Çin kaşık ağızlı mersin balığı
| Çin kaşık ağızlı mersin balığı | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Hidrobiyoloji Bilimleri Müzesi'ndeki korunmuş örnekleri | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Tükenmiş (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| †Psephurus gladius Martens, 1862 | |||||||||||||||
| Sinonimler [2][3] | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Çin kaşık ağızlı mersin balığı (Psephurus gladius; basitleştirilmiş Çince: 白鲟; Geleneksel Çince: 白鱘; Pinyin: báixún), Çin'deki Yangtze Nehri'ne ve Sarı Irmak'a özgü nesli tükenmiş bir balık türüdür. En büyük tatlı su balıklarından biridir ve anadrom bir türdür. Psephurus cinsindeki tek türdür ve Polyodontidae familyasında bulunur.
Fiziksel özellikleri
Beyaz bir göbeği vardır.[4] Sırtı ve kafası gridir.[4] Sırt ve anal yüzgeçleri vücudunun oldukça gerisindedir. Kaşık benzeri rostrumu dar ve sivridir, toplam vücut uzunluğunun dörtte biri ile üçte biri arasındadır.[5] Gözleri küçük ve yuvarlaktır.[4] Dişleri küçüktür. Kaşık ağızlı mersin balığının aksine çenesi çıkıntılıdır. Kuyruk yüzgeci heteroserkdir.[5] İskeleti kıkırdaklıdır. Kuyruk yüzgecindeki küçük pullar dışında vücudunda pul yoktur.[4] Yavru olanları, 1 ila 1.5 kilogram (2 ila 3 libre) arasında bir ağırlığa sahiptir. Bir yıl içinde 1 metre (3 fit) uzunluğa ve yaklaşık 3.3 kilogram (7 lb 4 oz) ağırlığa ulaşırlar. 1.5 metre (5 ft) uzunluğa ulaştıklarında vücut ağırlıkları 12.5 kilogram (28 lb) olur. 25 kilogram (55 lb) ağırlıkta cinsel olgunluğa ulaşırlar.[6] Bazı raporlarda 7 metre (23 ft) uzunluğa ve 500 kilogram (1,100 lb) ağırlığa ulaştıkları görülür fakat bu raporlara, uzmanlar tarafından şüpheyle yaklaşılır. Kabul edilen raporlara göre; maksimum uzunlukları 3 metre (10 ft), maksimum ağırlıkları ise 300 kilogramdır (660 lb).[7]
Taksonomi ve evrim
İlk olarak 1862'de Eduard von Martens tarafından Polyodon türü olarak adlandırılmıştır. 1873'te Albert Günther tarafından monotipik bir cins içine yerleştirilmiştir.
Polyodontidae familyası, Acipenseriformes takımının hayatta kalan iki familyasından biridir. Acipenseriformes takımının kayıtları, 190 milyon yıl önceki Erken Jura dönemine kadar uzanır. En eski Polyodontidae fosili, 120 milyon yıl önceki Erken Kretase dönemine ait Protopsephurus fosilidir.[8]
Polyodontidae kladogramı (2002) aşağıda gösterilmiştir:[8]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Azalması ve soyunun tükenmesi
Çin kaşık ağızlı mersin balığının Sarı Irmak havzasında ve haliçlerindeki son kayıtları, 1960'lardadır. 13. ve 19. yüzyıllar arasında düşüşler gözlemlenmiştir.[9] 1983'te Çin hükûmeti, bu türün avlanmasını yasaklamıştır.[10] Nadir görülen bir tür olması nedeniyle neslin devamının tehlikede olduğu anlaşılmıştır.
2000 yılından bu yana, her ikisi de Yangtze havzasında olmak üzere, türün yalnızca iki kez canlı görüldüğü doğrulanmıştır. Birincisi; 2002'de Nankin'de yakalanan 3.3 metrelik, 117 kilogramlık bir dişidir. İkincisi; 24 Ocak 2003'te Yibin'de yakalanan 3.52 metrelik, 160 kilogramlık bir dişidir.[11]
2006-2008 yılları arasında Yangtze havzasında yürütülen bir arama sırasında; Jingzhou'daki Çin Balıkçılık Bilimleri Akademisi'nden bir araştırma ekibi, herhangi bir Çin kaşık ağızlı mersin balığı yakalayamamıştır ancak hidroakustik sinyallerle iki olası canlı kaydedilmiştir.[12] Yangtze Nehri Balıkçılık Araştırma Enstitüsü'nden bilim insanlarının katkıda bulunduğu, 2019 tarihli kapsamlı bir araştırma, türün neslinin tükendiğini ortaya koymuştur. Araştırma; türün, 1993'ten bu yana kademeli olarak azaldığını ve 2005 ila 2010 yılları arasında tamamen yok olduğunu raporlamıştır.[13] Neslinin tükenmesinin başlıca nedenleri aşırı avlanma ve Yangtze'deki barajların inşasıdır. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği, 2022 Temmuz'da, türün statüsünü resmi olarak "soyu tükenmiş" olarak değiştirmiştir.[1][14]
Kaynakça
- ^ a b "Chinese Paddlefish". iucnredlist. 2022. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "FAMILY Details for Polyodontidae - Paddlefishes". www.fishbase.se. 24 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ a b c d Gao, Xin; Wang, Jian Wei; Brosse, Sébastien (1 Nisan 2009). "Threatened fishes of the world: Psephurus gladius (Martens, 1862) (Acipenseriformes: polyodontidae)". Environmental Biology of Fishes (İngilizce). 84 (4): 421-422. doi:10.1007/s10641-009-9443-1. ISSN 1573-5133.
- ^ a b "FAO Fisheries & Aquaculture - Species fact sheets placeholder". web.archive.org. 3 Ekim 2009. 3 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ Chenhan, Liu; Yongjun, Zeng (1988). "Notes on the Chinese Paddlefish, Psephurus gladius (Martens)". Copeia. 1988 (2): 482-484. doi:10.2307/1445891. ISSN 0045-8511. 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Psephurus gladius, Chinese paddlefish : fisheries". www.fishbase.se. 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ a b Grande, Lance; Jin, Fan; Yabumoto, Yoshitaka; Bemis, William E. (8 Temmuz 2002). "Protopsephurus liui, a well-preserved primitive paddlefish (Acipenseriformes: Polyodontidae) from the Lower Cretaceous of China". Journal of Vertebrate Paleontology. 22 (2): 209-237. doi:10.1671/0272-4634(2002)022[0209:PLAWPP]2.0.CO;2. ISSN 0272-4634.
- ^ Zhang, Hui; Jarić, Ivan; Roberts, David L.; He, Yongfeng; Du, Hao; Wu, Jinming; Wang, Chengyou; Wei, Qiwei (25 Mart 2020). "Extinction of one of the world's largest freshwater fishes: Lessons for conserving the endangered Yangtze fauna". Science of the Total Environment (İngilizce). 710: 136242. doi:10.1016/j.scitotenv.2019.136242. ISSN 0048-9697. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Biology, fisheries, and conservation of sturgeons and paddlefish in China". web.archive.org. 17 Haziran 2018. doi:10.1007/0-306-46854-9_14. 17 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ ""最后的长江白鲟"目击者：3.52米长 160公斤重 消失在宜宾江水中……-新华网". web.archive.org. 7 Ocak 2020. 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Is there evidence that the Chinese paddlefish ( Psephurus gladius ) still survives in the upper Yangtze River? Concerns inferred from hydroacoustic and capture surveys, 2006-2008". Journal of Applied Ichthyology (İngilizce). 25: 95-99. doi:10.1111/j.1439-0426.2009.01268.x. 27 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Chinese paddlefish declared extinct". web.archive.org. 8 Ocak 2020. 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
- ^ "Chinese Paddlefish and wild Yangtze Sturgeon extinct - IUCN". Reuters (İngilizce). 22 Temmuz 2022. 23 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2022.
