika

Kuzey Amerika

  • Özgür Yazılım Vakfı
  • Yazılım Özgürlüğü Hukuku Merkezi

Güney Amerika

Avrupa

Avustralya

 Bu madde bir . Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Kaynakça

  1. ^ "What is Free Software?". (gnu.org). 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2020. 
  2. ^ Richard Stallman on the nature of the Free software movement 13 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in 2008 on emacs-devel mailing list.
  3. ^ Corrado, Edward M.; Moualison Sandy, Heather; Mitchell, Erik T. (3 Temmuz 2018). "Nullis in Verba: The Free Software Movement as a model for Openness and Transparency". Technical Services Quarterly (İngilizce). 35 (3). ss. 269-279. doi:10.1080/07317131.2018.1456849. ISSN 0731-7131. 10 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2022. 
  4. ^ Stallman, Richard (27 Eylül 1983). "Initial Announcement". GNU Project. 5 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2014. 
  5. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; 20 Years isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  6. ^ "The GNU Manifesto". GNU. 11 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2014. 
  7. ^ "Why free software?". GNU. 4 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2014. 
  8. ^ "Copyleft: Pragmatic Idealism". GNU. 19 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2007. 
  9. ^ "Free Software and Free Manuals". GNU. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2014. 
  10. ^ "Transcript of Stallman on Free Software". FSFE. 9 Mart 2006. 12 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2007. 
  11. ^ "Transcript of Stallman speaking at WSIS". Ciarán O'Riordan. 21 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2006. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özgür yazılım</span> belirli kullanıcı kullanım, kopyalama, değiştirme, yeniden dağıtma özgürlüğünün (değiştirilmiş dahil) mevcut olduğu yazılım

Özgür yazılım, kullanıcısına yazılımı herhangi bir amaç için çalıştırma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri tanıyan yazılım türüdür. Tersi, özel mülk yazılımdır.

<span class="mw-page-title-main">GNU</span> bilgisayar işletim sistemi

GNU; çekirdeği, sistem araçlarını, açıcılarını, kütüphanelerini ve son kullanıcı yazılımlarını içeren, GNU Tasarısı kapsamında geliştirilen bir işletim sistemidir. İsminin açılımı "GNU's Not Unix" dir. Bu ismi almasındaki sebep de tasarımının Unix'e benzerken kendisinin özgür yazılım olması ve herhangi bir UNIX kodunu içermemesidir.

<span class="mw-page-title-main">Richard Stallman</span> ABDli özgür yazılım aktivisti

Richard Matthew Stallman, Amerikalı özgür yazılım aktivisti, sistem uzmanı ve yazılım geliştiricisi. GNU Projesi ve Özgür Yazılım Vakfı'nın kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">GNU Genel Kamu Lisansı</span>

GNU Genel Kamu Lisansı yaygın kullanılan bir özgür yazılım lisansı. İlk sürümü 1989 yılında Richard Stallman tarafından GNU Tasarısı için kaleme alınmıştır. Üçüncü ve son sürüm ise Richard Stallman'ın yöneticisi olduğu Özgür Yazılım Vakfı (FSF), Eben Moglen ve Yazılım Özgürlüğü Hukuk Merkezi tarafından kaleme alındı ve özgür yazılım topluluklarının çeşitli itiraz ve katkılarıyla son hâlini aldı.

Özgür Yazılım Vakfı, özgür yazılım hareketini ve GNU projesini desteklemek amacıyla 4 Ekim 1985 tarihinde Richard Stallman tarafından kurulmuş, kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşudur. FSF, dört temel yazılım özgürlüğünü savunmakta ve bu özgürlüklerin copyleft lisanslar aracılığıyla korunmasını tercih etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Açık kaynak yazılım</span> açık kaynak lisansıyla yayınlanmış programlama kodu

Açık kaynak yazılım ya da açık kaynak kodlu yazılım, telif hakkı sahibinin kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma haklarını verdiği bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır. Kullandıkları lisans gereğince isteyen kişi ve grupların yazılımı kendi kişisel ihtiyaçlarına uyarlamalarına ve sonunda değişikliği benzer tercihlere sahip kullanıcılar için bir çatal olarak yayınlamalarına olanak tanır.

<span class="mw-page-title-main">GNewSense</span>

gNewSense, Debian tabanlı bir GNU/Linux dağıtımıdır. Ubuntunun kullanıcı dostu yapısını; özgür olmayan tüm yazılım ve bileşenlerini çıkararak devam ettirmeyi amaç edinmiştir. Özgür Yazılım Vakfı gNewSense'i tamamen özgür yazılımlardan oluşan bir GNU/Linux dağıtımı olarak tanıtmaktadır.

Özgür içerik veya özgür bilgi herhangi bir çalışma, her tür sanat veya diğer yaratıcı içeriğin özgür olarak sunulduğu kültürel amaçlı bir türüdür. Özgür kültürel çalışmalarda insan özgürlüğü üzerinde aşağıdaki belirgin yasal kısıtlamalar bulunmalıdır;

<span class="mw-page-title-main">Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım</span> hem kullanımı özgür olan hem de açık kaynak kodlu olan yazılım

Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım, kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma özgürlükleri veren bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır.

<span class="mw-page-title-main">GNU Projesi</span> Özgür yazılım projesi

GNU Tasarısı, toplu işbirliğini temel alan bir özgür yazılım tasarısıdır. Richard Stallman tarafından Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde 27 Eylül 1983 tarihinde kamuoyuna duyurulmuştur. Tasarının hedefi işbirliği yoluyla özgür yazılımlar geliştirip dağıtarak bilgisayar kullanıcılarının bilgisayarlarını ve benzeri araçlarını kendi istekleri doğrultusunda özgürce kullanmalarını sağlamaktır. Bu tasarının temelinde kullanıcıların yazılımı çalıştırma, paylaşma, inceleme ve değiştirme konularında özgür olmaları yatar. GNU yazılımları bu özgürlükleri dağıtıldıkları lisans ile yasal olarak güvence altına alır, dolayısıyla GNU yazılımları özgür yazılımlardır.

<span class="mw-page-title-main">GNU Affero Genel Kamu Lisansı</span> Özgür Yazılım Vakfı tarafından yayımlanan bir özgür lisans modeli

GNU Affero Genel Kamu Lisansı, Özgür Yazılım Vakfı tarafından yayımlanan bir özgür lisans modelidir. GNU Genel Kamu Lisansı ile neredeyse aynı olan AGPL, ağ ortamında kullanılan web hizmetlerini kapsayıcı bir ek madde içerir.

<span class="mw-page-title-main">Linux-libre</span>

Linux-libre, Linux çekirdeğinin değiştirilmiş sürümlerinden sağlanan bir GNU paketi ve işletim sistemi çekirdeğidir. Bu tasarının hedefi kaynak kodu olmayan, kod şaşırtması bulunan ve özgür olmayan her yazılımın Linux çekirdeğinden çıkarılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">GNU LibreJS</span> Mozilla Firefox tabanlı tarayıcılar için özgür yazılım web tarayıcısı eklentisi

GNU LibreJS ya da kısaca LibreJS Mozilla Firefox tabanlı tarayıcılar için özgür yazılım web tarayıcısı eklentisidir. GNU Tasarısı tarafından oluşturulmuştur. Amacı kullanıcının web tarayıcısında özgür olmayan anlaşılması zor JavaScript programlarını engellemek ve özgür ya da anlaşılabilen programlara izin vermektir. Eklenti Richard Stallman'ın "JavaScript Tuzağı" olarak adlandırdığı sorunu gidermek için oluşturulmuştur, bu sorun birçok kullanıcının web tarayıcılarında bilmeden özel mülk yazılım çalıştırması hakkındadır.

<span class="mw-page-title-main">Copyleft</span>

Copyleft, insanlara özgün çalışmayı diledikleri gibi kopyalama, değiştirme ve yeniden dağıtma hakları veren bununla birlikte eserin özgün ve değiştirilmiş halinin yine aynı haklarla dağıtılmasını zorunlu tutan yasal bir tekniktir. Bir özgür yazılımın özgün hali ve değiştirilmiş türevlerinin özel mülke dönüşmesini önlemek yani daima özgür kalmasını sağlamak için kullanılır. Bu bakımdan copyleft özgür lisanslar copyleft olmayan özgür lisanslara göre daha koruyucu niteliktedir. Copyleft lisanslar başta bilgisayar yazılımları olmak üzere belgeler, sanat eserleri, bilimsel keşifler ve hatta belirli patentlere kadar uzanan çalışmalar için kullanılabilir.

Açık kaynak ve [ÖAKK] gibi ücretsiz yazılımlar için alternatif terimler, 1990'ların sonlarından itibaren Özgür Yazılım ve Açık kaynaklı yazılım kullanıcıları arasında tartışmalı bir konu olmuştur. Bu terimler hemen hemen aynı lisans kriterleri paylaşmaktadır.

<i>Özgür Yazılım, Özgür Toplum</i>

Özgür Yazılım, Özgür Toplum, Richard M. Stallman'ın seçme yazılarından, çoğunlukla denemelerden, nadiren makalelerden ve röportajlardan, oluşmaktadır.

Hindistan Özgür Yazılım Vakfı (FSFI), ABD merkezli Özgür Yazılım Vakfı'nın Hindistan'daki kardeş kuruluşudur. Kerala'nın başkenti Thiruvananthapuram'da (Trivandrum) 2001 yılında kar amacı gütmeyen bir vakıf olarak kurulmuştur. FSFI, Hindistan'da özgür yazılım'ın kullanımı ve geliştirilmesini teşvik etmek için mücadele veriyor. Vakıf aynı zamanda insanlara özgür yazılım konseptini öğretmeyi ve Hindistan gibi gelişen bir ülkeye katkılarını anlatmayı ilke ediniyor. FSF Hindistan, özgür olmayan yazılımları çözüm olarak değil, çözülmesi gereken bir sorun olarak görüyor. Hindistan'da özgür yazılıma bazen yerel olarak swatantra yazılımı da deniyor.

<span class="mw-page-title-main">Özgür lisans</span> özgür içerik veya özgür yazılım için kullanılan lisans türü

Özgür lisans bir kişiye başka bir kişinin özgün çalışmasını yeniden kullanma hakkı tanıyan bir sözleşmedir. İçerik bu tür bir lisanslama yöntemiyle telif hakkı ihlaline yol açmadan kullanılabilir. GNU Genel Kamu Lisansı, Creative Commons lisansı, BSD lisansı ve MIT Lisansı özgür lisanslara örnek olarak verilebilir.

LibrePlanet Özgür Yazılım Vakfı tarafından oluşturulan ve desteklenen bir topluluk projesidir. Hedefi yerel toplulukları ve kuruluşları bir araya getirerek yıllık bir konferans düzenlemek ve Özgür Yazılım'ın dünya çapında tanınmasını sağlamaktır.

Açık kaynak yazılım hareketi, daha geniş açık işbirliği kavramının bir parçası olarak, yazılımların bir kısmı veya tamamı için açık kaynak lisanslarının kullanımını destekleyen bir harekettir. Açık kaynak hareketi, açık kaynak yazılım kavramını/fikrini yaymaya başlamıştır. Açık kaynak hareketi felsefesini destekleyen programcılar, yazılım geliştirme için gönüllü olarak programlama kodu yazarak ve değiş tokuş ederek açık kaynak topluluğuna katkıda bulunurlar. "Açık kaynak" terimi, hiç kimsenin düzenlenmiş kodu paylaşmayan bir gruba karşı ayrımcılık yapmamasını veya başkalarının önceden düzenlenmiş çalışmalarını düzenlemesini engellememesini gerektirir. Yazılım geliştirmeye yönelik bu yaklaşım, herkesin açık kaynak kodunu almasına ve değiştirmesine olanak tanır. Bu değişiklikler, yazılımla çalışan kişilerden oluşan açık kaynak topluluğu içindeki geliştiricilere geri dağıtılır. Bu sayede kod değişikliğine katılan tüm bireylerin kimlikleri ortaya çıkarılmakta ve kodun zaman içinde dönüşümü belgelenmektedir. Bu yöntem, belirli bir kod parçasının sahipliğini oluşturmayı zorlaştırır, ancak açık kaynak hareketi felsefesiyle uyumludur. Bu hedefler, yüksek kaliteli programların üretimini ve açık kaynak teknolojisini geliştirmek için benzer düşünceye sahip diğer insanlarla işbirliği içinde çalışmayı teşvik eder.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.