İçeriğe atla

Özbek (İldeniz)

Müzaffereddin Özbek
Özbek dönemine ait madeni para.
İldenizliler'in son Atabeg'i
Hüküm süresi1210 – 1225
Önce gelenEbu Bekir
Sonra gelenYok
Ölüm1225
Eş(ler)iMelike Hatun
Tam adı
Özbek bin Muhammed Pehlevan Muzaffereddin Özbek
BabasıMuhammed Cihan Pehlevan

Özbek bin Muhammed Pehlevan, (ö. 1225), İldenizliler'in 1210'dan 1225'e kadar hüküm süren beşinci ve son atabegidir. Selçuklu Devleti'nin son padişahı III. Tuğrul'un dul eşi Melike Hatun ile evlendi.

Muhammed Cihan Pehlevan ve Zahida Hatun'un oğlu olarak dünyaya geldi. Gençliğinde, üvey kardeşi Nusret el-Din Ebu Bekirîn emrinde Hemedan'ı yönetti. [1]

Saltanat

Özbek, 1210'da kardeşinin ardından tahta geçti ve memlüklerinden biri olan Mengli'nin isyanıyla karşılaştı. Mengli, Ocak 1212'de Özbek'in bir diğer memlükü olan Aydoğmuş'u mağlup ederek İsfahan, Hemedan, Ray ve komşu bölgeleri (yani İran Irak'ını) ele geçirdi. Özbek bu isyana karşı koalisyon kurarak Halife El-Nasır ve Alamutlu III. Hasan'ı bir araya getirdi ve Eylül 1215'te Mengli'yi mağlup etti.[2][3]

Özbek Gürcistanlı Tamar'ın artan gücü nedeniyle Alâeddin Muhammed'den yardım istedi. Tamar komutasında Gürcüler, Nahçıvan'a saldırdılar, Culfa'ya yöneldiler, Dareduz vadisini geçip güneye giderek Merend, Tebriz, Miyane, Zencan, Kazvin, Erdebil ve diğer şehirlere baskın düzenlediler.

1220 yılındaki Moğol seferi sırasında Nahçıvan'a kaçtı. 1222'de geri döndü ancak Moğollara bağlılığını bildirmek zorunda kaldı. Sağır-dilsiz oğlu Nahçıvan valisi Hamuş da Moğollara teslim oldu.

Celaleddin Harezmşah, 1225 yılının Mayıs ayında Maragha'yı işgal etti.[1] Ancak Tebriz halkının direnmesi ve Harezmşah askerlerini öldürmesi padişahı öfkelendirdi. Kuşatma 18 Temmuz'da başlayıp 25 Temmuz'da sona erdi. Celaleddin Meraga'yı ele geçirdiğinde Özbek çoktan Gence'ye çekilmişti. Eşi Melike Hatun, padişah tarafından Hoy'un hükümdarı olarak tanındı.

Celaleddin'in 1225'te Gence'ye karşı harekete geçmesi üzerine şehrin valisi Celaleddin el-Kumi şehri Harezmşah komutanı Orhan'a teslim etti. Özbek, Nahçıvan'daki Elinja kalesine kaçtı. Özbek, karısının padişahla evlendiği haberini duyduktan birkaç gün sonra öldü.

Kaynakça

  1. ^ a b Buniyatov 2015.
  2. ^ Holy People of the World: A Cross-cultural Encyclopedia, Volume 1. illustrated. ABC-CLIO. 2004. s. 421. ISBN 9781576073551. 
  3. ^ Arikan, Adem (15 Temmuz 2017). "Abbasî Halifesi Nasır Lidinillâh'ın Şiî Siyaseti / Abbasid Caliph Nasir Lidinillah's Shiite Policy / سياسة الخليفة العباسي النّاصر لدين الله تجاه الشّيعة". İlahiyat Akademi (5): 147-164. ISSN 2149-3979. 26 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2024. 

Kaynaklar

  • Bosworth, C.E. (1995). "Özbeg b. Muḥammad Pahlawān". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Lecomte, G. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VIII: Ned–Sam (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-09834-3. 
  • Şablon:Encyclopaedia Iranica
  • Buniyatov, Z.M. (2015). Mustafayev, Shahin (Ed.). A History of the Khorezmian State under the Anushteginids, 1097-1231. Samarkand: The International Institute for Central Asian Studies (IICAS). ISBN 978-9943-357-21-1. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar Devleti</span> Orta Asyanın Harezm bölgesinde kurulu eski bir Türk devleti (1077–1231)

Harezmşahlar veya Harzemşahlar Devleti, Orta Asya'da Harezm bölgesinde Kutbeddin Muhammed Harezmşah tarafından kurulan Türk-İran geleneğine dayalı bir devlettir. Bu devlet, Anadolu Selçuklu Devleti ile 1230 yılında yapılan Yassıçemen Muharebesi sonucunda iyice zayıflamış, 1231 yılında Celaleddin Harezmşah'ın ölümü ile yıkılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İldenizliler</span> Azerbaycanda Kurulmuş Bir Türk Atabeyliği

Eldenizler, ayrıca Eldegezler, İldenizliler veya Azerbaycan Atabeyleri [Azerice: Eldənizlər] - 1136-1225'te Azerbaycan'ı, Doğu Anadolu'yu, Kuzey Irak'ı, İran'ı ve Cibal'ı yöneten tarihi bir devlet. Hanedanlığın kuruluşu Kıpçak asıllı Şemseddin İldeniz ile bağlantılıdır. Böylece Arran'ı Sultan Mesud'dan ikta olarak alan Eldeniz, gücünü kısa sürede tüm Azerbaycan'a yaydı. Eldeniz, oğulluğu Arslanşah'ı 1160 yılında hükümdar yaptıktan sonra Irak Selçuklu Devleti'nde fiilen iktidarı ele geçirdi. Şemseddin İldeniz döneminde Azerbaycan atabeylerinin toprakları Arran, Azerbaycan, Şirvan, Cibal, Hemedan, Gilan, Mazenderan, İsfahan, Rey, Musul, Kirman, Fars, Huzistan, Ahlat, Erzurum ve Meraga topraklarını içeriyordu.

<span class="mw-page-title-main">Salgurlular</span> Vikimedya liste maddesi

Salgurlular, 1148-1286 tarihleri arasında İran'ın Fars bölgesinde hüküm süren Türk hanedanıdır. Hanedan adını yirmi dört Oğuz boyundan biri olan Salgur'dan alır. Selçukluların Fars meliki Melikşah b. Mahmûd'un bölgede yaşayan Salgurluların reisi olan, atabeyi Muzafferüddin Sungur b. Mevdûd'un kardeşini suçsuz yere öldürmesi üzerine Atabeg Sungur isyan etti. 1148'de Melikşah'ı yenilgiye uğratıp Şiraz'ı ele geçirdi ve Salgurlular veya Fars Atabegleri adıyla bilinen hanedanın temellerini attı.

<span class="mw-page-title-main">Celâleddin Harezmşah</span> Harezmşahlar Devletinin son hükümdarı (1220–1231)

Celaleddin Harezmşah Mengüberti ya da Celaleddin Harzemşah, Harezmşahlar Devleti'nin son hükümdarıdır. Alaaddin Muhammed'in oğludur.

Kraliçe Rusudan, Bagrationi hanedanına mensuptur, Gürcü Krallığını 1223-1245 yılları arasında yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Müstansır (Abbâsî halifesi)</span>

Mustansır veya El-Mansûr el-Mûstensir Billâh ;, 1226-1242 döneminde Bağdat'ta hükümdarlık yapan Abbasi halifesi.

Hasan-ı Büzürg veya Büyük Hasan, Celâyirî devletinin kurucusu ve ilk sultanı.

<span class="mw-page-title-main">Alâeddin Muhammed</span>

Alaaddin Muhammed Harezmşah Harezmşahlar Devleti'nin 1200-1221 döneminde Harezmşah unvanı ile hükümdarı idi. Saltanatının başında Büyük Selçuklu Devleti'nin çökmesi nedeniyle geniş topraklar elde etmiştir. Fakat sonradan Cengiz Han hükümdarlığı altında genişlemeye başlayan Moğollar ile savaşmak zorunda kalmıştır. Moğol orduları Harezmşah ülkesini talan ve harap edip halkına büyük zayiat verdirmişlerdir. Alaaddin Muhammed Harezmsah Moğol ordularına yenildi ve sonunda onlar tarafından kovalanıp Hazar Denizi üzerinde bir adaya saklandı ve 1221'de bu adada öldü.

<span class="mw-page-title-main">Ürgenç</span>

Ürgenç veya Gürgenç, Özbekistan'da şehir.

Nâsır veya Nâsır Lidînillâh (Arapça: أبو العباس "الناصر لدين الله" أحمد بن الحسن المستضئ " Ebû el-Abbâs "Nâsır Dînillâh" Ahmed bin el-Hasan el-Mûstâdhi Bağdat'taki otuz dördüncü Abbâsî Hâlifesi, Mûstadhî’nin oğlu ve Mûstencid’nin torunu.

<span class="mw-page-title-main">İndus Muharebesi</span> Harezmşah Devletinin yıkılmasına neden olan savaş

İndus Muharebesi Harezmşahlar Devletinin son sultanı Celaleddin Harezmşah ile Cengiz Han arasında İndus Nehri yakınlarında 1221 yılında yapılan savaştır. Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, tüm Harezmşah ordusunu yok etmiş, Celaleddin'in ise kaçmasına izin vermiştir.

Diyaülmülk Ahmed bin Nizâmülmülk, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ve daha sonra Abbasiler'in İranlı veziri. Selçuklu Devleti'nin ünlü veziri Nizâmülmülk'ün oğludur.

<i>Bozkır Arslanı Celaleddin</i> Türk ve Özbek ortak yapımı dizi

Mendirman Celaleddin veya Bozkır Arslanı Celaleddin, Bozdağ Film imzalı, ilk bölümü Özbekistan'da 14 Şubat 2021'de yayımlanan, Türkiye'de ise 21 Mayıs 2021'de atv'de yayımlanmaya başlayan, yönetmenliğini Metin Günay'ın yaptığı, tarihî, kurgu, aksiyon ve dram türündeki Türk ve Özbek ortaklı televizyon dizisi. Dizi, 2 Temmuz 2021 tarihinde yayımlanan 7. bölümü ile sezon finali yaptı. Dizi, 13 bölüm olarak tabii platformunda tekrar yayımlanmıştır. Dizinin. 2 sezonu 17 bölüm olarak Özbekistan'da 2022-2023 yıllarında Zo'r TV'de yayınlanmıştır. 2. sezon'un Türkçesinin tabii'de yayımlanması bekleniyor.

<span class="mw-page-title-main">Aksungurlular</span>

Aksungurlular İran'ın Meraga şehrinde kurulmuş Türk Atabegliğidir. 1122 - 1225 yılları arasında hüküm sürmüşdür.

Turgai Nehri Muharebesi, Harezmşahlar devleti ile Moğol İmparatorluğu arasındaki ilk muharebedir. Muharebe Turgai nehri sahilinde gerçekleştiği için böyle isimlendirilir. 1219 senesinin Nisan ayında gerçekleşen muharebenin kesin tarihi bilinmemektedir. Günümüz tarihçileri muharebenin sonuçsuz bittiği görüşündedirler.

Nusret el-Din Muhammed ibn İldeniz, daha çok Muhammed Cihan-Pehlevan olarak bilinir, 1175'ten 1186'ya kadar İldenizliler hükümdarı (atabeg) olan devlet adamıdır. Eldiguz'un oğlu ve halefiydi ve daha sonra yerine kardeşi Kızıl Arslan geçti.

Han Sultan (1190-1227) Celâleddin Harezmşah'in ablası, Muhammed Harezmşah'ın kızı, Harezmşahlar devletinin prensesi.

Şihâbüddîn Muhammed en-Nesevî Farslı münşir, biyografi yazarı, tarihçi ve devlet adamı. Horasan'da Nesâ kentinde doğmuş. 1225 yılından ölümüne kadar Celâleddin Harezmşah'ın yanında bulundu. Vezir ve elçilik görevleri yaptı. Celâleddin Harezmşah'ın vefatından sonra Meyyâfârikîn’e gidip orada Eyyübî Hükümdarı'nın hizmetine girdi. Burada kaldığı süre içinde Nefs̱etü’l-maṣdûr adlı eserini tamamladı (1234-35). Daha sonra Halep'e gitti ve oranın Eyyübî Hükümdarı'na hizmet edip (1246) Moğollar’a elçi olarak gönderildi. Hayatının son yıllarını Halep’te geçirdi ve orada vefat etti.

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar’ın Moğollar tarafından istilası</span>

Harezm'in Moğol istilası 1219 ile 1221 yılları arasında gerçekleşti, Cengiz Han komutasındaki Moğol İmparatorluğu birlikleri Orta Asya'daki Harezmşahlar Devleti topraklarını işgal etti.

<span class="mw-page-title-main">İran ve Mezopotamya’nın Moğollar tarafından istilası</span>

Moğolların İran'ı fethi, 1219 ile 1258 yılları arasında Orta Doğu ve Orta Asya'daki İslam devletlerine karşı üç Moğol seferini içermektedir. Bu seferler, Harezmşah hanedanının, Nizârî-İsmaili Devleti'nin ve Bağdattaki Abbasi Halifeliğinin sona ermesine ve İran'daki yerlerine Moğol İlhanlı hükûmetinin kurulmasına yol açmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.