İçeriğe atla

Çin'de Budizm

"Çin Budizmi" buraya yönlendirilmektedir. Çin'de Han Çinli Budizmi haricindeki Budizm dalları için Tibet Budizmi ve Mahayana Budizmi sayfasına bakınız.
Jintai Tapınağı

Çin'de Budizm, MÖ 1. yüzyılda gelmiştir. Budizm, Çin kültürünü sanat, siyaset, edebiyat, felsefe, tıp ve malzeme kültürü gibi çok çeşitli alanlarda şekillendirmiştir.

Hint Budist kutsal kitapların çoğunun Çinceye çevrilmesi ve bu çevirilerin Çin'de basılan bir kanon haline getirilmesi ile birlikte, Budizmin Kore, Japonya, Ryukyu ve Vietnam'ın da aralarında bulunduğu Çin kültür sahasında yayılmasını sağlamıştır. Çin Budizmi, Hint dinleri, Çin dinleri ve Taoculuk arasındaki etkileşim yaşamıştır.

Öğretim ve uygulama

Buda Diş Emanet Tapınağı, Singapur'da vecizeler okuyan Budist keşişler ve sıradan insanlar
Baoning Tapınağı, Hunan Mahavira Salonundaki Buda heykelleri, Çin.
Budist Tzu Chi Vakfı gönüllüleri Taipei'de yabancı işçiler için bir sağlık taraması etkinliğinde.

Doktrin ve metinler

Çin Budizmi, Çin Budist Kanonuna (大藏經, Dàzàngjīng, "Kutsal Yazıların Büyük Deposu")[1] ve çok sayıda Çin geleneğine dayanan Mahāyāna Budizmi'nin çinlileşmiş biçimidir.

Çin Budizmi Mahayana vecizeleri ve Mahāyāna risalelerini incelemeye odaklanır ve ana doktrinlerini bu kaynaklardan alır. Lotus Sutra, Çiçek Süs Sutrası, Vimalakirtī Sutra, Nirvana Sutra ve Amitābha Sutra Çin Budizminin en önemli kutsal metinlerden bazılarıdır.[2][3]

Çin Budizmi birçok varoluş alemine, birçok Buda'nın ve Bodhisattva'nın (菩薩) varlığının yanı sıra diğer birçok türde ilahi varlık, hayalet vb. inancı içeren klasik Mahāyāna Budist dünya görüşünü izler.[2] Çin Budizmi ayrıca karma (Çince: 報應) ve yeniden doğuş (Çince: 超生), Bodhisattva yolu ve boşluk (空, kōng), buda doğası (佛性, fóxìng) ve tek araç (一乘, yīchéng) gibi klasik Mahāyāna Budist doktrinlerini de destekler.[2]

Budist felsefesi söz konusu olduğunda, Çin Budizmi çeşitli doktrin geleneklerini içerir. Bunlardan en önemlileri Tiantai, Huayan, Sanlun ve Weishi düşünce okullarıdır.[2] Bu farklı doktrinsel gelenekler, kendi kutsal metin yorumlarını, incelemelerini ve ayrıca okullarının hermeneutik dünya görüşünü ilerletmek için Budist kutsal kitaplarını hiyerarşik olarak sıralayan çeşitli doktrinsel sınıflandırmalar (panjiao) geliştirdiler.[2] Örneğin, usta Zhiyi'nin "sekiz öğreti ve beş dönem" sınıflandırmasına göre Buda'nın nihai ve yüce öğretisi Lotus Sutra ve Nirvana Sutra'dadır.[2] Fazang gibi Huayan ustalarına göre Huayan sutrası yüce öğretiyi içerirken, Weishi okulu Yogacara metinlerinin Dharma'nın "üçüncü dönüşünün" bulunabileceği yer olduğunu ve bu nedenle Buda'nın son ve nihai öğretisini temsil ettiğini savundu.

Uygulamalar

Budist Kutsal İlahilerini Okumak, Tayvanlı ressam Li Mei-shu

Çin Budizminde çok çeşitli dini uygulamalar ve ayinler vardır. Ayin ve ibadetler bu veya sonraki hayatta olumlu sonuçlar getirebilecek erdemler olarak görülür.[2]

Mario Poceski'ye göre, sıradan Çinli Budistlerin büyük çoğunluğu için, "Budist dindarlığın yaygın ifadeleri, çeşitli ibadet biçimleri ve ayin gözlemleriyle kanalize edildi."[2] İbadet hizmetleri, bir sunağa adak (tütsü, çiçek, yiyecek ve mum gibi öğeler), törensel eğilme ve kapsamlı ayinler (tövbe törenleri, sağlık için ayinler ve ölüler için anma törenleri dahil) gibi Budist adanmışlık uygulamalarını içerebilir.[2]

Chün-fang Yü'ye göre, bugün en çok uygulanan en popüler Çin Budist ayini, Guan Yin ve Büyük Merhamet Dharani ile ilişkilendirilen Büyük Merhamet Tövbesidir.[4]

Klasik Budist beş ilkesi gibi birçok etik kurala uymak, Budist pratiğinin bir başka önemli parçasıdır. Üç mücevhere (Buda, Dharma ve Sangha) sığınmanın yanı sıra bir törende etik ilkeleri benimsemek, Budist yoluna girmenin yaygın yoludur.[2] Bir diğer önemli etik ilkeler grubu, Brahmā'nın Net Sutra'sındaki "bodhisattva ilkeleridir" ve bunlar genellikle hem meslekten olmayanlar hem de keşişlerce uygulanır.[2] Hayırseverlik veya sosyal hizmet eylemleri (Çince: 結緣) de Çin Budist etiğinin önemli bir parçasıdır.

Çin Budizminin bir başka önemli parçası da, Arı Ülke Budizminin temel uygulaması olan Buda'nın adını zikretmek (念佛, niànfó) ve Chan geleneğinin odak noktası olan oturmuş meditasyon (坐禪, zuò chán) gibi Budist meditasyonlarıyla meşgul olmaktır. Buda'nın adını anma genellikle grup ortamında, bazen birkaç gün sürebilen yoğun bir nianfo okuma inzivasının parçası olarak yapılır. Bu inzivalar aynı zamanda vecizeleri zikretmeyi, sekiz kuralın alınmasını, sessiz meditasyon ve Dharma derslerini içerebilir.[5]

Metin uygulamaları da yaygın olarak keşişler ve meslekten olmayan kişilerce yapılır. Bunlar, Budist kutsal metinlerini basmak, kopyalamak, yaymak ve okumak, Budist metinleri çalışmak ve derslere katılmaktır.[6][7] Budist tapınakları ayrıca konferans salonları veya dharma salonları (法堂), kütüphaneler ve bir tür kutsal podyum olan kutsal yazı platformları (施法壇) gibi kutsal metinlerle ilişkili özel öğelere sahip olabilir.[6][7]

Diğer önemli Budist ayinleri, Buda'nın saf topraklarında (en popüler olanı Amitabha'nın saf ülkesidir) iyi bir yeniden doğuş elde etmek isteyen Budistler için önemli bir an olarak görülen ölümle ilgili olanlardır.[5] Bu ayinlerin odak noktası, ölmekte olan kişiyi dikkat dağıtıcı şeylerden uzak tutmak ve manevi destek sunmaktır (böylece Buda'nın adını tekrarlayarak zihinlerini Amitabha Buddha'ya odaklayabilirler).[5] Bu ayinler sırasında, Amitabha'nın vizyonları ve parlak ışıklar gibi uğurlu işaretler görülebileceğine inanılır.[5]

Dört Kutsal Budist Dağı (Wutai Dağı, Emei Dağı, Jiuhua Dağı ve Putuo Dağı) gibi iyi bilinen manastırlara ve yerlere yapılan hac ziyaretleri de hem keşişler hem de rahip olmayanlarca yapılır.[8]

Diğer bir popüler uygulama, popüler Mahā Karuṇā Dhāraṇī ve Cundī Dhāraṇī gibi mantraların ve dhāraṇīlerin kullanılmasıdır.[8] Robert Gimello ayrıca Çin Budist topluluklarında Cundī'nin ezoterik uygulamalarının hem sıradan insanlar hem de seçkinler arasında popülerlik kazandığını gözlemlemiştir.[9]

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Çin'de Budizm ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ Jiang Wu, "The Chinese Buddhist Canon" in The Wiley Blackwell Companion to East and Inner Asian Buddhism, p. 299, Wiley-Blackwell (2014).
  2. ^ a b c d e f g h i j k Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :8 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  3. ^ Chün-fang Yü (2020). Chinese Buddhism: A Thematic History, pp. 29-70. University of Hawaii Press
  4. ^ Chün-fang Yü (2020). Chinese Buddhism: A Thematic History, p. 111. University of Hawaii Press
  5. ^ a b c d Jones, Charles B. (2021). Pure Land: History, Tradition, and Practice, pp. 198-210. Shambhala Publications, 978-1-61180-890-2.
  6. ^ a b Jones, Charles B. (2021). Pure Land: History, Tradition, and Practice, pp. 188-198. Shambhala Publications, 978-1-61180-890-2.
  7. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :9 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  8. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Twitchett, Denis 1998. p. 949 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
  9. ^ Jiang, Wu (2008). Enlightenment in Dispute: The Reinvention of Chan Buddhism in Seventeenth-Century China: p. 146

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Budizm</span> Bir din ve hayat felsefesi

Budizm, bugün dünya üzerinde yaklaşık 500 milyonu aşkın inananı bulunan bir dindir. İlk önce Hindistan’da ortaya çıkmış, daha sonra zaman içinde Güneydoğu ve Doğu Asya’da yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Zen</span> aydınlanmacı bir yaşam felsefesi

Zen, kökeni Hindistan'daki Dhyana (ध्यान) okuluna kadar uzanan bir Mahāyāna Budist okulunun Japoncadaki ismidir. Hindistan'dan Çin'e geçen okul, burada Ch'an (禪) olarak ismini duyurmuştur. Tang Hanedanlığı döneminde Çin'de belli başlı Budist okullar arasına giren Ch'an, Çin'den Kore, Vietnam ve Japonya'ya yayılmıştır. 20. yüzyılda Batı'da tanınmaya başlanan bu okul, İngilizce ve diğer Batı dillerine Zen ya da Zen Budizm ismiyle girmiştir.

Sutra, Hindistan yazın geleneğinde özellikle Hinduizm, Budizm, Cainizm gibi inanç ve öğretilere ait eski metinlerde başvurulmuş bir edebî tarzın hem de bu türde yazılmış toplu metinlerin de adıdır. Vecize, özdeyiş, atasözü, özlü sözler gibi halk arasında dilden dile yayılma kolaylığı sağlamıştır.

Mahāyāna, Budizm’in üç ana kolundan biridir. Kaynağı Hint yarımadasıdır. Budizm’i Hinayana ve Mahayana olarak sınıflandırır. Vajrayana ise Mahayana Budizm’inin bir uzantısıdır. MS 1. yüzyılda Orta Asya ve Çin’e geçmiş, buradan da Doğu Asya’ya yayılmıştır. Günümüze hâlen uygulanmakta olduğu yerler Hindistan, Çin, Tibet, Japonya, Kore, Vietnam ve Tayvan’dır.

<span class="mw-page-title-main">Bodhisattva</span>

Bodhisattva, Budist düşüncede kendini tüm duyarlı canlıların Budalığa ulaşmasına yardımcı olmaya adamış kişidir. Sanskrit Bodhisattva kelimesi "aydınlanma ('bodhi') ve gerçek ('sattva')" kelimelerinden oluşmuştur.

Maitreya, Budizm'de dünyanın sonu ve öbür dünya hakkındaki görüşlere göre bu dünyanın gelecek Buddhasıdır. Kimi zaman Geleceğin Budası olarak da adlandırılır.

Amitābha ya da Sonsuz Işık Budası Budizmin Mahāyāna okuluna ait yazmalarda adı geçen Buda'lardan biridir. Doğu Asya'ya özgü Arık Ülke mezhebinde en önemli Buda olarak kabul edilir. Vajrayana'da ise, Amitābha uzun ömürlülüğü ile tanınır. Amitābha Dharmakāra adında bir bodhisattva olarak yaşadığı sayısız yaşamlar boyunca yaptığı iyiliklerden biriktirdiği sonsuz erdemlere sahiptir.

Vajrayana Budizmi, farklı kaynaklarda Tantrik Budizm, Tantrayāna, Mantrayana, Mantranaya, Gizli Mantra, Ezoterik Budizm ve Elmas Taşıt adlarıyla da tanınır. Vajrayana Mahayana Budizminin bir uzantısıdır; felsefesinden çok benimsediği uygulamalarla ayrılır. Mahayana'da uygulamalar kabaca iki yola ayrılır: iyi niteliklerin mükemmelleştirilmesi metodu olan Sutrayana ve nihai Budalık hedefini yol olarak benimseyen Vajrayāna metodu. Vajrayana tam aydınlanmaya ulaşılmadan önce Buda-doğasının mistik tecrübe ile deneyimlenmesini gerektirir. Bu tecrübelerin aktarılması için, bir ezoterik bilgi kümesinin Budist tantrik yogiler tarafından toplanmış ve nesilden nesile aktarılmış olması gerekir. Uygulayıcı öncelikle yetkin bir ruhani öğretmen ya da guru tarafından kabul edilmelidir.

<span class="mw-page-title-main">Ksitigarbha</span>

Kṣitigarbha Mahayana Budizm'inde çok yaygın olarak tanınan bir Bodhisattva'dır. Genellikle Doğu Asya'da bir Budist rahip olarak resmedilir. Dizang ismi "Yeryüzünün hazinesi", "Yeryüzünün deposu", "Yeryüzü rahmi" ya da "Yeryüzünün karnı" olarak çevrilebilir. Çince metinlerde Sanskrit ksiti ve garbha kelimelerinin kısaltmasından türetilmiştir.

Mahayana sutraları geniş bir kapsamı olan, Mahayana Budistleri tarafından Buda'nın orijinal öğretisini temsil ettiği kabul edilen sutralar, yani yazılardır. "Mahayana"'dan bahseden ilk sutra, muhtemelen ilk defa 1. yüzyılda derlenen Lotus Sutra'dır.

<span class="mw-page-title-main">Elmas Sutra</span> vajracchedikā-prajñāpāramitā-sūtra

Elmas Sutra Prajnaparamita türü kısa bir Mahayana Budist sutrasıdır. Zihinsel takıntılara bağlanıp kalmaktan kaçınmanın yöntemlerini öğretir. Mogao mağaralarında Dunhuang el yazmaları arasında bulunmuş bir Elmas Sutra kopyası 868 tarihine aittir; ve bugün bilinen en eski kalıp baskı kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Şingon Budizmi</span> Japonyada budizm ekolü

Şingon Budizmi Japonya'da önemli Budist okullardan biridir; "Japon ezoterik Budizmi" olarak da adlandırılır. Günümüzde Tibet Budizmi ile birlikte Vajrayana Budizminin önemli kollarından birini oluşturur. Şingon kelimesi oluşturan kanjiler, Çincede "zhen yan" şeklinde okunur ve mantra anlamında kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Buda-doğası</span>

Buda-doğası birçok Mahayana Budist okulunda önemli bir kavramdır. Ayrıca tathagatagarbha ve sugatagarbha terimleri de Buda-doğası kavramıyla eşanlamlı olarak kullanılır. Buda-doğasının tüm duyarlı varlıkların özünde doğuştan varolduğu kabul edilir; dolayısıyla herkes Budalığa ulaşabilir. Çoğu Mahayana Budist okulları, özellikle de Zen ve Tibet Budizminde Buda-doğasının sunyata (boşluk) olduğu kabul edilir.

Budizm okulları, Budizm'in tarih sahnesine çıktığı M.Ö. 5. yüzyıldan itibaren farklı coğrafyalarda yayılma olanağı bulmuş, girdiği yörenin kültürüne uyum sağlamıştır. Bununla birlikte aynı kültürden gelen Budist gelenekler içindeki yorum ve metotlardaki farklılıkların zamanla derinleşmesi biribirinden bağımsız, çeşitli okulların ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Üç dönem taslağının kökeni Hint Budizm’ine dayanmaktadır. Ancak ilk olarak Çin Budizm’inde ve sonra da Doğu Asya Budizm’ine yayılmış; orada uygulanmaya başlanmıştır. Bu taslak, Budizm öğretilerinin üç aşamada çöküşünü; ayrıca özellikle sonraki öğreti geleneğinin gelişimindeki payını tasvir etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Prajnaparamita</span> Dini terim

Prajñāpāramitā Sanskritçe'de "Aşkın Bilgeliğin Mükemmelleştirilmesi" anlamına gelen Budist bir terimdir. Mahayana Budizmi'nin başlıca kavramlardan biridir; uygulanıp anlaşılması Bodhisattva Yolunda vazgeçilemez unsurlardan biri olarak kabul edilir. Bu uygulamalar Prajñāpāramitā sutralarında detaylı olarak tarif edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Budist felsefe</span>

Budist felsefe, Gotama Buda'nın ölümünden sonra Hindistan'daki çeşitli Budist okulları arasında gelişen ve daha sonra Asya'nın büyük kısmına yayılan felsefi araştırmalar ve araştırma sistemlerini ifade eder. Budist öğretilerinin yaşam, varoluş, bilgi, akıl, madde ve insan ahlakı değerlerine bakışı veya uygulanması, Budist felsefenin temel konusunu oluşturur. Buda’nın yaşamı boyunca kişisel olarak öğretilerini yazılı olarak kayıt etmemesinden dolayı, Budist felsefesi büyük oranda Budist okullarında geliştirilen Budist öğretilerinin yeniden inşası üzerine kurulmuştur. Budist felsefe’nin çalışma konusu, "Dukkha" kavramı ile başlar. Dukkha, Pali dilinde genellikle sefalet, mutsuzluk, keder, talihsizlik ve umutsuzluk anlamına gelir. Felsefe'nin amacına göre, Dukkha'dan Nirvana'ya ulaşmanın yolu dört asil hakikatte özetlenmiştir. Budizm’de Nirvana’ya ulaşmanın yolu hem felsefi akıl yürütme, hem de meditasyonu birleştirmekten geçer.

<span class="mw-page-title-main">Guangxiao Tapınağı (Guangzhou)</span>

Guangxiao Tapınağı, Çin'in Guangdong İl'in başkenti Guangzhou'daki Budist tapınaklar'ın en eskilerinden biridir. Özel coğrafi konum olarak, Guangxiao Tapınağı, geçmişte Asyalı misyoner keşişler için genellikle bir mola noktası rolü yaptı. Ayrıca ilkeler okulu, Chan (Zen), Shingon Budizmi ve Saf Toprak dahil olmak üzere Budizmin çeşitli unsurlarının yayılmasında merkezi bir rol oynadı. Bu tapınakta, Huineng, Chan Budizminin altıncı Çin patriği, ilk halka açık Chan konuşmasını yaptı ve tonlandı ve bir Shingon Budist ustası olan Amoghavajra, ilk ezoterik Budizm öğretisini verdi. Yijing tarafından tercüme edilenler ve Paramitiin tarafından tercüme edilen Shurangama-sūtra (般剌密諦) tarafından tercüme edilenler de dahil olmak üzere birçok Budist kutsal kitabı da burada tercüme edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nevar Budizmi</span>

Nevar Budizmi, Vacrayana Budizmi'nin Nepal'deki Katmandu Vadisi'nde yaşayan Nevar halkının tarafından uygulanan bir biçimidir. Budizmin bu biçimi, Nevar kast sistemine ve babasoyluluğa dayalı, manastır dışı bir Budist topluluğu da içeren kendine özgü sosyal ve dini unsurlar geliştirmiştir. Ritüel rahiplerinin (guru) oluşturduğu kast, vacraçarya ve şakya, olarak ikiye ayrılır ve bu iki grup bakir olmayan din adamları kastını oluşturur. Uray gibi diğer Budist Nevar kastları ise onların hamisi olarak hareket eder. Uray sınıfı ayrıca Tibet Vacrayanası keşişlerini, Teravada ve hatta Japon keşişlerini de himaye eder. Nevar Budizmi, Vacrayana geleneğinin bilinen en eski mezhebidir ve ortaya çıkışı Tibet Vacrayanasından en az 600 yıl daha eskidir.

<span class="mw-page-title-main">Nianfo</span>

Nianfo, Doğu Asya Budizmi'nin merkezinde yer alan bir Budizm uygulamasıdır. Çince bir terim olan nianfo, klasik bir Budist farkındalık (smṛti) uygulaması olan Sanskritçe buddhānusmṛtinin bir çevirisidir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.