İçeriğe atla

Ötegezegenlerin yörüngesel ve fiziksel parametreleri

Bu sayfa ötegezegenlerin yörüngesel ve fiziksel parametrelerini açıklamaktadır.

Yörünge parametreleri

Log-log scatterplot showing masses, orbital radii, and period of all extrasolar planets discovered through September 2014, with colors indicating method of detection
Eylül 2014'e kadar keşfedilen tüm ötegezegenlerin kütlelerini, yörünge yarıçaplarını ve periyotlarını gösteren log-log dağılım grafiği, renkler tespit yöntemini göstermektedir:
  geçiş
  zamanlama
  radyal hız
  doğrudan görüntüleme
  mikromercekleme
Referans olması için Güneş Sistemi gezegenleri gri daireler ile gösterilmiştir. Yatay eksen yarı-büyük eksenin logaritmasını, dikey eksen ise gezegen kütlesinin logaritmasını göstermektedir.

Bilinen ötegezegen adaylarının çoğu dolaylı yöntemler kullanılarak keşfedilmiştir ve bu nedenle sadece bazı fiziksel ve yörüngesel parametreleri belirlenebilmektedir. Örneğin, bir yörüngeyi tanımlayan altı bağımsız parametre arasından radyal hız yöntemi, dört tanesini belirleyebilir: Yarı büyük eksen, dış merkezlik, enberi boylamı ve enberi zamanı. İki parametre ise henüz bilinememektedir: Çıkış düğümünün eğimi ve boylamı.

Yıldızdan uzaklık ve yörünge periyodu

Ana yıldızlarına Güneş Sistemi'ndeki herhangi bir gezegenin Güneş'e olduğundan çok daha yakın olan ötegezegenler olduğu gibi, yıldızlarından çok daha uzakta olan ötegezegenler de vardır. Güneş'e 0,4 astronomik birim (AU) ile en yakın gezegen olan Merkür'ün yörüngede bir turu 88 gün sürer, ancak ötegezegenlerin bilinen en küçük yörüngeleri sadece birkaç saatlik yörünge periyotlarına sahiptir, bkz. Ultra kısa periyotlu gezegen. Kepler-11 sisteminin beş gezegeni Merkür'ünkinden daha küçük yörüngelere sahiptir. Neptün, Güneş'ten 30 AU uzaklıktadır ve yörüngesinde bir tam turu 165 yıl sürer, ancak yıldızlarından binlerce AU uzakta olan ve yörüngesinde dönmesi on binlerce yıl süren ötegezegenler vardır. Buna örnek olarak GU Piscium b verilebilir.[1]

Kaynakça

  1. ^ "Enlightening Pisces star signs lead scientists to discovery". technology.org. 14 Mayıs 2014. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2016. 

Dış bağlantılar

Ötegezegen katalogları ve veritabanları

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi</span> Güneş ve Güneş merkezli astronomik cisimler

Güneş Sistemi, Güneş'in kütleçekim kuvvetiyle yörüngede tutulan ve çeşitli gök cisimlerinden oluşmuş bir sistemdir. Güneş ve 8 gezegen ile onların doğruluğu onaylanmış 150 uydusu, 5 cüce gezegen ile onların bilinen toplam 8 uydusu ve milyarlarca küçük gök cisminden oluşur. Küçük cisimler kategorisine asteroitler, Kuiper Kuşağı cisimleri, kuyruklu yıldızlar, gök taşları ve gezegenler arası toz girer.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Aşağıda Güneş Sistemi'ndeki cisimlerin Güneş'ten uzaklıklarına göre sıralanmış bir listesi bulunmaktadır. Çapı 500 km'den küçük cisimler listeye alınmamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Yörünge</span> bir gökcisminin bir diğerinin kütleçekimi etkisi altında izlediği yola yörünge adı verilir

Gök mekaniğinde yörünge veya yörünge hareketi, bir gezegenin yıldız etrafındaki veya bir doğal uydunun gezegen etrafındaki veya bir gezegen, doğal uydu, asteroit veya lagrange noktası gibi uzaydaki bir nesne veya konum etrafındaki yapay uydunun izlediği kavisli bir yoldur. Yörünge, düzenli olarak tekrar eden bir yolu tanımlamakla birlikte, tekrar etmeyen bir yolu da ifade edebilir. Gezegenler ve uydular Kepler'in gezegensel hareket yasalarında tanımlandığı gibi, kütle merkezi elips biçiminde izledikleri yolun odak noktasında olacak şekilde yaklaşık olarak eliptik yörüngeleri takip ederler.

<span class="mw-page-title-main">Dış merkezlik (astronomi)</span>

Astrodinamikte, bir astronomik cismin yörünge eksantrikliği, başka cisim etrafındaki yörüngesinin mükemmel bir daireden ne kadar saptığını belirleyen boyutsuz bir parametredir.

<span class="mw-page-title-main">Enberi açısı</span> uzaydaki bir nesnenin yörüngesini belirtmek için kullanılan yörünge elemanlarından biri

Enberi açısı, ω olarak sembolize edilir ve yörüngede dönen bir cismin Yörünge öğelerinden biridir. Parametrik olarak ω, cismin çıkış düğümünden enberi noktasına kadar olan ve hareket yönünde ölçülen açıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gezegen</span> bir yıldız veya yıldız kalıntısının yörüngesinde dolanan gök cismi

Gezegen; genellikle bir yıldız, yıldız kalıntısı ya da kahverengi cücenin yörüngesinde bulunan, yuvarlak hâle gelmiş bir astronomik cisimdir. Uluslararası Astronomi Birliğinin (IAU) tanımına göre Güneş Sistemi'nde sekiz gezegen bulunur. Bunlar, karasal gezegenler Merkür, Venüs, Dünya ve Mars; dev gezegenler Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'dür. Gezegen oluşumu için bilimsel açıdan mevcut en iyi teori, bir bulutsunun kendi içine çökmesi sonucu bir yıldızlararası bulut meydana getirdiğini ve yıldızlararası bulutun da bir önyıldız ve bunun yörüngesinde dönen bir öngezegen diski oluşturduğunu öne süren bulutsu hipotezidir. Gezegenler bu disk içinde, kütleçekiminin etkisiyle maddelerin kademeli olarak birikmesi sonucu, yığılma (akresyon) olarak adlandırılan süreçte büyürler.

<span class="mw-page-title-main">Çift yıldız</span>

Çift yıldız, ortak kütle merkezinde yörünge yapan iki yıldızdan oluşan bir yıldız sistemidir. İki, üç, dört ya da daha çok yıldızlı sistemler çoklu yıldız sistemleri olarak adlandırılır. Bu sistemler, özellikle daha uzakken, çıplak göze tek bir ışık noktası olarak görünürler ve diğer yollarla çift olarak ortaya çıkarlar. Son iki yüzyıl boyunca yapılan araştırmalar sonucunda, evrende gözlemlediğimiz yıldızların yarısı ya da daha fazlasının, çoklu yıldız sistemlerinin parçası olduğunun farkına varıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ötegezegen</span> Güneş Sistemi dışındaki gezegenler.

Ötegezegen veya Güneş dışı gezegen, Güneş'in baskın kütleçekim etkisinin dışında başka bir yıldızın veya kahverengi cücenin kütleçekim etkisi içinde olan gezegensel bir gök cismidir. Bir ötegezegenin ilk muhtemel kanıtı 1917 yılında kaydedilmiş, fakat o zamanlar bu şekilde kabul edilmemişti. Tespitin ilk teyidi 1992 yılında gerçekleşmiştir. 1988'de tespit edilen farklı bir gezegen ise 2003 yılında doğrulandı. 20 Ağustos 2024 itibarıyla, 4.963 gezegen sisteminde varlığı doğrulanmış 7.255 ötegezegen bulunmaktadır ve bu gezegen sistemlerinden 1.015 kadarı birden fazla gezegene sahiptir. James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) daha fazla ötegezegen keşfetmesi ve bunların bileşimleri, çevresel koşulları ve yaşam potansiyelleri gibi özellikleri hakkında daha fazla fikir vermesi beklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Eris (cüce gezegen)</span> Güneş Sistemindeki 2. en büyük cüce gezegen

Eris, Güneş Sistemi'nde bilinen en kütleli ve ikinci en büyük cüce gezegendir. Dağınık diskte bulunan bir Neptün ötesi cisimdir (TNO) ve yüksek bir yörünge dışmerkezliğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Apsis (astronomi)</span> Bir cismin yörüngesindeki en uzak ve en yakın nokta

Apsis, gök mekaniğinde, eliptik yörüngedeki bir cismin genelde sistemin kütle merkezi durumunda da olan çekim merkezine yörünge boyunca en yakın ve en uzak olduğu noktalara verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Kepler'in gezegensel hareket yasaları</span>

Kepler'in gezegensel hareket yasaları, Güneş Sisteminde bulunan gezegenlerin hareketlerini açıklayan üç matematiksel yasadır. Alman matematikçi ve astronom Johannes Kepler (1572-1630) tarafından keşfedilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kepler uzay teleskobu</span>

Kepler uzay teleskobu, NASA tarafından 2009 yılında diğer yıldızların yörüngesinde dönen Dünya büyüklüğündeki gezegenleri keşfetmek için fırlatılan ve artık kullanılmayan bir uzay teleskobudur. Astronom Johannes Kepler'in adını taşıyan uzay aracı, Dünya'yı takip eden güneş merkezli bir yörüngeye yerleştirildi. Baş araştırmacı William J. Borucki idi. Teleskobun reaksiyon kontrol sisteminin (RCS) yakıtı dokuz buçuk yıl süren operasyonun ardından tükendi ve NASA, 30 Ekim 2018'de devre dışı bırakıldığını duyurdu.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak Jüpiter</span>

Sıcak Jüpiterler, fiziksel olarak Jüpiter'e benzeyen ancak çok kısa yörünge periyotlarına sahip olan, gaz devi ötegezegen sınıfıdır. Yıldızlarına olan yakınlığı ve yüksek yüzey-atmosfer sıcaklıklarından dolayı, "sıcak Jüpiterler" olarak adlandırılmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Tutulma</span>

Tutulma, bir astronomik objenin geçici olarak önüne engel gelerek kapanması sonucu oluşur ki bu ya önüne başka bir cisim gelmesi ya da gözlemci ve objenin arasına başka bir cisim gelmesi ile olur.

Kepler-442b, K-tipi ana kol yıldızın yaşanabilir bölgesi içinde yörüngede dönen, muhtemelen kayalık, Dünya boyutuna yakın, onaylanmış bir ötegezegendir. Kepler-442, Dünya'dan 1.206 ışık yılı uzakta Lyra takımyıldızının içindedir.

<span class="mw-page-title-main">Enberi boylamı</span>

Gök mekaniğinde, yörüngedeki bir cismin enberi boylamı, aynı zamanda pericenter boylamı olarak da adlandırılır, cismin yörünge eğiminin sıfır olması durumunda enberinin gerçekleşeceği boylamdır. Genellikle ϖ işaretiyle gösterilir.

Eş-yörüngesel hareket, iki veya daha fazla sayıda astronomik cismin birincil cisim yörüngesiyle aynı veya benzer mesafede bulunan bir yörüngede seyretmesi durumudur. Başka bir deyişle bu cisimler, 1:1 ortalama hareket rezonansında veya ters yönlü ise 1:-1 rezonansındadır.

Luyten b, yakındaki kırmızı cüce Luyten Yıldızı'nın yaşanabilir bölgesi içinde yörüngede dönen, muhtemelen kayalık olduğu doğrulanmış bir ötegezegendir. 12 ışıkyılı uzaklıkta, bilinen en yakın dördüncü potansiyel yaşanabilir ötegezegendir. Yalnızca Proxima Centauri b, Ross 128 b ve GJ 1061 d, Dünya'ya daha yakındır. Haziran 2017'de Gliese 273c ile birlikte keşfedilen Luyten b, Dünya'nın kütlesinin yaklaşık 2,89 katı olan bir süper Dünyadır ve Dünya'dan yalnızca %6 daha fazla yıldız ışığı alır ve bu da onu yaşanabilirlik için en iyi adaylardan biri yapar.

<span class="mw-page-title-main">Gezegen listeleri</span> Vikimedya liste maddesi

Bu, gezegenlerin bir listesidir. Gezegen, bir yıldız veya yıldız kalıntısı olmayan büyük, yuvarlak bir astronomik cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Güneş Sistemi'nin ana hatları</span> genel bakış ve başlık listesi

Aşağıda yer alan ana hat, Güneş Sistemi'ne genel bir bakış ve güncel bir rehber olarak hazırlanmıştır:


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.