Ön Anadoluca

Ana Anadoluca, Ön Anadoluca veya Proto-Anadoluca) Anadolu dillerinin türediği (bilinen Hitit, Pala ve Luvi dillerinin) en erken ata evresi olan tek bir proto dildir. Hemen hemen diğer tüm proto dillerde olduğu gibi doğrulanmış hiçbir kaydı bulunamamıştır; dil, tüm doğrulanmış olan Anadolu dillerinin yanı sıra diğer tüm Hint-Avrupa dillerine de karşılaştırmalı yöntem uygulanarak yeniden inşa edilmiştir.

Anadolu dilleri uzmanı dilbilimci Haig C. Melchert; Ön-Anadolu'nun MÖ 3. binyılda ve her hâlükârda en geç MÖ 2500 yıllarında parçalanmaya başladığını tahmin eder.^[1]

Makale serilerinden
Hint-Avrupa
Diller Hint-Avrupa dilleri listesi Tarihi Arnavut Ermeni Baltık-Slav Baltık Slav Kelt Cermen Helen Yunan Hint-İran Hint-Aryan İrani İtalik Latin Ölü Anadolu Tohar Paleo-Balkan Daçya İlirya Liburni Messapi Misya Paeonya Frig Trak Rekonstrükte edilmiş Proto-Hint-Avrupa dili Kuramsal Ermeni-Frig Daço-Trakya Greko-Ermeni Greko-Aryan Greko-Frig Hint-Hitit İtalo-Kelt Trakya-İlirya
Filoloji Hitit yazıtları Luvi hiyeroglifleri Linear B Rigveda Avesta Homeros Behistun Latince yazıtbilimi Runik Ogham Gotik İncili Eski İrlandaca yazıtlar
Kökenler Anayurt Proto-Hint-Avrupalılar Toplum Din Ana akım Kurgan hipotezi Hint-Avrupalı göçleri Avrasyalı göçebeler Alternatif Anadolu hipotezi Ermeni hipotezi Yerli Aryanlar
Arkeoloji Bakır Çağı Pontus stepleri Atın evcilleştirilmesi Kurgan Kurgan kültürü Bozkır kültürleri Bug–Dinyester Sredny Stog Dinyeper–Donets Samara Hvalınsk Yamnaya Mikhaylovka kültürü Novotitorovka kültürü Kafkasya Maykop Doğu Asya Afanasiyevo Doğu Avrupa Usatovo Cernavodă Cucuteni Kuzey Avrupa Corded ware Baden Orta Dinyeper Bronz Çağı Pontus stepleri Savaş arabası Yamnaya Katakomb Poltavka Srubna Kuzey/Doğu stepleri Abashevo kültürü Andronovo Sintaşta Avrupa Globular Amphora Corded ware Beaker Unetice Trzciniec İskandinav Tunç Çağı Terramare Tumulus Urnfield Lusatian Güney Asya BMAG Yaz Gandhara mezar Demir Çağı Step Chernoles Avrupa Trakya-Kimmeryalılar Hallstatt Jastorf Kafkas Colchian Hint Painted Grey Ware Northern Black Polished Ware
Halklar ve toplumlar Bronz Çağı Anadolu halkları (Hititler) Ermeniler Miken Yunanları Hint-İranlılar Demir Çağı Hint-Aryanlar Hint-Aryanlar İrani İrani halklar İskitler Farslar Medler Partlar Doğu Asya Usun Yüeçiler Avrupa Keltler Galyalılar Keltiberyalılar Ada Keltleri Kimmerler Helen halkları İtalikler Cermenler Paleo-Balkanlar/Anadolu Traklar Daçlar İlirler Frigler Orta Çağ Doğu Asya Toharlar Avrupa Baltlar Slavlar Arnavutlar Norse halkı/Orta Çağ İskandinavları Hint-Aryan Antik Hindistan İrani Antik İran
Din ve mitoloji Rekontrükte edilmiş Proto-Hint-Avrupa mitolojisi Proto-Hint-İran dini Antik İran dinleri Tarihi Hitit mitolojisi Hint Vedism Hinduizm Budizm Jainizm Sihizm İrani Pers Zerdüştlük Kürt Yezidilik Yarsanizm İskit Oset mitolojisi Diğer Ermeni Avrupa Paleo-Balkan Yunan Romen Kelt İrlanda İskoç Breton Galler Kernevek Cermen Anglosakson Kıtasal Norse Balt Leton Litvan Slav Arnavut Ayinler Ateş kurbanları At kurban etme Sati Kış gündönümü/Yule

Ön Anadoluca, çoğunlukla, Anadolu dilleri kategorisinde girdiği en iyi şekilde kanıtlanmış olan Hititçe temelinde yeniden inşa edilmiştir. Bununla birlikte, Hitit çivi yazısı sisteminin kullanılması, Hititlerin kısmen benimsediği Akad çivi yazısı hece sisteminin Hitit ses birimlerini yeterli şekilde temsil edemiyor oluşu ve ve kısmen de Hitit yazı pratiğinden dolayı, Anadolu ses bilgisini anlama ve yeniden inşa etme girişimini kısıtlamaktadır.

Aynı kelimenin farklı varyasyonlarında birbirlerinin yerine kullanılan -dV- (-da-, -de-, -di-, -du-) ve -tV- (-ta-, -te-, -ti-, -tu-) işaretlerinin oluşturduğu ötümsüz ve ötümlü dişsil ünsüzlerin ortaya çıkardığı karmaşıklık ile alakalıdır.^[2] Ayrıca VC (sesli-sessiz harf) yapısının hecelerinde genellikle ötümsüz ünsüz işaretler kullanılır. Günümüze ulaşan en eski anıtlarda gözlemlenmiş olan tek ve çift ünsüzlerle yazımın sıklığı, Proto-Hint-Avrupa ötümsüz ünsüzlerinin reflekslerinin çift ünsüzler olarak yazıldığını ve PHA ötümlü çift ünsüz reflekslerinin tek ünsüzler olarak yazıldığını gösterir. Bu düzenlilik, daha eski metinlerdeki dişsel ünsüzlerde en tutarlı olanıdır;^[2] sonraki anıtlar, genellikle bu kuralın düzensiz varyasyonlarını içerir.

Fortson'un önerdiğine göre Ön Anadolucanın iki fiil çekimi vardır ve bunlardan birincisi olan mi- çekimi açık bir şekilde Proto Hint-Avrupa dilindeki şimdiki zaman sonekinden türetilmiştir; ikincisi olan ḫi- çekimi, Proto Hint-Avrupa dilindeki "perfect zaman" çekiminden türetilmiş gibi görünmektedir. Bu duruma getirilen açıklamalardan biri, Ön Anadolucanın belirli bir fiil grubu için "perfect zaman" çekimini şimdiki zaman çekimine dönüştürdüğüdür; daha yeni bir fikir ise, ḫi- çekimli fiillerin, Proto Hint-Avrupa dilindeki "perfect zaman" çekimi ile karmaşık bir ilişkisi olduğu tespit edilen farklı bir şimdiki zaman çekimi sınıfını devam ettirdiğidir.^[3]

• Hint-Hitit hipotezi
• Proto-Hint-Avrupalılar
• Anadolu hipotezi
• Ermeni hipotezi

• Craig Melchert (1987). "PIE velars in Luvian" (PDF). Studies in Memory of Warren Cowgill. ss. 182-204. 13 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2008. 
• Craig Melchert (1993). "Historical Phonology of Anatolian" (PDF). Journal of Indo-European Studies, 21. ss. 237-257. 13 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2008. 
• Craig Melchert (1994). Anatolian Historical Phonology. Rodopi. ISBN 978-90-5183-697-4. 
• Luraghi, Silvia (1998). "The Anatolian languages". Anna Giacalone Ramat; Paul Ramat (Ed.). The Indo-European Languages. London and New York: Routledge. ISBN 978-0-415-06449-1. 
• Melchert, H. Craig. "The Position of Anatolian" (PDF). UCLA – Department of Linguistics – Craig Melchert's homepage. Los Angeles, CA: UCLA College of Letters and Science, University of California. ss. 1-78. 9 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2019. 
• Fortson, Benjamin W. (2009). Indo-European language and culture: an introduction (2. bas.). Oxford: Wiley-Blackwell. ss. 170-199. ISBN 978-1-4051-8896-8. 
• Melchert, H. Craig (2015). "Hittite Historical Phonology after 100 Years (and after 20 years)". Hrozny and Hittite: The First Hundred Years (PDF). 10 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Temmuz 2016.