İçeriğe atla

Ömer Bersey

Ömer Bersey
Kendi dilinde adıБэрсэй Умар
Doğum1807
Abzeh, Çerkesya
ÖlümÖT bilinmiyor
DilAdigece, Kabardeyce, Rusça
MilliyetÇerkes
Wumar Bersey'in tasarladığı Çerkes Arap alfabesi[1]

Ömer Bersey (AdigeceБэрсэй Хьэпхьалыкъо Умар, romanizeBersey Hephalıqo Wumar; RusçaУмар Хапхалович Берсей), Çerkes yazar, şair, fabulist, çevirmen ve öğretmen. Çerkes edebiyatının en önemli isimlerinden birisi olarak tanınır. Çerkesçe (Adigece, Kabardeyce), Fransızca, Arapça, Türkçe, Rusça ve Tatarca olmak üzere birçok dil biliyordu.[2]

Biyografi

1807'de Çerkesya'nın Abzeh bölgesinde bugünkü Maykop civarında bir köyde doğdu. Sekiz yaşında korsanlar tarafından kaçırılıp Mısırlı Mehmed Ali Paşa'ya satıldı ve burada eğitildi. Akıcı Fransızca, Arapça, Türkçe, Rusça ve Tatarca öğrendi. 1840-1843 yıllarında Fransa'da okudu. 1843'te Çerkesya'ya döndü ve Çerkesler ile Ruslar arasında tercümanlık işlerini yürüttü. Ölüm tarihi ve yeri bilinmemektedir.[2]

Etkisi

Bersey'nin ilk kitabını yayımladığı 14 Mart 1855 günü,[3] dünya çapındaki Çerkesler tarafından "Modern Çerkes Dili ve Edebiyatı Günü" olarak kutlanır.

Maykop'ta bir sokağa Ömer Bersey'in adı verilmiştir.[4]

Adıge Devlet Üniversitesi arazisinde heykeli vardır.[5]

Eserler

Bersey, Çerkes Arap alfabesini standart hâle sokan ilk yazardı.

  • 1852 - "Çerkes Halkı Üzerine Etnografik Deneme"
  • 1853 - "Çerkes Dilinin Arap Harfleriyle İlk Kitabı"[6]
  • 1858 - "Çerkes grameri"
  • 1861 - "Çerkes Alfabesi derlemesi"
  • 1862 - "Doğu Çerkes Alfabesi"[7]

Bersey, işçi hakları hakkında hikâyeler yazmıştır:

  • "İki Horoz"
  • "Genç adam"
  • "Kadın ve Tavuk"
  • "Demirci ve Doktor"
  • "İnsan ve Ölüm"
  • "Arap"
  • "Tavşanlar ve Tilkiler"

Kaynakça

  1. ^ У. Х. Берсей - Букварь черкесских языков, 1855
  2. ^ a b Тешева Ф. Р. Педагогическая деятельность и педагогические взгляды адыгских просветителей У. Х. Берсея и П. И. Тамбиева : Автореф. дис. … канд. пед. наук. — Майкоп, 1998.
  3. ^ Казаков А. В. Адыгские офицеры досоветского периода — как творческие деятели // Архивы и общество. — 2011. — Вып. 5.
  4. ^ "Улица Умара Берсея". Информация — Республика Адыгея. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2013. 
  5. ^ "Кто продолжит дело Берсея?". DataLife Engine. 14 Mart 2013. 17 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2013. 
  6. ^ Хатит Ф. Р., Агошкова О. В. Педагогический потенциал литературно-творческой деятельности У. Х. Берсея
  7. ^ "Образование как элемент окультуривания горских народов Кавказа на завершающем этапе Кавказской войны". Газават.ру. 4 Ağustos 2011. 25 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2013. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kumuklar</span> Türk etnik grubu

Kumuklar, veya Kumuk Türkleri, Dağıstan, Çeçenya ve Kuzey Osetya'nın yerlisi bir Türk halkıdır Kuzey Kafkasya'daki Türkler arasında en kalabalık olanlardır. 1930'lara kadar Kuzey Kafkasya halkları arasında Kumukça lingua franca olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kazakça</span> Kazakistanın resmî dili olan Türk dili

Kazakça veya Kazak Türkçesi, Kıpçak öbeğine ait, Kazakistan'da konuşulan çağdaş Türk dillerinden biridir. Nogayca ve Kırgızcaya yakındır.

<span class="mw-page-title-main">Adige Cumhuriyeti</span> Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çerkesya</span> Kuzeybatı Kafkasyada Adige kabilelerinin birleşmesi ile kurulmuş eski bir devlet

Çerkesya, günümüzde Rusya sınırlarında kalan Kuzeybatı Kafkasya'da var olmuş tarihî ülke ve bölge. Rus-Çerkes Savaşı sonucunda Çerkesya yıkılmış ve Çerkes nüfusunun %75-90'ı topluca katledilmiş, kalan Çerkeslerin büyük kısmı da Osmanlı topraklarına sürülmüştür.

Şorca veya Şor Türkçesi, Şorlar tarafından konuşulan Türk dillerinin Sibirya grubuna bağlı Türk dillerinden biridir. Tuvacaya büyük benzerlik gösterir. Rusya'nın Kemerovo bölgesinde 2010 yılı itibarıyla 2.840 kişi tarafından konuşulmaktadır. Günümüzde Şorca Kemerovo Üniversitesi'nde öğretilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çuvaşça</span> Türk dili

Çuvaşça, Rusya'nın orta kesiminde, Ural Dağları’nın batısında konuşulan çağdaş dönem Türki dillerden biridir. Türk dillerinin Ogur-Bolgar grubu öbeğinden varlığını korumuş tek dilidir. Çuvaşça, Çuvaşların anadili ve Çuvaşistan’ın resmî dilidir. Yaklaşık iki milyon kişi tarafından konuşulur. 2002 verilerine göre Çuvaşistan’da bu dili konuşan nüfusun % 92 etnik olarak Çuvaş, % 8’i ise başka etnik kökenlidir. Çuvaşça, okullarda eğitim dili olmasına ve medyada kullanılmasına karşın, Rusçanın yaygın kullanımından dolayı tehlike altında olan bir dildir.

Adigece, Adığece veya Batı Çerkesçesi, Kuzeybatı Kafkas dilleri ailesinin Çerkes dilleri kolunda yer alan bir dildir. Aynı koldaki Kabardeyce ile karşılıklı anlaşılabilirliğe sahiptir. Kuzey Kafkasya’da yer alan eski Batı Çerkesya topraklarını kapsayan Adige Cumhuriyeti ile Krasnodar Krayı bölgelerinde ve Çerkes Sürgün ve Soykırımı ile Kafkasya'dan Osmanlı İmparatorluğu topraklarına zorla sürülen ve bugün Türkiye ve Ürdün gibi ülkelerde yaşayan Çerkesler tarafından konuşulur. Kiril alfabesiyle yazılan dil, geçmişte Arap ve Latin alfabeleriyle de yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dolganca</span>

Dolganca Türk dillerinin Sibirya grubuna ait, Sahaca ile çok yakın olan, ağırlıklı olarak Dolganların konuştuğu dildir. Konuşucu sayısının azlığı nedeniyle tehlike altındadır. Taymır bölgesinde konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tuvaca</span> Rusyada bir Türk dili

Tuvaca, Tuva Türkçesi, Tuva dili, Rusya'ya bağlı özerk Tuva Cumhuriyetinde Tuvalar tarafından konuşulan Sayan dilleri grubundan çağdaş Türk yazı dillerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti'ndeki 250.000 civarındaki Tuva nüfusunun yanı sıra, kuzey-batı Moğolistan'da 27.000 kişi ve Çin'in adlandırmasıyla Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ne Türk Dünyasındaki adlandırmayla Doğu Türkistan'a bağlı Altay İli'nde 2.400 kişi bu dili konuşmaktadır. Ayrıca Buryat Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde ve Kazakistan'da az sayıda Tuvaca konuşanlar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kabardeyler</span> Çerkes boyu

Kabardeyler veya Kabartaylar, Kuzey Kafkasya'nın yerlisi olan Çerkesleri oluşturan 12 boydan biridir. Rusya içindeki özerk Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti'ne adını veren halklardan biridir. Nüfuslarının bir kısmı başta Kabartay-Balkar Cumhuriyeti olmak üzere Kuzey Kafkasya ve Rusya Federasyonu içinde olmakla birlikte, büyük bir kısmı 19. yüzyıl sonunda yaşanan soykırım ve sonrasındaki Büyük Çerkes Sürgünü ile birlikte diyasporada yaşamaktadır. Türkiye, Mısır, Suriye ve Ürdün gibi Orta Doğu ülkeleri diyaspora Kabardeylerinin yoğunluk kazandığı yerler olmakla birlikte Avrupa ve Kuzey Amerika'da da önemli sayıda Kabardey nüfusu bulunmaktadır.

Yeni Türk alfabesi (Tatarca: Яңа төрки әлифбасы, Yaña törki älifbası) veya kısaca Yenielif (Yanelif) (Tatarca: Яңалиф, Yañalif; Tatarca telaffuz: [jɑŋɑˈlif]), 1930'lu yıllarda Sovyetler Birliği'ndeki Slav kökenli olmayan halklar için oluşturulmuş Latin alfabesi temelli bir yazı sistemidir. 1926 yılının Şubat ayında Bakü'de toplanan Birinci Türk Halkları Kurultayı'nda alınan karar ile 1926 yılının Nisan ayında Kazan'da Yeni Tatar Alfabesi adıyla tasarlandı. 3 Temmuz 1927 tarihinde Tataristan hükûmeti tarafından Yanelif, Tatar dilinin resmi yazı sistemi olarak kabul edildi ve 1940 yılına kadar kullanıldı.

Vuk Stefanović Karadžić tarafından hazırlanmış alfabedir. Sırp Alfabesi'nde her ses için bir harf oluşturulduğundan yazıldığı gibi okunur. Okunduğu gibi yazılır. Sırpça hem Latin hem de Kiril harfleriyle yazılabilir.

Galimcan Girfanoviç İbrahimov (1887-1938) - Tatar yazar, öğretmen, edebiyat bilimci, dil bilimci.

Çerkes dilleri, Kuzey Kafkasya’da, Rusya'ya bağlı Adigey, Karaçay-Çerkesya ve Kabartay-Balkarya cumhuriyetleri ile Krasnodar Krayı'nda yerli Çerkeslerin ve bugün Türkiye, Ürdün, Suriye ve İsrail gibi ülkelerde yaşayan diaspora Çerkeslerinin dili ya da lehçeleri birliğidir. Batı (ady) ve Doğu (kbd) olmak üzere her biri resmî olarak dil kabul edilen iki formu bulunur. En yakın akrabası 1992 yılında soyu tükenen Ubıhça [uby], en uzak akrabaları ise Abazaca [abq] ile Abhazca [abk] olup hepsi de Kuzeybatı Kafkas dilleri adıyla bir grupta toplanır. 17. yüzyılda Evliya Çelebi tarafından Çerkesçenin ilk kaydı yapılmıştır. Çerkesçe eklemeli dillerden olup ergatif yapı görülür.

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Komice</span> Ural dili

Komice, Ural dil ailesinin Perm dillerine ait bir dildir. Komice, birkaç lehçeleri ile tek dil olarak veya Perm dillerinin iki kolundan birini oluşturan yakından ilgili diller grubu olarak kabul edilmektedir.

Musa Sarafutdinoviç Sirajetdinov veya kısa adıyla Musa Siraji,, Sovyet tatar şair, yazar, film senaristi. Başkurdistan Cumhuriyeti Yazarlar Birliği üyesidir. Başkurdistan Cumhuriyeti'nin Tatarları Kültür Merkezi Başkanı oldu. Son yıllarda, çalışma faaliyetleri Başkurdistan Yazarları Birliği altında Tatar yazarlarının birliği tarafından yönetildi. Yazarlar Birliği'nde kurulan Tatar Yazarlar bölümünün ilk başkanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Belarus Arap alfabesi</span>

Belarus Arap alfabesi veya Arabitsa Arap alfabesine dayanıyordu ve 16. yüzyılda geliştirildi. Arapçada bulunmayan Belarusça sesbirimleri temsil etmek için birkaç ekleme de dahil olmak üzere yirmi sekiz grafemden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Çerkes edebiyatı</span>

Çerkes edebiyatı, Çerkes dillerinde yaratılmış sözlü veya yazılı eserlerdir.