Çinliler
Çinliler (Çince: 中國人/中国人, pinyin: zhōngguórén); çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.[1]
Soy
Hem Çin sınırları içerisinde çeşitli gruplar hem de bu bölgede soyu olan insanlar "Çinliler" olarak tanımlanabilir.[2]
Çin'deki en büyük etnik grubunu oluşturan Hanlar, sıkça "Çinliler" ya da "etnik Çinliler" olarak tanımlanır.[3][4] Hanlar diğer ülkelerde de nüfusun çoğunluğunu ya da nüfusun büyük bir azınlığını oluşturur ve küresel insan nüfusunun %19 kadar büyük bir oranını oluşturabilir.[5]
Çin'deki diğer etnik grupların arasında "Çinli Müslümanlar" olarak bilinen ve Hanlarla etnik olarak ilişkili olan Hui halkının yanı sıra Zhuanglar, Mançular, Uygurlar ve Miaolar var. Bunlar Çin anakarasındaki en büyük beş etnik grubu oluşturur ve her biri 10 milyonu aşan bir nüfusa sahip. Buna ek olarak Yiler, Tujialar, Tibetliler ve Moğollar; her biri altı ile dokuz milyon arası bir nüfusa sahip diğer etnik gruplardır.
Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) resmî olarak 56 farklı etnik grup tanımaktadır; bunların büyük bir oranı, ülkenin çeşitli özerk bölgelerinde yaşamaktadır. Buna rağmen, "tanınmayan" ya da diğer bir etnik grup ile sınıflandırılan çok sayıda daha küçük etnik grup da mevcuttur. Çin Cumhuriyeti (ÇC) hükûmeti, Tayvan aborjinlerinin arasında resmî olarak 14 farklı kabile grubu tanımaktadır; tanınmayan kabilelerle beraber bunlar ülke nüfusunun %2'sini oluşturur.[6]
Çing Hanedanı sırasında Çing hükûmeti; Hanlar, Mançular ve Moğollar dâhil olmak üzere imparatorluğun tüm vatandaşlarını tanımlamak için "Çin halkı" (Çince: 中國之人; pinyin: Zhōngguó zhī rén; Mançuca: Dulimbai gurun i niyalma) terimi kullandı.[7]
Zhonghua minzu (Çince (basitleştirilmiş): 中华民族; Çince (geleneksel): 中華民族; pinyin: Zhōnghuá Mínzú, "Çin Ulusu"), Çin'de yaşayan ve Çin Halk Cumhuriyeti hükûmetinin tanıdığı tüm 56 etnik grubu içeren etnisiteler üstü bir kavram. En azından Çing Hanedanı (1644–1911) döneminden beri Çin sınırları içerisinde yaşamış sabit etnik grupları içerir.[8] 1911-1949 yılları arasında Çin Cumhuriyeti, Çin'de beş etnik gruptan oluşan bir alt kümeyi tanımlamak için zhonghua minzu terimini kullanırdı.[9] Zhongguo renmin (Çince: 中国人民; "Çin halkı") terimi ise, Mao Zedong'un iktidarı boyunca tercih edilen terimdi. Son on yıllarda zhonghua minzu daha yaygın olmaya başlamıştır.[10]
Uyrukluk, vatandaşlık ve ikamet
Çin Halk Cumhuriyeti uyrukluk kanunu, ÇHC sınırları içerisinde uyrukluğu düzenler. Ya doğum (ebeveynlerin en az birisi Çin uyruklu olduğu durumda) ya da telsik yoluyla uyrukluk kazanılır. Çin Halk Cumhuriyeti'nde uyrukluk sahibi olan tüm bireyler ülkenin vatandaşıdır.[11] İkamet Kimlik Kartı, ÇHC sakinleri için resmî kimlik biçimidir.
ÇHC içerisinde Hong Kong Özel İdari Bölgesi pasaportu ya da Makao Özel İdari Bölgesi pasaportu, kalıcı olarak Hong Kong ya da Makao'da ikamet eden bireylere verilebilir.[12]
Çin Cumhuriyeti uyrukluk kanunu ise Çin Cumhuriyeti (Tayvan) içerisinde uyrukluğu düzenler. Uyrukluk ya doğum ya da telsik yoluyla kazanılır. Bir insan; ebeveynlerin en az birisi Çin Cumhuriyeti uyrukluğuna sahip olduğu ya da vatansız ebeveynlerle Çin Cumhuriyeti sınırları içerisinde doğduğu durumda uyrukluk kazanabilir.
Ulusal Kimlik Kartı, Tayvan'da ev kaydı olan bireylere verilen kimlik belgesidir. İkamet Sertifikası; Ulusal Kimlik Kartı sahibi olmayan Çin Cumhuriyeti sakinlerine verilen kimlik kartı.
Tayvan uyrukluğu ile Çin uyrukluğu arasında ilişki tartışmalıdır.[13]
Denizaşırı Çinliler
Denizaşırı Çinliler; diasporanın devam etmesiyle Çin etnik kökenine sahip olup ya da ulusal kökeni Çin'de olup Çin Halk Cumhuriyeti ve Tayvan'ın dışında yaşayan insanları tanımlar.[14] Bir veya daha fazla Çin atası olan insanlar kendilerini denizaşırı Çinliler olarak görebilirler.[15] Kültürel asimilasyon açısından böyle insanlar büyük oranda çeşitlilik gösterir. Dünyanın çeşitli yerlerinde "Çin mahalleleri" olarak bilinen etnik enklavlar, Çin kökenli büyük nüfuslara ev sahipliği yapmaktadır.
Güneydoğu Asya'daki Çinliler, kendilerini "Huárén" (華人) olarak tanımlar. Bu, Çin Halk Cumhuriyeti ya da Çin Cumhuriyeti vatandaşları için kullanılan "Zhōngguórén" (中國人) teriminden kasten farklıdır.[16]
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Chinese people ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
- Büyük Çinli nüfusları olan ülkeler
- Önemli Çinli nüfusları olan ülkeler
- Çinli nüfusları olan diğer ülkeler
- Çin asıllı Amerikalılar
- Çin asıllı Endonezyalılar
- Türkiye'deki Çinliler
- İlişkili konular
- Çin uyrukluğu
- Çin'deki etnik azınlıklar
- Çin'de resmi olarak tanınmayan etnik gruplar
Kaynakça
- ^ Harding, Harry (1993). "The Concept of "greater China": Themes, Variations and Reservations". The China Quarterly, 136. ss. 660-86. JSTOR 655587.
- ^ "Chinese". Merriam-Webster's Collegiate Dictionary (Tenth bas.). Merriam-Webster. 1993.
- ^ Who are the Chinese people? 29 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Çince). Huayuqiao.org. Retrieved on 2013-04-26.
- ^ "Han". Merriam-Webster's Collegiate Dictionary (Tenth bas.). Merriam-Webster. 1993.
- ^ "World's Most Typical Person: Han Chinese Man". China Real Time. Wall Street Journal. 4 Mart 2011. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ Copper, John F. (2014). Historical Dictionary of Taiwan (Republic of China). Rowman & Littlefield. s. 53. ISBN 978-1-4422-4307-1.
- ^ Zhao, Gang (2006). "Reinventing China: Imperial Qing ideology and the rise of Modern Chinese national identity in the early twentieth century" (PDF). Modern China. 32 (3). Sage. ss. 3-30. doi:10.1177/0097700405282349. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016.
- ^ "Brief Introduction Chinese nationality". Chinatraveldepot.com. 1 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ Millward, James A. (2007). Eurasian Crossroads: A History of Xinjiang. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13924-3.
- ^ Jenner, W.J.F. (2004). "Race and history in China". Alan Lawrance (Ed.). China Since 1919: Revolution and Reform: a Sourcebook. Psychology Press. ss. 252-255. ISBN 978-0-415-25141-9. 26 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017.
- ^ "Constitution of the People's Republic of China (Article 33)". People's Daily Online. 2 Mayıs 1982. 14 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ "Nationality Act". Laws & Regulations Database of the Republic of China. 27 Ocak 2006. 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2014.
- ^ "Nationality Act". National Immigration Agency, immigration.gov.tw. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017.
- ^ Barabantseva, Elena (2010). Overseas Chinese, Ethnic Minorities and Nationalism: De-Centering China. Routledge. ISBN 978-1-136-92736-2.
- ^ Park, Yoon Jung (2008). A Matter of Honour: Being Chinese in South Africa. Lexington Books. s. 155. ISBN 978-0-7391-3553-2.
- ^ Beeson, Mark (2008). Contemporary Southeast Asia. Palgrave Macmillan. s. 118. ISBN 978-1-137-06880-4.
