İçeriğe atla

Çin'deki etnik gruplar listesi

Toprak rengi: Han, Sarı: Tay, Turuncu: Tibetli, Kırmızı: Miao-Yao, Açık yeşil: Tacik, Koyu yeşil: Mon-Khmer, Mavi: Koreli, Açık mor: Türk, Koyu mor: Moğol, Pembe: Tunguz, Lacivert: Avustronezyalı

Çin Halk Cumhuriyeti'nin 56 resmî etnik grubu, Çin hükûmeti "Millî Bölge Özerkliği" (民族区域自治/民族區域自治) adlı siyasetini takip ederek vatandaşlarını etnik gruplarına bölerek belli bölgelerde ayrıcalık haklarını tanımaktadır. Gruplarının hangi etnik grubuna bağlı olacağına karar veren yönetim işlemlerine "Millet Tanımlama İşlemleri" (民族识别工作/民族識別工作) denilmektedir.

Qing Hanedanı döneminden Çin Cumhuriyeti'nin başlarına kadar "Beş Millet" (五族) tabiri kullanılmıştır.

1935'te yapılan araştırmalarına göre Çin'de 400 civarında etnik grubun mevcut olduğu "tespit" edilmiştir. Ancak "Millet Tanımlama İşlemleri" çalışmasıyla Hanlar ve 55 azınlık grupları olmak üzere 56 etnik gruba resmî statü kazandırılmıştır.

Hanlar dışındaki 55 etnik gruba yoğun bir şekilde oturdukları bölgeyi "Bölgesel Özerklik" alanı olarak ayırma hakkı, kendi alfabesi ve kendi dilini kullanma hakkı, belli bir miktarda mülkiyet hakkı, belli bir ölçüde emniyet ve milisi teşkil etme hakları, bölgede geçerli olan kanunları çıkarma hakkı ve eğitimde kontenjan hakları verilmektedir.

Günümüzde sadece Çin'in yerlisi konumunda olanlar azınlık grup olarak sayılmakla beraber, II. Dünya Savaşı'nından sonra Çin kıtasında kalmış Japonlar ile Hong Kong'un ilhak edilmesiyle Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşı olmuş İngilizler ve Portekizliler azınlık grubu sayılmamaktadır.

Tayvan (Çin Cumhuriyeti)'da çok sayıda bulunan yerli etnik gruplar Gaoşan (Çince: 高山; pinyin: Gāoshān) adı atlında birleştirilmektedir. Tayvan'da ise aynı gruplar 13 gruba ayrılmaktadır.

Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti'nin tanıdığı etnik gruplar

Aşağıdaki liste, Çin Halk Cumhuriyeti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik grubu içerir. Bu tanınmış grupların arasında 1954 yılında 34 grup, sonra 1964 yılında 54 etnik grup vardı; en son eklenen etnik grup ise 1979 yılında listeye eklenmiş Jino etnik grubudur. Aşağıdaki gruplar, nüfuslarına göre listelenirler:[1]

Türkçe İsim
Standart Romanizasyon
KodA
Hanyu Pinyin
Basitleştirilmiş Çince
2010 Ulusal Payı2010 yılı NüfusuB
2000 yılı NüfusuB
1990 yılı NüfusuB
Tanınma yılı
Han Çinlisi1HanHAÇinceHàn ZúBasitleştirilmiş Çince: 汉族%91,64741.220.844.5201.139.773.0081.042.482.1871954
ZhuangZhuangZHÇinceZhuàng ZúBasitleştirilmiş Çince: 壮族%1,270016.926.38116.187.16315.489.6301954
Hui2HuiHUÇinceHuí ZúÇince回族%0,794310.586.0879.828.1268.602.9781954
MançuManMAÇinceMǎn ZúBasitleştirilmiş Çince: 满族%0,779410.387.95810.708.4649.821.1801954
UygurUygurUGÇinceWéiwú'ěr ZúBasitleştirilmiş Çince: 维吾尔族%0,755510.069.3468.405.4167.214.4311954
Miao3MiaoMHÇinceMiáo ZúÇince苗族%0,70729.426.0078.945.5387.398.0351954
YiYiYIÇinceYí ZúÇince彝族%0,65388.714.3937.765.8586.572.1731954
TujiaTujiaTJÇinceTǔjiā ZúÇince土家族%0,62688.353.9128.037.0145.704.2231964
Tibetli4ZangZAÇinceZàng ZúÇince藏族%0,47136.282.1875.422.9544.593.3301954
MoğolMongolMGÇinceMěnggǔ ZúÇince蒙古族%0,44885.981.8405.827.8084.806.8491954
Dong5DongDOÇinceDòng ZúÇince侗族%0,21612.879.9742.962.9112.514.0141954
BuyeiBouyeiBYÇinceBùyī ZúÇince布依族%0,21532.870.0342.973.2172.545.0591954
YaoYaoYAÇinceYáo ZúBasitleştirilmiş Çince: 瑶族%0,20982.796.0032.638.8782.134.0131954
BaiBaiBAÇinceBái ZúÇince白族%0,14511.933.5101.861.8951.594.8271954
KoreliChosŏnCSÇinceCháoxiǎn ZúBasitleştirilmiş Çince: 朝鲜族%0,13741.830.9291.929.6961.920.5971954
Hani6HaniHNÇinceHāní ZúÇince哈尼族%0,12461.660.9321.440.0291.253.9521954
LiLiLIÇinceLí ZúÇince黎族%0,10981.463.0641.248.0221.110.9001954
KazakKazakKZÇinceHāsàkè ZúBasitleştirilmiş Çince: 哈萨克族%0,10971.462.5881.251.0231.111.7181954
DaiDaiDAÇinceDǎi ZúÇince傣族%0,09461.261.3111.159.2311.025.1281954
SheSheSHÇinceShē ZúÇince畲族%0,0532708.651710.039630.3781964
LisuLisuLSÇinceLìsù ZúÇince傈僳族%0,0527702.839635.101574.8561954
DonşianDongxiangDXÇinceDōngxiāng ZúBasitleştirilmiş Çince: 东乡族%0,0466621.500513.826373.8721954
GelaoGelaoGLÇinceGēlǎo ZúÇince仡佬族%0,0413550.746579.744437.9971964
LahuLahuLHÇinceLāhù ZúÇince拉祜族%0,0365485.966453.765411.4761954
VaWaWAÇinceWǎ ZúÇince佤族%0,0322429.709396.709351.9741954
SuiSuiSUÇinceShuǐ ZúÇince水族%0,0309411.847407.000345.9931954
Naşi7NaxiNXÇinceNàxī ZúBasitleştirilmiş Çince: 纳西族%0,0245326.295309.477278.0091954
QiangQiangQIÇinceQiāng ZúÇince羌族%0,0232309.576306.476198.2521954
TuTuTUÇinceTǔ ZúÇince土族%0,0217289.565241.593191.6241954
Mulao8MulaoMLÇinceMùlǎo ZúÇince仫佬族%0,0162216.257207.464159.3281964
SiboXibeXBÇinceXībó ZúBasitleştirilmiş Çince: 锡伯族%0,0143190.481189.357172.8471954
KırgızKirgizKGÇinceKē'ěrkèzī ZúBasitleştirilmiş Çince: 柯尔克孜族%0,0140186.708160.875141.5491954
Jingpo9JingpoJPÇinceJǐngpō ZúBasitleştirilmiş Çince: 景颇族%0,0111147.828132.158119.2091954
DaurDaurDUÇinceDáwò'ěr ZúBasitleştirilmiş Çince: 达斡尔族%0,0099131.992132.747121.3571964
SalarSalarSLÇinceSālā ZúÇince撒拉族%0,0098130.607104.52187.6971954
BlangBlangBLÇinceBùlǎng ZúÇince布朗族%0,0090119.63991.89182.2801964
Maonan10MaonanMNÇinceMáonán ZúÇince毛南族%0,0076101.192107.18471.9681964
Tacik11TajikTAÇinceTǎjíkè ZúÇince塔吉克族%0,003851.06941.05633.5381954
PumiPumiPMÇincePǔmǐ ZúÇince普米族%0,003242.86133.62829.6571964
AchangAchangACÇinceĀchāng ZúÇince阿昌族%0,003039.55533.95427.7081964
NuNuNUÇinceNù ZúÇince怒族%0,002837.52328.77027.1231964
EvenkiEwenkiEWÇinceÈwēnkè ZúBasitleştirilmiş Çince: 鄂温克族%0,002330.87530.54526.3151954
Gin12GinGIÇinceJīng ZúÇince京族%0,002128.19922.58418.9151964
JinoJinoJNÇinceJīnuò ZúBasitleştirilmiş Çince: 基诺族%0,001723.14320.89918.0211979
De'ang13DeangDEÇinceDé'áng ZúÇince德昂族%0,001520.55617.93515.4621964
Bao'anBonanBOÇinceBǎo'ān ZúÇince保安族%0,001520.07416.50512.2121954
RusRussRSÇinceÉluósī ZúBasitleştirilmiş Çince: 俄罗斯族%0,001215.39315.63113.5041954
YugurYugurYGÇinceYùgù ZúÇince裕固族%0,001114.37813.74712.2971954
ÖzbekUzbekUZÇinceWūzībiékè ZúBasitleştirilmiş Çince: 乌孜别克族%0,000810.56912.42314.5021954
MonpaMonbaMBÇinceMénbā ZúBasitleştirilmiş Çince: 门巴族%0,000810.5618.9287.4751964
OroçonOroqenORÇinceÈlúnchūn ZúBasitleştirilmiş Çince: 鄂伦春族%0,00068.6598.2166.9651954
DerungDerungDRÇinceDúlóng ZúBasitleştirilmiş Çince: 独龙族%0,00056.9307.4315.8161964
Hezhen14HezhenHZÇinceHèzhé ZúÇince赫哲族%0,00045.3544.6644.2451964
Gaoşan15GaoshanGSÇinceGāoshān ZúÇince高山族%0,00034.0094.4882.9091954
LuobaLhobaLBÇinceLuòbā ZúÇince珞巴族%0,00033.6822.9702.3121965
TatarTatarTTÇinceTǎtǎ'ěr ZúBasitleştirilmiş Çince: 塔塔尔族%0,00033.5564.8954.8731954
Ayırt edilmemişyokÇinceWèi Shìbié MínzúBasitleştirilmiş Çince: 未识别民族%0,0480640.101734.438749.341
Vatandaşlığa kabul edilmiş yabancıyokÇinceWàiguórén Jiārù ZhōngguójíBasitleştirilmiş Çince: 外国人加入中国籍%0,00011.4489413.421

AGB 3304-91 "Names of ethnicities of China in romanization with codes";[2]
BSadece Çin anakarası ve Tayvan nüfusları dahil;
1Chuanqingler de dahil;
2Çam mültecilerinin soyundan gelmiş Hainan Utsulları da dahil;
3Bunun bir alt grubu "Hmong" olarak da bilinir;
4Amdo ile Kham bölgelerinde yaşayanlar ve Pumi dilini konuşanların yaklaşık yarısını içerir; Pumi konuşan diğer insanlar ise Pumi etnik grubunun üyeleri olarak sınıflandırılır;
5Kam olarak da bilinirler;
6Buna Sangkong halkı da dahil;
7Mosuolar da dahil;
8Qagolar (Çince木佬人) da dahil;
9Myanmar'da Kaçin olarak bilinirler;
10Pa Then halkı da dahil;
11Bunlar aslında Tacik değil, Pamirlerdir;
12Vietnamlılar (Çin-Vietnam sözcükleriyle Kinh) ile aynı grup;
13Myanmar'da Palaung olarak bilinirler;
14Rusya'daki Nanay halkıyla aynı;
15Tayvan'daki tüm aborjin grupları için toplu olarak kullanılan isim. "Gaoshan" halkının bu nüfus sayımlarındaki sayılar sadece Çin anakarasında (ağırlıklı olarak Fujian Eyaleti'nde) yaşayanları kapsar ve çoğunlukla Amis, Paiwan ve Bunun halklarından oluşur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ 胡鸿保 (Hú Hóngbǎo); 张丽梅 (Zhāng Lìméi) (2009). 民族识别原则的变化与民族人口 [Milletleri ayırt etmekteki prensiplerin değişmesi ve milletlerin nüfusları]. Güneybatı Minzu Üniversitesi Yayınları (Çince). 
  2. ^ GB 3304-91 Names of nationalities of China in romanization with codes 1 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Özbekler</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Özbekler, Batı Türkistan'da Harezm'den Fergana'ya kadar uzanan bölgede yaşayan ve Orta Asya'daki en kalabalık Türk halkıdır. Özbeklerle ilgili tarihî kaynaklarda "Türk" ve "Sart" şeklinde adlandırıldıkları da görülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sincan Uygur Özerk Bölgesi</span> Çin Halk Cumhuriyetinde özerk bölge

Sincan veya Şincan Uygur Özerk Bölgesi, Türkiye Türkçesinde yazılmış resmi Çin devlet kaynaklarında Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi veya sadece Xinjiang olarak geçer, Çin'in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda Çinghay ve Gansu eyaletleri, doğuda Moğolistan, kuzeyde Rusya, kuzeybatıda Kazakistan ve batıda Kırgızistan, Tacikistan, Afganistan, Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti'nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi, resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir.

<span class="mw-page-title-main">Urumçi</span> Sincan Uygur Özerk Bölgesinin başkenti

Urumçi ya da Ürümçi, Çin'in kuzeybatısında yer alan, Doğu Türkistan adıyla da bilinen Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin başkentidir. 2,5 milyon nüfuslu bir şehir olup 10.989 km²lik bir alan kaplar. Mançu İmparatorluğu 1884 yılında, Doğu Türkistan istilasını gerçekleştirdiğinde şehre Çince 迪化 (Dihua) adını vermişlerdi. 1955 yılında, daha öncelerden eyalet statüsündeki Doğu Türkistan'ın, Sincan Uygur Özerk Bölgesi olması ile birlikte, başkentin adı da tekrar Urumçi olmuştur. Çin'in batıya açılan en önemli güzergâhlarındandır. Demiryolu taşımacılığında önemli bir geçittir.

Çinliler ; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.

<span class="mw-page-title-main">İç Moğolistan</span> Çinin kuzeydoğusunda özerk bölge

İç Moğolistan ya da resmî adıyla İç Moğolistan Özerk Bölgesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı bir özerk bölge. Ülkenin kuzey ve kuzeydoğusunda bulunur. Kuzeyde Moğolistan, doğuda Heilongjiang, Jilin ve Liaoning, güneyde Hebei, Şansi ve Şensi yönetim bölgeleri ile Ningxia özerk bölgesi, batıda da Gansu yönetim bölgesi ile çevrilidir. Yüzölçümü 1.183.000 km², yönetim merkezi Huhhot'tur. Nüfus; 24.049.155 (2020).

<span class="mw-page-title-main">Ningşia Huy Özerk Bölgesi</span>

Ningksia Huy Özerk Bölgesi, Çin'de bulunan bir özerk bölgedir. Ülkenin kuzeyinde bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Turfan (il)</span>

Turfan İli, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesinin doğusunda bir ildir. Turfan başşehridir.

Çin'in eyaletleri, Çin'in en üst düzey idari bölümleridir. Toplam 34 adet eyalet düzeyi bölüm bulunmakta olup bunlardan 23'ü eyalet, dördü doğrudan yönetilen şehir, beşi özerk bölge ve ikisi özel idarî bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin'in ilçeleri</span> Çinin üçüncü düzey idari bölümler

Çin Halk Cumhuriyeti'nin ilçeleri, Çin'in üçüncü düzey idari bölümleridir. Hainan ve doğrudan yönetilen şehirler ise doğrudan ilçelere ayrılırlar.

Sancak, Çin'in İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nde bulunan ilçe düzey idari bölümleridir.

<span class="mw-page-title-main">Yünnan</span>

Yünnan, Çin'in güneybatısında bulunan bir eyalet. Yüzölçümü yaklaşık 394.000 km2, 2010 itibarıyla yaklaşık 46 milyon kişilik nüfusa sahip. Eyaletin başkenti, kendisi de eskiden "Yünnan" olarak bilinen Kunming şehri. Yünnan eyaleti kuzeyde Siçuan eyaleti, kuzeydoğuda Guizhou eyaleti, doğuda Guangksi Zhuang Özerk Bölgesi, güneydoğuda Vietnam, güneyde Laos, batıda Birmanya ve kuzeybatıda Tibet Özerk Bölgesi ile sınır paylaşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'deki etnik azınlıklar</span>

Çin'deki etnik azınlıklar; Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'nde Han Çinlisi olmayan halklardır. Han çoğunluğunun dışında ÇHC, resmî olarak 55 tane farklı etnik azınlık grubu tanımaktadır. 2010 itibarıyla resmî olarak tanınan azınlık grupları, kolektif olarak Çin anakarası nüfusunun %8,49'unu oluşturmaktadır. Resmî olarak tanınan bu etnik gruplara ek olarak, kendilerini tanınmayan etnik grupların üyeleri olarak tanımlayan ÇHC vatandaşları vardır.

Çin'de resmî olarak tanınmayan birçok etnik grup vardır. Bu gruplar kolektif olarak 730.000'den fazla kişiden ibaret. Bütün bu gruplar tek bir grup olarak sayılsa, nüfus açısından Çin'deki en büyük 20. grubunu oluştururlardı. Bazı araştırmacılar, Çin'de ikamet eden 200'den fazla etnik grubun var olduğunu savunur. Ayrıca resmî olarak tanınan gruplarla aynı kategoriye sınıflandırılmış daha küçük, farklı etnik gruplar vardır. Sincan Huileri ile Fujian Huileri, ikisi de İslam dinine mensup olmaları haricinde hem coğrafi hem de kültürel açıdan farklılar. Han Çinlileri de Dünya'nın en büyük etnik grubu olup, aralarında büyük oranda çeşitlilik mevcuttur; ör. Kansu eyaletindeki Hanların asimile olmuş Tangut medeniyetinden genetik özelliklere sahip oldukları düşünülmektedir. Hainan Adası yerlileri olmalarına ve herhangi bir Çin dili konuşmamalarına rağmen ada başkentine yakınlarındaki Limgao halkı Han Çinlileri olarak sınıflandırılır.

Çin Kazakları, Çin'de gündelik kullanımda "Hāsākè zú" terimi kullanılır, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. 2010 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, tüm Çin anakarası çapında 1,46 milyonu aşan etnik Kazak vardır. Çin Kazakları ağırlıklı olarak Kuzeybatı Çin'de yaşar ve Çin'in en büyük 17. etnik grubunu teşkil ederler. Çin Kazaklarının yüzde 90'ından fazlası Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde yaşar, ancak Kansu Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardır. Tarihî olarak Çinghay Eyaleti'nde de Kazak yerleşimleri vardı, fakat Haziran 1984'te burada yaşayan Kazakların büyük çoğunluğu Sincan'a geri taşındı.

<span class="mw-page-title-main">Çin Tacikleri</span>

Çin Tacikleri, ağırlıklı olarak Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde, bilhassa Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi'nde yaşayan bir etnik grup. Çin Tacikleri, Çin Halk Cumhuriyeti devletinin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Bu gruba atfen "Tacik" teriminin kullanılmasına rağmen, bu gruba ait insanlar günümüz Tacikistan ülkesinde yaşayan ve Batı İran dil grubuna ait Tacik dilini konuşan Tacikler ile aynı değiller; Çin'deki bu "Tacikler" aslında Doğu İran dil grubuna ait Pamir dillerini konuşan Pamir etnik grubunun alt gruplarına ait insanlardır; çoğunluğu Sarıkol dilini konuşan Sarıkollar, azınlığı ise Vahan dilini konuşan Vahanlılardan oluşur. Çin Tacikleri tarafından konuşulan dillerin resmî yazı sistemleri yoktur.

<span class="mw-page-title-main">Ginler</span>

Gin ya da Jing halkı, Çin'de yaşayan etnik Vietnamlıların torunlarından oluşan bir topluluktur. Ağırlıklı olarak Çin'e bağlı Guangşi Zhuang Özerk Bölgesi'ndeki Dongxing ile Fangchenggang kıyılarından yakın mesafede bulunan, "Üç Gin Adası" (京族三岛) olarak bilinen adalarda yaşarlar. Bu topraklar önceden Nguyễn Hanedanı yönetimi altında olup, sonradan Fransızlar tarafından Çing Hanedanı'na devredildi.

<span class="mw-page-title-main">Liler</span>

Liler ya da Hlailar, Kra-Day dillerini konuşan bir etnik grup. Çin Halk Cumhuriyeti'nin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir. Lilerin çoğu, Çin'in güney kıyısında yer alan Hainan Adası'nda yaşar. Hainan'daki en büyük azınlık grubunu teşkil ederler. Qi (Gei), Ha, Run (Zwn), Sai ve Meifu (Moifau) dallarından oluşmak üzere beş farklı daldan oluşan Li halkının kendilerine özgü kültür ve adetleri var.

<span class="mw-page-title-main">Pumiler</span>

Pumiler bir etnik grup. Çin Halk Cumhuriyeti devletinin resmî olarak tanıdığı 56 etnik gruptan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Uygur milliyetçiliği</span>

Uygur milliyetçiliği, Çin'de etnik bir azınlık olan Uygur halkının ayrı bir ulus olduğunu ileri süren milliyetçi bir harekettir. Uygur milliyetçiliği, bağımsız bir grup veya bölgesel bir grup olarak Uygur halkının kültürel birliğini teşvik eder. Uygurlar çoğunlukla Batı Çin'de bulunan eyalet düzeyinde özerk bir bölge olan Sincan'da yaşar. Dilleri Uygurca Türkî bir dildir ve çoğu Sünni İslam'a mensuptur. Çin hükûmeti tarafından resmi olarak "56 çiçekten" biri olarak tanınırlar.

İli Türkleri, Çin'in Kuzey Sincan'ındaki İli Kazak Özerk İli ve Kazakistan'a özgü, Çin'de tanınmayan bir Türk etnik grubudur. Kendilerine "Türk" veya "Zhonghua Minzu" diyorlar. Sözlü tarihleri, Özbekistan'ın Fergana Vadisi'nden geldiklerini söylüyor. Farklı İli Türki dili, Karluk dillerine aittir, ancak Çinli yetkililer tarafından Özbekçe olarak listelenmiştir.