İçeriğe atla

Öküz

Öküz
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Artiodactyla
(Çift toynaklılar)
Alt takım: Ruminantia
(Geviş getirenler)
Familya: Bovidae (Boynuzlugiller)
Alt familya: Bovinae (Sığırlar)
Cins: Bos
Tür: B. primigenius
Bos primigenius
Bojanus, 1827
Bos primigenius taurus,
Bos primigenius indicus

Öküz (LatinceBos primigenius taurus) Çift sürmekte, kağnı çekmekte kullanılan, etinden yararlanılan, iğdiş (hadım) edilmiş erkek sığırdır. Hadım edilmemiş erkek sığır olan boğalar damızlık olarak, öküz ise iş ve besi hayvanı olarak kullanılır. Ortalama 800 kg gelebilen öküz, 4500 kg’lık yükü rahatça çekebilir. Traktörün giremediği yerlerde ziraatın temel direğidir. Sığırların eti ve sütü insan için en iyi bir besin kaynağı olduğu gibi derisinden de gön ve kösele yapılır. Boynuz ve kemikleri sanayide, gübresi tarlalarda kullanılır. Yayıldıkları merayı at, keçi ve koyun gibi kuvvetten düşürmez, bilakis düzenli otlayarak ıslahını sağlarlar.

Etimoloji

Öküz kelimesi, Toharca'da iğdiş edilmiş sığır manasına gelen okso veya okäs sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Toharca sözcük ise Ön Hint-Avrupa dilinde aynı anlama gelen ancak yazılı kaynaklarda geçmeyen *ukʷsō- kökünden evrilmiştir. Kelimenin Türki dillerde geçtiği ilk kaynak Irk Bitig'dir.[1]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2019. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Erkek</span> erişkin erkek

Erkek, eril insan. Erkek terimi genellikle yetişkin bir eril bireyi kastetmekte kullanılırken, oğlan terimi ise eril bir çocuk veya ergeni tanımlamak için kullanılır. Ancak erkek terimi aynı zamanda bazen yaş gözetmeksizin bir eril insanı tanımlamak için de kullanılır; tıpkı "erkek basketbolu" ifadesinde olduğu gibi.

<span class="mw-page-title-main">Koyun</span>

Koyun (Ovis), keçiler ile birlikte Caprinae alt familyası içerisinde yer alan bir memeli cinsi. Cinsin coğrafi olarak ve nüfusça en yaygın türü Evcil koyun olmaktadır, ancak pek çok yabani tür de Ovis cinsine aittir.

<span class="mw-page-title-main">Japonca</span> Doğu Asya dili

Japonca, Japonlar tarafından konuşulan Japon dil ailesine bağlı bir dildir. Başta Japonya ve Japon diasporasındakiler olmak üzere yaklaşık 128 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Japonya'da de facto millî dil olarak kabul edilip Palau'da tanınmış azınlık dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Başkurtça</span> Kıpçak grubundan, Başkurdistanın resmi dili

Başkurtça veya Başkırca, çağdaş Türk yazı dillerinden biridir ve Kıpçak grubuna bağlıdır. Çoğunluğu Başkurdistan'da yaşayan Başkurtlarca konuşulur.

<i>Bos mutus</i>

Bos mutus, Tibet öküzü, Tibet sığırı, Yak veya Hotoz olarak da bilinir. Boynuzlugiller (Bovidae) familyasından Tibet, Himalaya bölgeleri ve Moğolistan'da bulunan uzun tüylü kamburlu bir sığır türüdür. Büyük evcil bir nüfusa ek olarak küçük korunmasız vahşi bir yak nüfusu vardır. Evcilleri de, yabanileri de sürü hayvanlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzca</span>

Gagavuzca veya Gagauzca, çoğunluğu Moldova'daki Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi'nde yaşayan Gagavuzların konuştuğu Batı Oğuz grubuna bağlı bir Türk dili. Gagavuzca, Balkan Gagavuzcasından bir dereceye kadar farklı bir dildir. Kimi Türkologlar ise Gagavuzca'yı ayrı bir dil veya lehçe saymayarak Türkiye Türkçesinin Rumeli ağızlarına dahil etmişlerdir. Yaklaşık 300.000 kişi tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Sığır</span> geviş getirenlerden, boynuzlu büyükbaş evcil hayvanların genel adı

Sığır, memeliler (Mammalia) sınıfının, çift toynaklılar (Artiodactyla) takımının, boynuzlugiller (Bovidae) familyasının sığırlar (Bovinae) alt familyasından evcil büyükbaş hayvan. Çoğunlukla evcil olan, kaba ve hantal yapılı, kuyrukları püsküllü, boynuzlu büyükbaş hayvanlardır. Mideleri dört gözlüdür ve geviş getirirler. Üst çenelerinde kesici dişleri bulunmaz. Otları alt çenelerinin dişleriyle keserler. Boynuzları daimidir. Kırıldığında bir daha yeniden çıkmaz.

<span class="mw-page-title-main">Dana eti</span>

Dana eti, sığırların yavrusu olan danalardan elde edilen et. Avrupa, Amerika ve Avustralya'da yemeklerde en çok tercih edilen et cinsidir. Orta Doğu ülkelerinde ise koyun eti tercih edilir. Hinduizmde inek kutsal olduğu için dana ve sığır etini yemek tabu ve günahtır.

<span class="mw-page-title-main">Öksüz ve yetim</span> Babası Ölmüş Çocuk

Öksüz, annesi ölmüş, yetim ise babası ölmüş çocuk. Öksüz kelimesi, hem annesi hem babası ölmüş çocuk anlamında da kullanılır. Bu sözcükler, ölmemiş olsalar bile anne ve babasından sürekli olarak koparılmış çocuklar ve hayvan yavruları için de kullanılır. Bu yazıda öksüz kelimesi hem annesini hem de babasını kaybetmiş çocuk anlamında kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Meksika mutfağı</span>

Meksika mutfağı, özellikle eski yerlilerin ve İspanyol koloni devriyle Fransız, Arap ve Karayip geleneklerinin bir sentezi olarak kendini gösterir. Genelde zengin bitki örtüsüne sahip olan bu sıcak, topik ülkenin mutfağında mısır, fasulye, meyve çeşitleri ve belirli sebze türleri önemli bir rol oynar. Meksika'da birbirinden çok farklı bölgesel mutfaklar mevcuttur. Kuzeyde İspanyol mutfağının etkisi görülürken, güneyde yerlilerin mutfağı korunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Karı</span>

Karı, bir erkeğin evlenmiş olduğu kadının o erkeğe (kocaya) göre alan akrabalık durumu. Türkçede hanım sözcüğü, nadiren de Arapça kökenli zevce sözcüğü aynı anlamda kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Mangal</span> ateşte et,balık ve sebze pişirmeye yarayan alet

Mangal veya barbekü, üzerinde açık ateşte et, balık ve sebze pişirmeye yarayan düzenek ve bu düzenekte yemek pişirme işlemi. Sözcük eylem halinde "mangal yapmak" veya bazı yörelerde "mangal yakmak" şeklinde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Evlat</span> herhangi bir kimsenin dünyaya getirdiği veya bakımını üstlenerek ebeveynlik yaptığı kimse.

Evlat, herhangi bir kimsenin dünyaya getirdiği veya bakımını üstlenerek ebeveynlik yaptığı kimse. Türkçeye Arapçadan geçen sözcük Arapçada çoğul anlamda olmakla birlikte Türkçede tekil olarak kullanılır.

Toharca veya Tohar dilleri, Hint-Avrupa dil ailesinin soyu tükenmiş bir dalıdır. Dil, Tarım Havzası'nın kuzeyindeki vaha kentlerinde ve Lop Çölü'nde bulunmuş M.S. 6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar uzanan el yazmalarıyla bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Toharlar</span>

Toharlar, eski zamanlarda Tarım Havzası'nın kuzeyinde yer alan vaha şehir devletlerinde yaşamış bir Hint-Avrupa halkıdır. Halk, Tohar dilleri olarak adlandırılan ve birbirine çok yakın üç farklı dil konuşmuş ve büyük ölçüde Budist inancını benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">İğdiş</span>

İğdiş, hadım etme veya kastrasyon bir cerrahi, kimyasal uygulama ile erkeklerin cinsel fonksiyonlarını devre dışı bırakma işlemidir. Bu işlem ya cerrahi kastrasyon yani bilateral orşiektomi veya kimyasal kastrasyon yani farmasötik ilaçlar ile testislerin devre dışı bırakılması ile olur. İğdiş etme işlemlerinin neticesinde kişi kısırlaşmış olur. Bunun yanında Testosteron gibi bazı hormonların sentezinde de büyük azalmalar sebep olur.

<span class="mw-page-title-main">Pyeonyuk</span>

Pyeonyuk, geneleksel bir Kore yemeğidir. İnce doğranan etler haşlatılıp sıkıştırılarak yapılır. Sığır eti veya domuz eti ile yapılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Lihtenştayn mutfağı</span>

Lihtenştayn mutfağı Lihtenştaynda bulunan yemek ve malzemeleri ifade eder. Mutfak çeşitlidir ve yakın ülkelerin mutfağından, özellikle İsviçre ve Avusturya'dan etkilenmiştir ve ayrıca Orta Avrupa mutfağından da etkilenmiştir. Peynirler ve çorbalar Lihtenştayn mutfağının ayrılmaz bir parçasıdır. Süt ürünleri, geniş bir süt endüstrisi nedeniyle ülke mutfağında da yaygındır. Yaygın sebzeler arasında yeşillikler, patates ve lahana bulunur. Yaygın olarak tüketilen etler arasında sığır eti, tavuk ve domuz eti bulunur. Günde üç öğün yemek yemek yaygındır.