İçeriğe atla

Özdeyişler Kitabı

        
Yahudilik
Bu madde Süleyman'ın Özdeyişleri hakkındadır. Yahudi peygamber için Süleyman sayfasına bakınız.

Süleyman'ın Özdeyişleri kitabı (İbranice: מִשְלֵי, romanize: Mişley), Tanah'taki Ketuvim'de bulunan bir kitaptır ve kısaca Özdeyişler veya Meseller olarak anılır. Orijinal İbranice'de kitabın adı "Süleyman'ın Meselleri" anlamına gelen "Mişle Şlomo"dur. Yunanca tercüme olan Septuagint (LXX)'te kitabın adı "paroimai paroimiae" ("Özdeyişler") ve Latince tercüme olan Vulgata'de "proverbia"dır.

Yazar

Özdeyişler'in yazarının kim olduğu uzun bir süredir tartışılan bir konudur. Süleyman'ın adı kitabın ilk cümlesi olan Özdeyişler 1:1'de geçer: "Davut oğlu İsrail Kralı Süleyman'ın özdeyişleri". Süleyman'ın yanı sıra Agur (30:1) ve Lemuel (31:1) isimli yazarların isimleri de kitapta geçmektedir. Bu isimler Yunan tercümesi Septuagint'te bulunmaz. Latin tercüme Vulgate'de ise Orta Çağ dinbilimcileri tarafından bu isimlerin Süleyman'ın sembolik isimleri olduğu iddia edilmiştir.[1] Gerek Ahit'te gerek Ahit dışı kaynaklarda Süleyman bilgelik seviyesi yüksek biri olarak tasvir edilmektedir. 1. Krallar 4:32'de, 3000 özdeyişin ve 1000'den fazla ezginin Süleyman'dan geldiği söylenmektedir, ayrıca antik dünyanın dört bir yerinden Süleyman'ın bilgeliklerini dinlemek için insanların geldiği anlatılmaktadır. "Agur" ve "Lemuel" isimlerinin yanı sıra kitap içindeki unsurların birlik içinde olmaması kitabın birden fazla yazar tarafından yazıldığını ima etmektedir. Yazarlardan bazılarının "Hezekiya'nın Adamları" olduğu belirtilir (25:1), fakat bu kişilerin kendi bilgeliklerini yazmayıp Süleyman'ın bilgeliklerini kağıda döktüğü belirtilmektedir.

Metnin içinde sekiz farklı noktada yazarla ilgili bilgi sunulmaktadır, bunlardan bazıları şöyledir:

Özdeyişler Yazar
1:1 Süleyman
10:1 Süleyman
25:1 Süleyman (Hezekiya'nın adamlarınca çoğaltılmıştır)
30:1 Agur
31:1 Lemuel (veya annesi)

Kelimelerin kullanılışı açısından yapılan çalışmaya göre aralarında ortak özellikler bulunan kısımlar, Süleyman tarafından yazıldığı söylenen ilk üç bölümdür. Bundan sonra gelen ortak özelliği bulunan kısım, muhtemelen Süleyman'ı etkilemiş olan Bilge Adamlar kısmıdır. Bunu ise Agur, Lemuel ve kim olduğu bilinmeyen yazarın bölümleri takip eder. Aralarında James L. Crenshaw, Roland E. Murphy ve L. G. Perdue'nun da bulunduğu eleştirisel uzmanlar, Özdeyişlerin çoğunun Süleyman'dan çok sonraları bir araya getirildiğini savunmaktadır. Fakat, J. I. Packer, John Piper, John F. MacArthur ve Albert Mohler gibi tutucu Evanjelistler kitabı Süleyman ile bağdaştırırlar.

Yapı

Özdeyişler kitabı tomarı.
  • Süleyman'ın Özdeyişleri (1-24)
    • Başlık ve önsöz (1:1-7)
    • Söylevlere bölünmüş ana metin (1:7-9:18)
    • Özdeyişleri (10:1-22:16)
    • Otuz "Bilgenin Sözleri" (22:27-24:22)
    • İlave "Bilgenin Sözleri" (Proverbs 24:23-34)
  • Hezekiya'nın adamlarınca çoğaltılan Süleyman'ın özdeyişleri (24-29)
  • Agur'un sözleri (30)
  • Kral Lemuel'in sözleri (31)
    • Kralın görevleri (31:1-9)
    • Erdemli kadını yüceltme (31:10-31)[2]

Etkileri

Özdeyişlerin Mısır ve Asur doğası nedeniyle, uzmanlar arasında Amenemopet[3] ve Ahikar'ın[4] bilgelik metinlerinden esinlenildiği konusunda fikir birliği mevcuttur.

Bilgelik edebiyatı olarak özdeyişler

Kral Solomon. Dore'un Atasözleri Kitabı için yaptığı illüstrasyonlardan.

Eyüp, Ezgiler Ezgisi ve Vaiz kitaplarıya birlikte Özdeyişler kitabı bilgelik edebiyatı olarak adlandırılır. Bazı mezmurlara da bilgelik mezmurları denir. Ahit'in bir parçası olmayıp da bilgelik edebiyatının bir parçası olarak görülen eserler Sirah ve Süleyman'ın Bilgelikleri kitaplarıdır.

Özdeyişler boyunca bilgelik (veya bilge kişi), ahmaklık (veya ahmak kişi) ile kıyaslanır. Özdeyişlerdeki 'ahmak' terimi, ahlaki değerlerden yoksun ve hatalarını düzeltmek için çaba sarf etme gereği duymayanlar için kullanılmaktadır. Bilgeliğin, elde edilmesi için çaba sarf etmeye değer bir şey olduğu ve ilk adımın Yehova'yı kabul etmekle atıldığı anlatılır: "RAB korkusudur bilginin temeli"[5][6]

Buna ilaveten, Özdeyişlerdeki bilgelik genelde ebeveynden çocuğa aktarılmaktadır.[7] Bu bilgelik edebiyatı, dünyevîden ulvîye insan deneyimlerini ve bu deneyimlerle ilahi güç arasındaki ilişkileri içerir. Ataerkil olan bu dinde kadınların bilgeliklerine de yer verilir, hatta bilgelik genç bir erkeği evine davet eden bir kadın olarak tasvir edilir. Bu bilge kadın birinci şahısla hitap eder.[8][9][10] Kadın, kendini adil ve ilahi eş olmanın yanı sıra toplumdaki düzenin ve yaşamdaki başarıların kaynağı olarak gösterir.[11] Özdeyişler kitabında sürekli olarak genç erkekler yabancı ve bilinmeyen kadınlarla cinsel ilişkiye girmemeleri için uyarılır.[12]

Ortam

Özdeyişlerin aslen hangi ortamda yazıldığını bulmak zor olsa da bazı fikirler ortaya atılmıştır:

  • Aile

Antik İsrail'de, çocukların yetiştirilmesi ve eğitilmesi açısından aile önemli bir rol üstlenmekteydi. Bazı dahili ipuçları, kitap ortamının aile olduğunu ileri sürer; "oğlum" kelimesi 20 kereden fazla kullanılmışken annenin rolü 10 kereden fazla anlatılmıştır.

  • Saray

Süleyman'ın adı kitaba verildiği için ortamın kraliyet ortamı olduğunu düşünenler de mevcuttur. Eski Ahit boyunca bilgelik saray ile bağlantılıdır.

  • Okul

Kullanışlı ve aksettirici bilgeliğin bir eğitim evinde aktarılmış olması mümkündür.[13]

Ortamla ilgili Ahitsel örnekler

Özdeyişler kitabında, yukarıda anlatılan ortamlarla ilgili kanıtlar bulunmaktadır. Coogan'a göre, yazarlar kitabı bazı monarşi delilleri bulunan ataerkil bir topluma yazmıştır. Genelde değerlerinde ahdî olan Özdeyişler kitabı, antik İsrail hukuk fikirlerini ve peygamberlerin sosyal adalet ile ilgili öğretilerini kapsamaktadır.[14]

Coogan'a göre olası ortamlar şöyledir:

  • Aile

Annenin rolü - Özdeyişler 1:8, Özdeyişler 10:1[15]

  • Saray

Monark eleştirileri - Özdeyişler 30:24-28, Özdeyişler 29-31[14]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel
  1. ^ Dean, Matt (1913). "Book of Proverbs". Catholic Encyclopedia. Newadvent.org 13 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ adapted from Holman Bible Handbook on Proverbs
  3. ^ ”Ancient Egyptian Literature, Volume II: The New Kingdom”, p146-163, Miriam Lichtheim, University of California Press, 1976, ISBN 0-520-03615-8
  4. ^ The personification of Wisdom 24 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Alice M. Sinnott, Society for Old Testament Study
  5. ^ Özdeyişler 1:7
  6. ^ Özdeyişler 9:10
  7. ^ Özdeyişler 1-9
  8. ^ Özdeyişler 1:20-33
  9. ^ Özdeyişler 8:1-36
  10. ^ Özdeyişler 9:1-6
  11. ^ Özdeyişler 8:15-21
  12. ^ Özdeyişler 7:16-20
  13. ^ W. Dennis Tucker, "Literary Forms in the Wisdom Literature" In: An introduction to Wisdom Literature and the Psalms, FS Marvin E. Tate, ed. H. Wayne Ballard, 163-166
  14. ^ a b Coogan, M. A Brief Introduction to the Old Testament: The Hebrew Bible in its Context. (Oxford University Press: Oxford) 2009), pp.387.
  15. ^ Coogan, M. A Brief Introduction to the Old Testament: The Hebrew Bible in its Context. (Oxford University Press: Oxford) 2009), pp.376-377.
Genel
  • Benson, Clarence H., Old Testament Survey: Poetry and Prophecy, 1972
  • Blank, S. H. "Book of Proverbs," in The Interpreter’s Dictionary of the Bible [1962]
  • Chapman, Milo L., Purkiser, W. T., Wolf, Earl C. & Harper, A. F. Beacon Bible Commentary: Job through Song of Solomon, 1967
  • Crenshaw, James L. "Book of Proverbs," The Anchor Bible Dictionary, 1992
  • Holman Bible Handbook, David S. Dockery (General Editor), Holman Bible Publishers, Nashville, 1992
  • Jewish Encyclopedia 12 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., with dates of compilation and manuscript traditions
  • Lasor, William Sanford, Hubbard, David Allan, & Bush, Frederic Wm., Old Testament Survey: The Message, Form, and Background of the Old Testament, 1996
  • Murphy, Roland E., Wisdom Literature: Job, Proverbs, Ruth, Canticles, Ecclesiastes, and Esther. Grand Rapids, 1981
  • Perdue, Leo G. Proverbs: interpretation A Bible Commentary for Teaching and Preaching, 2000
  • Steinmann, Andrew E. "Proverbs 1-9 as a Solomonic Composition," Journal of the Evangelical Theological Society, 43, no. 4
  • Waltke, Bruce (2004). Book Of Proverbs: Chapters 1-15. Wm. B. Eerdmans. ISBN 978-0802825452. 
  • Waltke, Bruce (2005). The Book of Proverbs: Chapters 15-31. Wm. B. Eerdmans. ISBN 978-0802827760. 
  • Bridges, Charles, A Commentary On Proverbs, Banner of Truth, Edinburgh (UK), 1968 (First Published 1846), ISBN 0851510884
  • The MacArthur Bible Commentary:Unleashing God's Truth, One Verse At A Time, by John MacArthur, Thomas Nelson, Inc., Nashville TN USA, 2005, ISBN 0-7852-5066-2
  • Matthew Poole's Commentary on the Holy Bible, by Matthew Poole, The Banner of Truth Trust, Edinburgh UK, First Edition Published in 1685, this edition published in 1963, ISBN 0-85151-211-9

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Ahit asırlar boyunca farklı kişiler tarafından yazılmıştır. Bunlardan çok azı geleneksel olarak bir kişi ile bağdaştırılırken çoğu büyük ölçüde düzenlemelerle karşılaştığından bu metinlerin kökeninin bugün ne olduğu tam olarak bilinememektedir.

Ahit, çeşitli "kitapların" farklı zamanlarda derlenmesiyle oluşmuştur. Eski Ahit'in yazıldığı tarihi bulmak güçtür. Metinsel eleştiriye göre en erken MÖ 2. binyılda Musa ve Mısır'dan çıkış zamanında yazılmış olabilir, fakat bu da daha önceki yazıların derlenmesiyle oluşturulmuş olabilir.

Samuel kitapları, Yeşu, Hakimler ve Krallar kitaplarıyla birlikte Nevi'im'in İlk Peygamberler bölümünü oluşturur. Peygamberler aracılığıyla Tevrat'ı doğrulayıp onun açıklamasını yapar.

Tarihler kitabı Tanah'ın bir parçasıdır. Masoretik metinde Ketuvim'in ilk veya son kitabı olarak yer alır; Ketuvim'in son kitabı olarak kullanıldığında bütün Tanah'ın da son kitabı haline gelir. Tarihler kitabı büyük ölçüde Samuel ve Krallar kitaplarındaki David hikâyeleriyle paralellik gösterir. Hristiyanlıkta 1 ve 2. Tarihler olmak üzere ikiye bölünmüştür; 1 & 2 Samuel ve 1 & 2 Krallar'dan sonra yer alır. Hristiyanlıkta kitapların bu dizilişi, Yunanca tercüme olan Septuagint'ten baz alınarak gerçekleşmiştir.

Yeşaya kitabı, Tanah'taki Son Peygamberlerin ilk kitabıdır; bu kitabın ardından Hezekiel, Yeremya ve Oniki küçük peygamber kitapları gelir. Hristiyanlıktaki Eski Ahit'te ise bu sıralama biraz farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yeremya Kitabı</span> İbrani Kutsal Kitabının (Eski Ahit) bir parçası olan Büyük Peygamberlerin ikinci bölümü

Yeremya Kitabı, Eski Ahit'te Son Peygamberler kısmının ikinci kitabı olup, Yeşaya kitabından sonra ve Hezekiel ile On İki Küçük Peygamber kitaplarından önce gelir. Görümleri aktarıldığı için kitap adını, MÖ 7. yüzyılın sonları ve MÖ 6. yüzyılın başlarında Kudüs'te, Yehuda Krallığı Babillilere yenik düştüğü zamanki kral Yoşiya zamanında yaşamış peygamber Yeremya'dan alır. Kitap, karmaşık ve şiirsel olarak İbranice yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hezekiel Kitabı</span> İbrani Kutsal Kitabının (Eski Ahit) bir parçası olan Büyük Peygamberlerin dördüncü bölümü

Hezekiel kitabı, Tanah'taki Son Peygamberlerin üçüncü kitabı olup Yeşaya ile Yeremya kitaplarından sonra ve On iki küçük peygamber kitaplarından önce gelir. Bu sıralama Hristiyanlık'taki Eski Ahit'ten biraz farklıdır. İsmini, görümlerinin kaydedildiği, MÖ 6. yüzyılda yaşamış rahip ve peygamber Hezekiel'den alır.

Küçük peygamberler Tanah'ın bir kitabı olup adını, peygambersi kehanet çalışmalarının kısalığından alır. Hristiyanlıkta ise bu kitaplar teker teker ele alınır. Tanah ve çoğu Protestan ve Katoliklerin "Oniki" sıralaması şöyledir:

Yoel kitabı, Eski Ahit'in bir parçasıdır. Küçük peygamberler ya da kısaca Onikiler olarak bilinen on iki kehanet kitabından biridir. "Küçük" denmesinin sebebi, öneminin az olması değil, metnin kısalığıdır.

Amos kitabı, Tanah'ın Nevi'im kitabındaki Küçük Peygamberler kitaplarından biridir. Hoşea ve Yeşaya'nın büyüklerinden olan Amos, II. Yarovam dönemine denk gelen ~MÖ 750'lerde aktif rol oynamış olup Kutsal Kitap'ın ilk peygamber kitabı olan Amos kitabını yaratmıştır. Amos, Yehuda Krallığı'nda yaşadı fakat vaazlarını kuzeydeki İsrail Krallığı'nda verdi. Amos'un ana temaları sosyal adalet, Tanrı'nın mutlak kadri ve ilahi yargı konularını içerir.

Mika kitabı, Eski Ahit/Tanah'ta bulunan on beş kehanet kitabından biri olup Küçük peygamberler dizisinin altıncısıdır. Kitabın yazarının, Yehuda Krallığı'na bağlı Moreşet köyünden MÖ 8. yüzyılda yaşamış ve isminin anlamı "Kim Yehova gibidir?" olan Mikayahu olduğu belirtilir. Kitap, 1-2, 3-5 ve 6-7. konular olmak üzere üç ana bölümden oluşur ve her bölümün başlangıcında "Dinle" kelimesi ve bunu takip eden kehanet bildirileri bulunur. Mika, adil olmayan liderlere karşı serzenişte bulunur, zengin ve güçlüye karşı fakiri savunur ve sosyal adalet konusunda vaazlar verir; bir yandan da Siyon merkezli ve Davud hanedanlığına bağlı barış dolu bir dünyayı dört gözle bekler.

Habakkuk kitabı, Tanah'taki Oniki küçük peygamber kitaplarının sekizincisidir. Peygamber Habakkuk ile bağdaştırılır ve muhtemelen MÖ 7.yy'ın sonlarında yazılmıştır. İçinde üç konu barındıran kitabın ilk iki konusu Ölü Deniz parşömenlerinde de bulunmuştur.

Hagay kitabı, Eski Ahit veya Tanah'ın, Küçük peygamberler veya "Onikiler" denen kitaplar dizisinde yer alır. İki konudan oluşan kısa bir kitaptır. Kitapta anlatılanların geçtiği tarih Tapınağın terar inşasından önce MÖ 520 civarıdır. Bu dönemde, Yahudilerin topraklarına dönmesine yardım eden Zerubbabel gibi Pers kralları yaşamıştır.

Eyüp kitabı, Tanah'taki Ketuvim'de bulunan kitaplardan biridir. Bu kitap, Eyüp'ün Şeytan'ın elinde yargılanışını, arkadaşlarıyla acılarının kökenini ve doğasını tartışmasını, Tanrı için mücadele edişini ve Tanrı'nın ona verdiği cevabı kapsayan hikâyeleri içerir. Düzyazı çerçevesinde yazılmış didaktik bir şiirdir. Eyüp kitabı, "Dürüstler neden acı çeker?" sorusuna odaklanmaktadır.

Süleyman'ın Ezgiler Ezgisi ya da sıkça bilinen adıyla Ezgiler Ezgisi, Süleyman'ın Ezgisi veya Neşideler Neşidesi, Tanah'ın son bölümünü oluşturan Ketuvim'deki Beş megila kitaplarından biridir. Latincedeki Vulgat versiyonunda Canticum Canticorum ya da kısaca Canticles olarak bilinir. Yunanca Septuagint'te ise Āisma āismatōn ya da kısaca Āisma denir.

Rut kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabının içinde bulunan Beş megiladan biridir. Eski Ahit'te ise Hakimler kitabı ile 1. Samuel kitabı arasında yer alır. Hem Yahudi hem Hristiyan yazıtlarında dört konudan oluşan kısa bir kitaptır.

Ester kitabı, Tanah'ın Ketuvim kitabının içinde bulunan beş megiladan biridir. Ester kitabı bir Yahudi bayramı olan Purim'in kökenini oluşturur. Bayram sırasında metnin tamamı, ilki bayramın başladığı akşam ve diğeri ertesi sabah olmak üzere iki kere okunur.

<span class="mw-page-title-main">Yeremya</span>

Yeremya, "ağlayan peygamber" olarak da adlandırılan, İbranice Kutsal Kitap'ın büyük peygamberlerinden biriydi. Yahudi geleneğine göre Yeremya, kâtibi olan Baruk ben Neriya ile müritleri yardımıyla Yeremya kitabı, Krallar kitabı ve Ağıtlar kitabını yazmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Siyon</span> Kudüsün yetmiş isminden biri

Siyon, Tanah'ta geçen Kudüs ve bir bütün olarak İsrail Diyarı'nı ifade etmek için kullanılan bir yer ismidir.

<span class="mw-page-title-main">Bilgelik</span> bilgi, deneyim, anlayış, sağduyu ve içgörü kullanarak düşünme ve hareket etme yeteneği

Bilgelik; bilgi edinme, idrak, görgü, sağduyu ve sezgisel anlayış ile birlikte bu hususiyetleri özümseyebilme ve uygulayabilme kapasitesidir. Aynı zamanda akıl ya da sağgörü; bilgi, deneyim, anlayış, sağduyu ve içgörü kullanarak düşünme ve hareket etme yeteneği olarak da tanımlanır. Bilgelik, tarafsız yargılama, merhamet, deneyimsel öz-bilgi, kendini aşma ve bağlanmama gibi öz niteliklerle ve etik ve iyilik gibi erdemlerle ilişkilidir. Bu vasıfları taşıyan kişiye bilge denir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.