İçeriğe atla

Çin-Tacikistan ilişkileri

Çin-Tacikistan ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Çin ve Tacikistan

Çin
Tacikistan

Çin Halk Cumhuriyeti ile Tacikistan Cumhuriyeti, birbiriyle ikili ve çok yönlü işbirlikleri ile karakterize edilen dostane ilişkiler sürdürmektedir.

Tarihçe

İki ülke arasındaki ilişkiler 4 Ocak 1992 tarihinde, yani Sovyetler Birliği'nin dağılmasından kısa süre sonra kuruldu. Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Pekin'i Tacikistan'ın lideri olarak ilk kez Mart 1993'te ziyaret etti.[1]

Sınır anlaşmazlığı

Ana madde: Çin-Tacikistan sınırı

1884'ten beri Çin, eşitsiz anlaşmaların kapsamında Çing Hanedanı'nın elinden alınmış 28.430 km2'lik Tacikistan toprağı üzerinde talepte bulunmuştur.[2][3]

2011 yılında, bir sınır anlaşması bünyesinde, Çin, bu tartışmalı alanın %96'sı üzerindeki talebinden resmen vazgeçti; Tacikistan ise geri kalan %4'ü (yaklaşık 1.137 km2) Çin'e devretti.[3][4][5]

Uluslararası işbirlikleri

Her iki ülke Şanghay İşbirliği Örgütü üyesidir.

Nüfusun çoğu Müslümanlardan oluşan Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin Tacikistan ile sınır paylaşmasından dolayı Tacikistan'ın politik istikrarı Çin için önemlidir. Çin, Tacikistan'ın kendi ulusal güvenlik ve istikrarını koruma çabalarını ve Tacikistan ekonomisinin kalkınmasını desteklemektedir. 2012'de Çin, Tacikistan'a neredeyse 1 milyar ABD doları değerinde hibe, teknik yardım ve tercihli şartlarla verilmiş krediler vermeye söz verdi.[6]

Birleşmiş Milletler

Temmuz 2019'da, Tacikistan, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'ne yönelik, Çin'in "insan hakları alanındaki olağanüstü başarılarını" öven ve "Şimdi Sincan'da emniyet ve güvenlik geri dönmüş durumda ve oradaki tüm etnik gruplara ait insanların temel insan hakları korunmaktadır" iddiasında bulunan ortak bir mektup imzalayarak Çin'in Sincan'daki politikalarını destekleyen 50 ülkeden biri oldu.[7][8]

Kasım 2019'da, Tacikistan, Çin'in Sincan'daki politikalarına destek gösteren ortak bir duyuruyu imzalayan 54 ülkeden biri oldu.[9]

Haziran 2020'de, Tacikistan, Birleşmiş Milletler'de Hong Kong ulusal güvenlik yasasını [en] destekleyen 53 ülkeden biri oldu.[10]

Askerî ve güvenlik işbirlikleri

Çin ile Tacikistan hükûmetleri, güvenlik ve asker eğitimi üzerinde işbirliğinde bulunmaktadır; 2001'de ABD'nin Afganistan'a işgâlinden [en] beri bu işbirliği güçlenmiştir. İki ülkenin silahlı kuvvetleri 2006 yılından beri ortak askerî tatbikatlar düzenlemektedir. 2021'de, 2021 Taliban saldırısı ile ilgili güvenlik endişelerinin ortaya çıkmasıyla, Çin Kamu Güvenlik Bakanı Zhao Kezhi [en], bu tatbikatların iki ülkenin terörle mücadele çabalarını geliştireceğini paylaştı.[11]

Çin kuvvetlerinin Vahan Koridoru'na erişimi izlemek maksadıyla 2016 yılından beri Tacikistan'da bulundukları iddia edilmektedir,[12] ancak Tacikistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı [en], Tacikistan'da Çin kuvvetlerinin bulunduğu iddiasını reddetmektedir.[12]

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Relations_of_China_and_Tajikistan ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

  1. ^ "Нашри мусоҳибаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ВАО-и расмии Чин (Синхуа, CCTV, China News Service, Женьминь Жибао) | Президенти Тоҷикистон - President of Tajikistan - Президент Таджикистана - رئيس جمهورية تاجيكستان". 8 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  2. ^ "Tajikistan Cedes Disputed Land to China". The Jamestown Foundation. 24 Ocak 2011. 7 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  3. ^ a b Fravel, M. Taylor (1 Ekim 2005). "Regime Insecurity and International Cooperation: Explaining China's Compromises in Territorial Disputes". International Security. 30 (2): 46-83. doi:10.1162/016228805775124534. ISSN 0162-2889. 20 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  4. ^ "Tajikistan cedes land to China". BBC News. 13 Ocak 2011. 6 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  5. ^ "China's area increases by 1000 sq km". Times of India. 12 Ocak 2011. 16 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  6. ^ "China Backs Tajikistan's Efforts to Preserve Stability". The Gazette of Central Asia. Satrapia. 3 Eylül 2012. 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2012. 
  7. ^ "Who cares about the Uyghurs". The Economist. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  8. ^ "Letter to UNHRC". Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 
  9. ^ 张悦. "Statement at UN supports China on Xinjiang". www.chinadaily.com.cn. 10 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2020. 
  10. ^ Lawler, Dave (2 Temmuz 2020). "The 53 countries supporting China's crackdown on Hong Kong". Axios (İngilizce). 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020. 
  11. ^ "China starts anti-terror drill with Tajikistan amid Afghan spillover worries". South China Morning Post (İngilizce). 18 Ağustos 2021. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021. 
  12. ^ a b Shih, Gerry; Troianovski, Anton; Wang, Yuan; Lamothe, Dan (18 Şubat 2019). "In Central Asia's forbidding highlands, a quiet newcomer: Chinese troops". The Washington Post. Near Shaymak, Moscow, Beijing and Washington. 7 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tacikistan</span> Orta Asyada denize kıyısı olmayan bir ülke

Tacikistan, resmî adıyla Tacikistan Cumhuriyeti, 143.100 km2 yüzölçümü ve 9.537.645 kişilik tahmini nüfusu ile Orta Asya'da denize çıkışı olmayan bir ülkedir. Komşuları güneyde Afganistan, batıda Özbekistan, kuzeyde Kırgızistan ve doğuda Çin'dir. Resmî dil, en büyük etnik grup olan Tacikler'in anadili olan Tacikçe'dir. Tacik halkının geleneksel anavatanları, günümüz Tacikistan'ının yanı sıra Afganistan ve Özbekistan'ın bazı kısımlarını içerir. Ülke başkanlık sistemiyle yönetilmekte olup, seküler bir yapıya sahiptir. Başkent ve en büyük şehir Duşanbe'dir.

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi</span> Çin Halk Cumhuriyetinde özerk bölge

Sincan veya Şincan Uygur Özerk Bölgesi, Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer, Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

<span class="mw-page-title-main">Şanghay İşbirliği Örgütü</span> uluslararası işbirliği örgütü

Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) veya bilinen adlarıyla Şanghay Beşlisi ve Şanghay Paktı, Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın 1996 yılında oluşturdukları uluslararası bir örgüt. 2001 yılında Özbekistan'ın katılımıyla üye sayısını altıya çıkarttı. 9 Haziran 2017'de Astana'da gerçekleştiren zirvede Hindistan ve Pakistan'ın örgüte katılması ile üye sayısı sekize çıktı. Gözlemci statüsünde olan İran'ın 17 Eylül 2021'de Şanghay İşbirliği Örgütüne tam üye olarak kabul edilmesi ile üye sayısı dokuza çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Uygurlar</span> Doğu Türkistanda yaşayan Türk soylu halk ve bu halktan olan kimse

Uygurlar veya Uygur Türkleri, Orta ile Doğu Asya'dan kaynaklanan ve kültürel olarak bu bölgelerle bağlı bir Türk azınlık etnik grubudur. Uygurlar Çin'in resmî olarak tanıdığı 55 etnik azınlıktan biridir. Çin'in kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi, Uygurların memleketi olarak tanınır. Bununla birlikte, Çin Hükûmeti, Uygurları yalnızca çok kültürlü bir ulusa ait olan bölgesel bir azınlık olarak tanır ve Uygurların yerli bir halk olduğu yönündeki kavramı reddetmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Bedehşan</span>

Dağlık Bedehşan Özerk Bölgesi Pamir Dağları'nda bulunan ve Tacikistan'ın doğusunda yer alan özerk (muhtar) bir bölgedir. Yüzölçümü Tacikistan'ın %45'ini kaplasa da nüfus olarak ülkenin sadece %3'ünü oluşturmaktadır. Başkenti Horog şehridir.

Vizeden muaf ülkelerden veya vatandaşları elektronik vize veya varışta vize almaya hak kazanan ülkelerden birinden gelmedikçe, Tacikistan ziyaretçileri Tacikistan'ın diplomatik temsilciliklerinden birinden vize almalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Amerika Birleşik Devletleri-Çin ilişkileri</span> Çin ile ABD arasındaki diplomatik ilişkiler

ABD-Çin ilişkileri, genelde Amerika-Çin ilişkileri, Çin-Amerika ilişkileri ya da Sino-Amerikan ilişkiler olarak da bilinir, Çin ile Amerika Birleşik Devletleri'nin sürdürdüğü uluslararası politikaları içerir.

<span class="mw-page-title-main">2016 Yaz Olimpiyatları'nda Tacikistan</span>

Tacikistan, 5-21 Ağustos tarihleri arasında Rio'da düzenlenen 2016 Yaz Olimpiyatları'nda 4 farklı branşta 7 sporcu ile temsil edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sincan yeniden eğitim kampları</span>

Sincan yeniden eğitim kampları ya da Çin Hükûmeti'nin resmi / örtmeceli tanımıyla "Mesleki Beceri Eğitim Merkezleri", Çin Hükûmeti'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde 2014 yılından bu yana işlettiği ve başta Uygur Türkleri olmak üzere çoğunluğu Müslümanlardan oluşan çeşitli etnik gruplara ait insanları tuttuğu kamplardır. Çeşitli devletler ve sivil toplum kuruluşları tarafından "toplama kampları", "enterne kampları" ve "endoktrinasyon kampları" olarak tanımlanan bu kamplar ilk kez Genel Sekreter Şi Cinping'in yönetimi altında 2014 yılında kuruldu. Sert tutumuyla bilinen parti sekreteri Chen Quanguo'nun Ağustos 2016'da özerk bölgenin başkanlığına getirmesinden beri kampların sayısı ve kapsamı görülmemiş bir şekilde yoğunlaştı. Bu kampların gizlice ve yasal sistemin dışında işletildiği, birçok tutuklunun herhangi bir yargılama veya suçlama yapılmadan kamplara alındığı bildirilmiştir. Raporlara göre yerel makamlar bu kamplarda yüzbinlerce Uygur ve diğer etnik azınlıklara ait Müslümanları tutmuştur; bu tutuklamaların amacının aşırılık ve terörizmle mücadele etmenin yanı sıra Çinlileştirme (中国化) olduğu belirtilmektir.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Pakistan ilişkileri</span>

Çin-Pakistan ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ile Pakistan İslam Cumhuriyeti arasındaki tarihi ve mevcut ilişkileri kapsar. 1951 yılında Pakistan'ın Çin Cumhuriyeti (Tayvan)'ni tanımaya son verip ÇHC'ni resmen tanıyan ilk ülkelerden biri oldu ve her iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler aynı senede kuruldu. Bu zamandan beri her iki ülke, pek yakın ve destekleyici bir özel ilişkinin muhafaza edilmesine büyük önem vermektedir. İki ülke düzenli olarak üst düzey ziyaretlerde bulunarak çeşitli anlaşmalar yapmıştır. ÇHC, Pakistan'a ekonomik, askeri ve teknik yardım sağlamıştır ve iki ülke birbirini yakın stratejik müttefik olarak algılamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Sırbistan ilişkileri</span>

Çin-Sırbistan ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ile Sırbistan Cumhuriyeti devletleri arasındaki ikili ilişkileri kapsar. İki ülke arasında ilişkiler, Yugoslavya SFC'nin 1 Ekim 1949 tarihinde ÇHC'ni tanımasından beri muhafaza edilmiştir; diplomatik ilişkiler de 2 Ocak 1955 tarihinde, her iki ülkenin dışişleri bakanları arasında diplomatik notların değiştirilmesiyle resmen kuruldu. Çin'in Belgrad'da bir büyükelçiliği var; Çin ayrıca Kasım 2006'dan beri Sırbistan Hükûmeti'nin rızasıyla Priştine'de bir temsilci ofis işletmektedir. Sırbistan'ın Pekin'de bir büyükelçiliği ve Şanghay'da bir genel konsolosluğu vardır. 2017 yılında Çin ile Sırbistan, birbirlerinin vatandaşları için vize muafiyeti uyguladı.

<span class="mw-page-title-main">Uygur Soykırımı</span> Xi Jinping yönetimi altında kuzeybatı Çinde etnik ve dini azınlıklara yönelik devam eden zulüm

Uygur Soykırımı, Çin Hükûmeti tarafından Uygurlar'a karşı uygulanan şiddet ve İnsan hakları ihlallerine verilen genel isimdir. Bu politika çoğunluğu Uygur olan bir milyondan fazla Türk Müslümanın herhangi bir yasal işlem olmaksızın, gizli gözaltı kamplarında tutulmasına yol açtı. Söz konusu politikayı eleştirenler genel olarak bunu Çin hükûmetinin Sincan'ı Çinlileştirme çabasının bir sonucu olarak tanımladılar ve bunu bir Kültürel soykırım olarak nitelendirdiler. Bu politikalar, Sincan yerel Komünist Parti sekreteri Chen Quanguo tarafından uygulanmıştır. Birçok aktivist, bağımsız STK, insan hakları uzmanı, hükûmet yetkilileri ve Sürgündeki Doğu Türkistan Hükümeti bu olayları bir Soykırım olarak adlandırdı. Uygurlulara karşı uygulanan şiddet, II. Dünya Savaşı'ndan bu yana etnik ve dini kimlikleri nedeniyle en fazla kişinin tutuklandığı, şiddet gördüğü ve öldürüldüğü olay oldu.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Estonya ilişkileri</span>

Çin-Estonya ilişkileri, Çin ile Estonya arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve Estonya Cumhuriyeti devletleri oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Litvanya ilişkileri</span>

Çin-Litvayna ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti ile Litvanya Cumhuriyeti devletleri arasındaki ikili ilişkileri kapsar. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 14 Eylül 1991 tarihinde kuruldu. Çin'in Vilnius'ta bir maslahatgüzarı var; Litvanya ise Pekin'deki büyükelçiliğini 2021 yılı Aralık ayında kapattı. Bunun dışında Litvanya'nın Hong Kong'da oturan ve Hong Kong ile Makao özel idari bölgelerindeki temsilcisi olarak çalışan bir fahri konsolosu var.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Hırvatistan ilişkileri</span>

Çin-Hırvatistan ilişkileri, Çin ile Hırvatistan arasında farklı alanlarda sürdürülen ikili ilişkileri içerir. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 13 Mayıs 1992 tarihinde kuruldu. Çin'in Zagreb'de bir büyükelçiliği, Hırvatistan'ın ise Pekin'de bir büyükelçiliği ve Hong Kong'da bir başkonsolosluğu var.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Letonya ilişkileri</span>

Çin-Letonya ilişkileri, Çin ile Letonya arasında farklı alanlarda sürdürülen ikili ilişkileri içerir. Pekin'de Letonya, Riga'da Çin büyükelçilikleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">2021 Taliban saldırısı</span> Afganistandaki askeri saldırı

2021 Taliban saldırısı, Taliban ve müttefik militan grupların Afganistan İslam Cumhuriyeti ve müttefiklerine karşı 1 Mayıs 2021'de başlayan ve 15 Ağustos 2021'de Kabil'in Düşüşü ile biten büyük bir saldırıydı. Saldırı sonucunda Taliban ülkeyi ele geçirdi ve Afganistan İslam Emirliği'ni kurdu.

Çin ile Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri Arasında İşbirliği, Çin Dışişleri Bakanlığı'nın Çin ile Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri arasındaki ticarî ve yatırım ilişkilerini geliştirmek maksadıyla kurduğu bir platform. Çin'in dışında bu platforma üye olan 14 farklı Orta ve Doğu Avrupa ülkesi bulunmaktadır; bunlar Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan, Karadağ, Kuzey Makedonya, Macaristan, Polonya, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan. Platformun eski üye devletlerinden Litvanya 2021 yılında, Estonya ile Letonya ise 2022 yılında platformdan ayrıldı.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Güney Kore ilişkileri</span>

Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ile Kore Cumhuriyeti arasındaki diplomatik ilişkiler 1992 yılında resmen kuruldu. Bundan önce, ÇHC, yalnızca Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti'ni, Güney Kore ise yalnızca Çin Cumhuriyeti'ni (Tayvan) tanırdı. Güney Kore, Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkiler kurmuş en son Asya ülkesidir. Son senelerde Çin ile Güney Kore, farklı alanlarda aralarındaki stratejik ve kooperatif ortaklıklarını arttırmaya ve üst düzey bir ilişki kurmaya çaba göstermiştir. Bilhassa ticaret, turizm ve çok kültürlülük, bu iki ülke arasındaki kooperatif ortaklığı güçlendirmekteki en önemli etkenleri teşkil etmiştir. Buna rağmen, tarihî, siyasî ve kültürel anlaşmazlıklar, Güney Kore ile Çin arasındaki ilişkiyi şekillendirmeye devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı</span>

Asya'da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı, Asya'da barışı, güvenliği ve istikrarı teşvik etmeye yönelik iş birliğini geliştirmek için hükûmetlerarası bir forumdur. Asya'da ve dünyanın geri kalanında barış, güvenlik ve istikrar arasında yakın bir bağlantı olduğunun kabulüne dayanan bir forumdur. Konferansın ana fikri, güvenliğin bölünmezliği, ortak inisiyatif ve küçük ve büyük devletlerin karşılıklı yarar sağlayan etkileşimi önceliğine dayanmaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.