Çin coğrafyası - Turkipedia

Çin coğrafyası

Kıta	Asya
Bölge	Doğu Asya
Koordinatlar	35°0′N 105°0′E^[1]
Yüzölçüm	dünyada 3. sırada 9.596.960^[1] km² Kara : 97,2^[1] % Su : 2,8^[1] %
Kıyılar	14.500^[1] km
Sınırlar	Afganistan, Bhutan, Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Kore, Laos, Moğolistan, Myanmar, Nepal, Pakistan, Rusya, Tacikistan, Vietnam; x km
En yüksek nokta	Everest Dağı (teknik olarak Nepal'da bulunmaktadır), 8.848 m
En alçak nokta	Turfan Havzası, −154 m^[1]
En uzun nehir	Yangtze Nehri^[2]
En büyük göl	Çinghay Gölü^[3]

Çin büyük fiziksel çeşitliliğe sahiptir. Ülkenin doğusu ile güneyi, verimli ovalardan ve bayırlardan ibaret ve Çin'deki tarımsal üretimin ve insan nüfusunun çoğunun bulunduğu konumdur. Ülkenin batısı ve kuzeyinde ise batık havzalar (ör. Gobi ile Taklamakan çölleri), yaylalar ve yüksek masifler mevcuttur. Bu bölgedeki tarım potansiyeli ve nüfus çok daha az, üstelik yeryüzündeki en yüksek platosunu oluşturan Tibet Platosu kısmen bu topraklarda bulunmaktadır.

Çin Merkez Ovası, geleneksel olarak Çin uygarlığının beşiği sayılır ve Çin nüfusu kendini muazzam bir iç pazarına yöneltmiştir ki merkezi kuzey ovalarında Sarı Nehir'in orta ve alt sınırlarında bulunan bir imparatorluk gücü haline geldi. Daha yakın zamanlarda Çin'in 14.500 km'lik (9.000 mi)^[1] kıyı şeridi, ihracata yönelik ticaret için yaygın bir şekilde kullanıldı ve bu, kıyı illerinin önde gelen ekonomik merkez haline gelmesine neden oldu.

Çin Halk Cumhuriyeti, yaklaşık 9.600.000 km²'lik (3.700.000 mi²) bir alana sahiptir. Ülkenin tam yüzölçümü, özellikle Tayvan, Aksay Çin, Şaksgam Vadisi ve Güney Tibet'e ilişkin sınır anlaşmazlıkları nedeniyle tartışılmaktadır. CIA'nin yayımladığı The World Factbook'a göre Çin Halk Cumhuriyeti, 9.596.960 km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir.^[1] Amerika Birleşik Devletleri yüzölçümünün nasıl ölçüldüğüne bağlı olarak Çin Halk Cumhuriyeti, ABD'den ya biraz daha büyük ya daha biraz daha küçüktür ve böylece dünyanın ya en büyük üçüncü ya da dördüncü ülkesini oluşturur. Her iki ülke Rusya ile Kanada'dan daha küçük ve Brezilya'dan daha büyük.

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Geography of China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Çin'in uç noktaları

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h "China". The World Factbook. CIA. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.
^ "Yangtze River". University of Washington. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.
^ "The Largest Lakes in China". Top China Travel. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2015.

Çin konuları

Tarih

Kronoloji	Antik Çin (Xia Hanedanı • Shang Hanedanı • Zhou Hanedanı) • Çin İmparatorluğu (Çin Hanedanı • Han Hanedanı • Üç İmparatorluk • Jin Hanedanı • Güney Kuzey Hanedanları • Sui Hanedanı • Tang Hanedanı • Beş Hanedan On Krallık • Kuzey Song Hanedanı • Yuan Hanedanı • Ming Hanedanı • Çing Hanedanı)
Çağdaş dönem	Çin Cumhuriyeti (1912-1949) • Çin Halk Cumhuriyeti (Çin Komünist Partisi • Çin-Sovyet ayrılığı • Yüz Çiçek Kampanyası • Büyük İleri Atılım • Büyük Çin Kıtlığı • Çin Kültür Devrimi • Kızıl Muhafızlar • Çin ekonomik reformu • 1989 Tiananmen Meydanı Olayları)

Ulusal semboller ve tatiller

Arma • Bayrak • Millî marş • Resmî tatiller

Coğrafya ve çevre

Politik coğrafya	Başkent • İdari yapılanma (Eyaletler) • Şehirler
Fiziksel coğrafya	Adalar • Çöller • Dağlar (Geçitler • Sıradağlar) • Denizler (Bohai Denizi • Doğu Çin Denizi • Güney Çin Denizi • Sarıdeniz) • Göller • Millî parklar • Nehirler • Uç noktaları
Çevre sorunları	Çevre kirliliği

Ekonomi ve altyapı

Ekonomi reformu ("Çin Yüzyılı") • Enerji • GSYİH • Küreselleşme • Para birimi • Tarım • Ulaşım (Havayolları) • Yoksulluk

Hukuk ve toplum

Anayasa • "Çin değerleri ile sosyalizm" • "Çin Rüyası" • Demografi (Tek çocuk politikası) • Diller • Din • Eğitim (Üniversiteler) • Etnik gruplar • Fuhuş • Halk sağlığı (Gıda güvenliği • HIV/AIDS) • İnsan hakları (LGBT) • İntihar • Kolluk kuvvetleri • Uyrukluk Kanunu • Yoksulluk • Zaman

Siyaset ve ulusal savunma

Devlet Başkanı • Dış ilişkiler • Propaganda • Silahlı kuvvetler • Siyasi partiler (ÇKP - Genel Sekreter - Politbüro) • Tek Çin politikası (Tayvan'ın siyasi durumu) • "Tek ülke, iki sistem" • Yolsuzluk

Bilim ve teknoloji

Bilim • Enerji • İcatlar • İnternet (Sansür) • Mimari • Ulaşım • Uzay programı

Kültür, sanat ve spor

Arkeoloji • Çay kültürü • Dans • Dövüş sanatları • Edebiyat (Şiir) • Felsefe • Kültür • Medya • Mimari • Mutfak • Müzik • Opera • Posta tarihi ve posta pulları • Sanat • Sinema • Spor

Asya coğrafyası
Egemen devletler	Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tayvan
Bağımlı ve diğer bölgeler	Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Christmas Adası Cocos Adaları Hong Kong Makao

İlgili Araştırma Makaleleri

Çin, resmî adıyla Çin Halk Cumhuriyeti (Çince:

Monako veya resmî adı Monako Prensliği, 1297 yılında kurulmuş, Avrupa'da Kuzeybatı Akdeniz kıyılarında yer alan bağımsız bir şehir devleti ve prensliktir. Vatikan'dan sonra Avrupa'daki en küçük bağımsız ülke olan mikrodevlet, Fransa tarafından kuzey, batı ve doğu yönlerinde çevrelenmişken, ülkenin güney ve güneydoğu kısımları Akdeniz ile komşudur. Monako ayrıca İtalya sınırından yaklaşık 15 km uzaklıkta yer almaktadır.

Afrika, hem yüzölçümü hem de nüfus bakımından Asya'dan sonra dünyanın en büyük ikinci kıtasıdır. Yaklaşık 30.065.000 km²lik alanı ile dünya topraklarının %20,4'ünü kapsamaktadır. 1.340.598.000 kişi yani Dünya nüfusunun %16.72'sini barındırmaktadır.

Cibuti, resmî adı ile Cibuti Cumhuriyeti, Doğu Afrika'da yer alan bir ülkedir. Komşuları; kuzeyde Eritre, batıda ve güneyde Etiyopya, güneydoğusunda ise Somali'dir. Kızıldeniz'e ve Umman Denizi'nin Aden Körfezi'ne kıyısı vardır. Arap Yarımadası'nda bulunan Yemen'e 20 kilometre uzaklıktadır. Başkenti, ülke ile aynı ismi taşıyan Cibuti şehridir. Halkın %95'i Müslüman'dır.

Nepal, resmî adıyla Nepal Federal Demokratik Cumhuriyeti, Güney Asya'da bir ülkedir. Büyük bölümü Himalayaların eteklerinde, bir bölümü ise Hint-Ganj Ovası'nda konumlanmıştır. Dünyanın en kalabalık 49. ve en geniş 93. ülkesidir. Denize kıyısı bulunmayan Nepal kuzeyde Çin'e bağlı Tibet; güney, doğu ve batıda Hindistan ile komşudur. Bangladeş Nepal'in güneydoğu ucundan sadece 27 km uzaklıkta olmasına rağmen sınırdaşı değildir, Bhutan da Hindistan'ın Sikkim eyaletiyle ayrılmıştır. Verimli ovalar, subalpin kuşak ormanları ve en yüksek on dağdan sekizini bulunduran Nepal zengin bir coğrafi çeşitliliğe sahiptir. Dünyanın en yüksek dağı olan Everest Dağı da bunlara dahildir. Başkenti ve en büyük şehri Katmandu'dur. Resmi dil Nepalcedir, ancak ülke birçok etnik gruba ev sahipliği yapmaktadır.

Han Ulusu ya da Han Çinlisi Çin'de yaşayan en büyük etnik gruptur. Çin nüfusunun %92'sini ve dünya nüfusunun yaklaşık %19'unu oluştururlar. Türkçede Çinli kelimesi Han Ulusuna eş anlamlı olarak kullanılmaktadır.

Bu liste, dünya ülkelerinin ve bağımlı topraklarının kara, su ve toplam alana göre sıralanmış bir listesidir.

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi, kısaca Tibet veya Xizang, Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang ile Kham bölgeleriyle örtüşür.

Avrupa, Dünyanın 7 kıtasından birisidir, Asya ile birlikte Avrasya coğrafi ve yerleşim bölgesini oluşturmaktadır. Yaklaşık 10.180.000 km²'lik alanı ile dünya topraklarının %6,8'ini kapsamaktadır. 746,419,440 milyon kişi yani Dünya nüfusunun %11'ini barındırmaktadır.

Doğu Asya, Asya kıtasının doğu bölgesidir. Çin, Tayvan, Japonya, Kore, Uzak Doğu Rusya ve Moğolistan ülkelerini kapsar.

Brunei, resmî adıyla Brunei Ülkesi, Barışın Ülkesi veya Bruney Darüsselam, Güneydoğu Asya'daki Borneo adasında yer alan sultanlık. Ülkenin tek komşusu Malezya'dır. Başkenti Bandar Seri Begavan'dır. İslami monarşi ile yönetilen ülkenin resmî dili Malaycadır. Ülkenin gelir kaynaklarının başında doğal gaz ve petrol vardır. Ülke ekonomisi Sultan'ın ve Shell'in elindedir. Katar'dan sonra GSMH ölçütüne göre dünyanın en zengin ikinci ülkesi olarak kabul edilmektedir.

Hırvatistan coğrafyası, Hırvatistan doğuda Sırbistan, güneydoğuda Bosna-Hersek, kuzeybatıda Slovenya, kuzeydoğuda Macaristan ve güneyde Karadağ ve Adriyatik Denizi ile çevrili olan Hırvatistan Orta ve Balkanlar'ın kesişim bölgesinde bulunur. 42°-47° kuzey paralelleri ile 13°-20° doğu meridyenleri arasında bulunan ülkenin en güneyde kalan bölümü Bosna-Hersek'in Neum kentinin araya girmesi nedeniyle ülkenin geri kalanıyla kara bağlantısına sahip değildir.

Çin-Hindistan Savaşı diğer bilinen adıyla Çin-Hindistan Sınır Çatışması, 1962 yılında Çin ile Hindistan arasında yaşanan sınır savaşı.

Çin'deki insan bağışıklık yetmezlik virüsünün (HIV) bugünkü yayılımı çoğunlukla damar içi uyuşturucu kullanımı ve fuhuş yollarıyla gerçekleşmiştir. Çin'de HIV'den etkilenen insanların sayısı tahminen 430.000 ile 1,5 milyon arasındadır ya da toplam nüfusunun yaklaşık %0,1'i. 2012 itibarıyla CIA World Factbook, 15-49 yaş grubunda Çin Halk Cumhuriyeti'nde HIV/AIDS ile yaşayan yetişkinlerin yüzde oranının %0,1 olduğu tahminine vardı; bu değer Japonya'nınkiyle aynı ve Birleşik Krallık (%0,2) ve Avusturya (%0,3) gibi birçok Avrupa Birliği ülkesinden daha düşüktür. 2001'de yayımlanan bir Birleşmiş Milletler raporuna göre ülkede HIV'in yayılımındaki ana etkenler, uyuşturucu kullanıcıları arası iğne paylaşımı ve kan bağışı ile ilgili sorunlar. Örneğin, 1990'lar boyunca Çin'in birçok kırsal bölgesinde yapılan hatalı kan toplama programları sonucunda yüksek sayıda insan HIV'le enfekte oldu.

Antigua veya yerel halkı tarafından kullanılan adlarıyla Waladli ya da Wadadli, idari bakımdan Antigua ve Barbuda'ya bağlı olan ve Karayip Denizi'nde yer alan adadır. 281 km²'lik yüzölçümüyle ülkeyi oluşturan adaların en büyüğü olup ülkenin başkenti St. John's da ada üzerinde yer alır. 2011 sayımına göre ada nüfusu 80.161'dir.

Avrupa kıtasında toplam 51 adet egemen ülke bulunmaktadır ve bu ülkelerden 47'si Avrupa Konseyi'ne, 27 tanesi ise Avrupa Birliği'ne üye olmuştur. Yıldızla (*) işaretlenmiş olan kıtalararası ülkelerin sadece Avrupa kıtasında bulunan yüzölçümleri hesaba katılmıştır. Bu liste sadece kıtada egemen devletlerden ele alır. Avrupa'nın toplam yüzölçümü yaklaşık on milyon kilometrekaredir.

Kazakistan, Orta Asya ve Doğu Avrupa'da 48°K 68°D koordinatlarında yer almaktadır. Yaklaşık 2.724.900 km² bir alana sahip olan Kazakistan, diğer dört Orta Asya ülkesinin toplam büyüklüğünün iki katından ve Alaska'dan %60 daha büyüktür. Ülke güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan ile; Kuzeyde Rusya; Batıda Hazar Denizi; Doğuda ise Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusudur.

Gürcistan, Kafkasya bölgesinde yer alan bir ülkedir. Batı Asya ve Doğu Avrupa'nın kesişme noktasında yer alır, batıda Karadeniz, kuzeye Rusya, güneyde Türkiye ve Ermenistan ve doğuda Azerbaycan ile sınırlanmıştır. Gürcistan 69,700 kilometrekare (26,911 sq mi) bir alanı kaplamaktadır.

Karadağ güneybatı Balkanlar'da küçük, dağlık bir ülkedir. Karadağ, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Arnavutluk, Kosova ve Adriyatik Denizi ile sınır komşusudur. 13.812 km ² alanı ile küçük bir ülke olarak görülmesine rağmen arazi konfigürasyonu açısından çeşitlilik arz etmektedir.

Çin-Hindistan ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti ile Hindistan Cumhuriyeti devletleri arasında sürdürülen ikili ilişkilerdir. Binlerce sene öncesine dayanan bu ilişkiler, tarih boyunca barışçıl bir şekilde sürdürülmüştür, ancak modern çağda, özellikle de Çin Komünist Partisi'nin Çin'de iktidara gelmesinden beri, bu ilişki kimi zaman aksiliklere uğramıştır. İki ülke birbiriyle ekonomik işbirliği girişimlerinde bulunmaya çalışırken, sınır anlaşmazlıkları ile iki ülkede var olan ekonomik milliyetçilik eğilimleri, bu iki ülke arasında gerilim üretmiş unsurlar teşkil etmiştir.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.