Çubuksuz sarmal gökada, merkezi çubuktan yoksun olan bir gökada türüdür. Biçimsel gökada sınıflarında SA ile gösterilir.
| Biçimler | |
|---|---|
| Yapı | |
| Aktif çekirdek | |
| Enerjik Galaksiler | |
| Düşük etkinlik | |
| Etkileşim | |
| Listeler | |
| Ayrıca bakınız | |
Yontar ya da Heykeltıraş takımyıldızı, modern 88 takımyıldızdan biridir. Güney gökkürededir. 18. yüzyılda Nicolas Louis de Lacaille tarafından oluşturulmuştur. Lacaille aslında takımyıldıza Apparatus Sculptoris adını vermiştir fakat bu isim daha sonradan kısaltılmıştır.
Büyük Ayı takımyıldızı, kuzey gökyüzünde bulunan ve mitolojisi muhtemelen tarih öncesi dönemlere kadar uzanan bir takımyıldızdır. Latince adı "büyük ayı" anlamına gelir ve yakınındaki Küçük Ayı ile tezat oluşturur. Antik çağda, MS 2. yüzyılda Batlamyus tarafından Yunan, Mısır, Babil ve Asur astronomlarının önceki çalışmalarına dayanarak listelenen orijinal 48 takımyıldızdan biriydi. Bugün 88 modern takımyıldız arasında üçüncü en büyük takımyıldızdır.
Biçimsel galaksi sınıflandırması, astronomların gökadaları görünüşlerine göre gruplara ayırdıkları bir sınıflandırma sistemidir. Gökadaları görünüşlerine göre sınıflandırmak için kullanılan birkaç şema bulunmaktadır. Bunların en bilineni Edwin Hubble tarafından tasarlanan ve Gérard de Vaucouleurs ile Allan Sandage tarafından genişletilen Hubble düzenidir. Gökada sınıflandırması ve morfolojisi artık büyük ölçüde hesaplama yöntemleri ve fiziksel morfoloji kullanılarak yapılır.
Düzensiz gökada, sarmal veya eliptik gökadaların aksine belirgin bir düzgün şekle sahip olmayan gökadalardır. Düzensiz gökadalar, Hubble düzeninin hiçbir düzenli sınıfına girmezler ve genellikle ne bir çekirdek şişkinliği, ne de herhangi bir sarmal kol yapısı izi olmaksızın kaotik bir görünüme sahiptirler.
Messier 108 Büyük Ayı takımyıldızı yöünüde bulunan bir sarmal gökada. Pierre Méchain tarafından 16 Şubat 1781 tarihinde keşfedilmiştir. Gökada içerisinde 6 Şubat 1969 yılında 16 kadir büyüklüğünde bir süpernova keşfedilmiştir.
Girdap Gökadası, Av Köpekleri takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 23 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan etkileşim hâlindeki büyük tasarım çubuksuz sarmal gökadadır.
Galaksi grubu (veya gökada grubu ya da gökada öbeği), kütleçekim etkisiyle birbirlerine bağlı birçok gökadadan oluşan bir topluluktur. Her biri en az Samanyolu kadar parlak olan (Güneş'in parlaklığının yaklaşık 1010 katı), yerçekimsel olarak bağlı yaklaşık 50 veya daha az üyeden oluşan bir galaksi topluluğudur. Birinci dereceden kümelenme olan gruplardan daha büyük galaksi koleksiyonlarına galaksi kümeleri denir.
Bir gökada kümesinde bulunan gökadalar arasındaki etkileşimler nispeten sıklık göstermekte olup, evrimlerinde önemli bir rol oynarlar. Etkileşime geçmiş iki gökada çarpışmasa da “gelgit etkileşimleri”nden dolayı hem birtakım eğrilip bükülme deformasyonlarına uğrar, hem de aralarında bir miktar gaz ve toz alışverişi olur. İki gökada arasında çarpışma, birbirlerinin tam üzerine geldikleri ve birleşmelerine imkân tanımayacak ölçüde bir devim niceliğine sahip oldukları zaman meydana gelir. Bu denli etkileşime girmiş gökadalardaki yıldızlar, birbirleriyle çarpışmadan, birbirlerinin arasından geçerler. Bununla birlikte gaz ve tozları etkileşime geçerler. Bu da, yıldızlararası ortamın bozulup ve parçalanıp sıkışmış hale gelmesiyle "yıldız doğumları"nın patlak vermesine neden olur. Gökadaların çarpışması birinde ya da her ikisinde ciddi anlamda, çubuk, halka veya kuyruk benzeri eğilip bükülme bozulmalarına yol açar.
Irmak Kümesi, uzaklığı yaklaşık olarak 68,49 MIy (21 Mpc)olan ve güney yarımkürede yer alan çok ünlü bir gökada kümesidir. Ocak kümesi ile birlikte bu iki kümenin etrafına saçılmış birçok başka gökada grupları vardır ve bu gruplar toplu olarak sık sık "Ocak Üstkümesi" veya "Güney Üstkümesi" olarak adlandırılırlar. Bu küme, Ocak Kümesi'ne kıyasla, biraz gökadaların daha geniş bir alana yayılmış olmasından, biraz da kümenin daha uzak ve bu nedenle de Ocak Kümesi'nden daha sönük olmasından dolayı, daha az şaşırtıcıdır. Irmak Kümesi kabaca iki parçaya ayrılmıştır. Bunlar, NGC 1407 çevresindeki kuzey alt grubu ve NGC 1395 çevresindeki güney alt grubudur. Kümenin bilinen diğer adı Ocak II Kümesi'dir.
NGC 1531, Irmak takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 42 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan ve büyük sarmal gökada NGC 1532 ile etkileşim halinde olan bir merceksi cüce gökada. John Herschel tarafından 19 Ekim 1835 tarihinde keşfedilmiştir.
Gökbilimde yüzey parlaklığı, gökadalar ve bulutsular gibi geniş cisimlerin veya gece gökyüzü arka planının, birim başına görünür büyüklüğü veya akı yoğunluğu miktarıdır. Bir nesnenin yüzey parlaklığı, yüzey parlaklığı yoğunluğuna, yani birim yüzey alanı başına yayılan aydınlatma gücüne bağlıdır. Görünür ve kızıl ötesi gökbilimde yüzey parlaklığı, belirli bir filtre bandında veya fotometrik sistemde, genellikle yay-saniye kare başına büyüklük olarak verilir.
Messier 99, Berenis'in Saçı takımyıldızı yönünde yaklaşık 60 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir çubuksuz sarmal gökada.
Büyük Macellan Bulutu, bir zamanlar Samanyolu gökadasının uydusu olduğu düşünülmüş olan yakın bir gökadadır. 50 kiloparsekten(≈160,000 ışık yılı) birazcık daha az mesafedeki Büyük Macellan Bulutu, Samanyolu merkezine yakın uzanan Yay Eliptik Cüce Gökadası (~ 16 kiloparsek) ve Büyük Köpek Cüce Gökadalarından (~ 12.9 kiloparsek) sonra Samanyolu'na en yakın üçüncü gökadadır. Güneş kütlesinin yaklaşık 10 milyar katı (1010 güneş kütlesi) büyüklüğünde bir kütleye sahiptir, bu da Samanyolu'nun yaklaşık yüzde biri kütleye sahip olduğunu gösterir. Büyük Macellan Bulutu, Yerel Grup'taki en büyük gökada Andromeda Gökadası (M31), ikinci sıradaki Samanyolu Gökadası ve üçüncü sıradaki Üçgen Gökadası'ndan (M33) sonra Yerel Grup'taki dördüncü en büyük gökadadır.
Sombrero Gökadası, Başak ve Karga takımyıldızları sınırında bulunan, sınıflandırması belirsiz tuhaf gökadadır. Samanyolu gökadasından yaklaşık olarak 9,55 milyon parsek uzaklıkta yer alan gökada, Pierre Méchain tarafından 11 Mayıs 1781 tarihinde keşfedildi. Başak Süperkümesi'nin güney kenarından uzanan bir dizi gökada ve gökada kümesi olan Başak II Grupları'nın bir üyesidir. Yaklaşık 29,09 ila 32,32 kiloparsek izofotal çapa sahiptir ve bu da onu Samanyolu'ndan biraz daha büyük yapar.
Messier 88 Berenis'in Saçı takımyıldızı yönünde yaklaşık 47 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir sarmal gökada. Charles Messier tarafından 18 Mart 1781 tarihinde keşfedilmiştir.
Merceksi gökada, biçimsel gökada sınıflandırma şemalarında eliptik (E) ve sarmal gökada (S) arasında yer alan bir gökada türüdür. Büyük ölçekli bir disk içermesine karşın, büyük ölçekli sarmal kollara sahip değildir. Merceksi gökadalar, yıldızlararası maddelerinin çoğunu tüketmiş veya kaybetmiş ve bu nedenle devam eden çok az yıldız oluşumuna sahip disk gökadalarıdır. Buna rağmen, disklerinde önemli miktarda toz barındırabilirler. Sonuç olarak, tıpkı eliptik gökadalar gibi çoğunlukla yaşlı yıldızlardan oluşurlar. Merceksi ve eliptik gökadalar morfolojik farklılıklarına rağmen spektral özellikler ve ölçekleme ilişkileri gibi ortak bazı özellikleri paylaşırlar. Her ikisi de, en azından evrenin yerel kısmında, pasif olarak evrimleşen erken tip gökadalar olarak kabul edilebilir. "E" gökadaları ile "S0" gökadalarını morfolojik olarak birbirine bağlayan, orta ölçekli disklere sahip "ES" gökadalarıdır.
Çubuksuz merceksi gökada, çubuksuz sarmal gökadanın merceksi türünde sınıflandırıldığı bir gökadadır. Hubble düzeninde SA0 olarak gösterilir.
NGC 1525, Irmak takımyıldızı'nda yaklaşık olarak 433,78 MIy (133 Mpc) uzaklıkta bulunan bir sarmal gökadadır. NGC 1524 ile etkileşim halinde bir gökada çifti oluştururlar.
Başlıca Gökadalar Kataloğu, en parlak 73.197 gökadanın B1950 ve J2000 dönemi ekvatoryal koordinatlarında tanımlamalarını içeren, 1989 yılında yayımlanmış bir gökbilim kataloğudur. Bu katalog, 1983 yılında başlatılan Lyon-Meudon Galaksi Dışı Veritabanı'na (LEDA) dayanmaktadır. Gökadalar, 1989'dan bu yana PGC numarası almaya devam etmişlerdir. Bu nedenle, şu anda PGC numarası olan 1 milyonun üzerinde gökada vardır. 40.932 koordinatın (%56) standart sapması 10″ yay-dakikadan küçüktür. En yaygın 38 kaynaktan toplam 131.601 isim listelenir. Her cisim için mevcut ortalama veriler sunulmuştur:
Macellansı sarmal gökadalar, Sm olarak sınıflandırılan gökadalardır. Bu gökadalar tek kollu bir sarmal yapıya sahiptir ve prototipi SBm tipi bir gökada olan Büyük Macellan Bulutu'ndan sonra bu şekilde adlandırılmışlardır.