İçeriğe atla

Çift başlı kartal

Konya'da İnce Minare'de Selçuklu döneminden kalma çift başlı kartal kabartması (13.yy)

Çift başlı kartal, arma bilimi ve bayrakbilim'de imparatorluklar ile ilişkilendirilmiş bir semboldür. Modern dönemde kullanılan sembollerin çoğu Bizans İmparatorluğu döneminde hüküm sürmüş Paleologos Hanedanı arması ile bağlantılıdır. Kutsal Roma İmparatorluğu ve diğer Ortodoks beyliklerinde kullanılmaya başlayan bu semboller Yeni Çağ döneminde kabul edilip günümüze kadar gelmeyi sürdürdü. Bunun yanında Aquila adı verilen tek başlı kartal ve üç başlı kartal formları da kullanıldı.

Motifin geçmişte Bronz Çağ döneminde Miken Uygarlığı'nın İlirya bölgesi, Antik Yakın Doğu bölgesi ve Hititler'de sembol olarak kullanıldığı görülür. 10. ve 11. yüzyıldan itibaren Bizans İmparatorluğu ve 13. yüzyıl döneminde Endülüs ve Sırbistan Büyük Prensliği bölgesinde, 13 ve 15. yüzyılda Trabzon İmparatorluğu tarafından kullanım örnekleri görülür. Sonrasında Müslüman dünyasında Anadolu Selçukluları ve Memlükler devletlerinin kullandığı sembol Hristiyan dünyasında da Kutsal Roma İmparatorluğu, Sırbistan Krallığı, Arnavutluk soyluları ve Rusya Çarlığı tarafından tercih edilmiştir.

Tarihi

Bronz Çağ

Bu dönemde Antik Yakın Doğu bölgesinde özellikle Asurlular tarafından disefali yani birden fazla başı olan mitolojik varlıkların sembol olarak kullanıldığı görülür. Bu semboller Hititler tarafından da benimsenmiştir.[1] Hititler'de çift başlı kartal kraliyet nişanesi olarak yorumlanmıştır.[2] Alacahöyük'te çift başlı heykel kabartması bulunmuştur. Miken Uygarlığı bölgesindeki mezarlık kalıntılarında da benzer sembollere rastlanmıştır.[3]

Orta Çağ

Bu dönemde sembolün Bulgar İmparatorluğu[4] ve Fransız Krallığı[5] bölgelerinde kullanımına rastlanır. Benzer şekilde Endülüs bölgesinde de rastlanır.[6] Ancak en önemli örnekler Bizans İmparatorluğu döneminde hüküm sürmüş Paleologos Hanedanı arması ile birlikte ortaya çıkmıştır.

Müslüman Dünyasında kullanımı

Çift başlı kartal motifi, 13. yüzyılın başlarında Orta Çağ Anadolu'sunun Anadolu Selçuklu Devleti ve Türk beyliklerinde benimsenmiştir.[7] I. Alâeddin Keykubad döneminde Konya'da inşa edilen kalenin bir kemerinin kilit taşındaki görünümü, motifin kraliyet çağrışımına işaret etmektedir. Motif, bu dönemin Türkmen sikkelerinde, özellikle de Artuklu hükümdarı Hasankeyfli Nasreddin Mahmud döneminde basılan sikkelerde görülür.[8] Diyarbakır Kalesi'nin kulelerindeki bazı taş kabartmalarda da görülmektedir.[9]

Hristiyan Dünyasında kullanımı

Çift başlı kartalın Kutsal Roma İmparatorluğu, Sırbistan Krallığı, Arnavutluk soyluları ve Rusya Çarlığı'nda benimsenmesi Orta Çağda, muhtemelen 12. yüzyılda başlasa da yaygın kullanım 15. yüzyılın sonlarında İstanbul'un Fethi'nden sonra görülür.[10]

Günümüzdeki kullanımı

Günümüzde Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ'ın devlet bayraklarında çift başlı kartal vardır. Yunan Ortodoks Kilisesi ve Arnavutluk Ortodoks Kilisesi de dahil olmak üzere bir dizi Ortodoks Hristiyan kilisesi tarafından amblem olarak kullanılmaktadır. Modern Yunanistan'da, Yunanistan Kara Kuvvetleri logosunda kullanımda görünmektedir. İki başlı kartal, Avusturya-Macaristan, Yugoslavya Krallığı, Avusturya (1934-1938), Arnavutluk, Ermenistan, Karadağ, Rusya ve Sırbistan'ın modern ve tarihi armalarında da görünür. Ayrıca Almanya, Hollanda ve Sırbistan'daki bazı şehirlerin belediye kollarında ; İspanya'nın Toledo Eyaletinin arma ve bayrağında ; İtalya'nın Velletri kasabasının armalarında ve Hırvatistan'ın Rijeka şehrinin bayrağında kullanıldığı görülür.

Başta Yunan ve Türk olmak üzere birçok spor kulübünün ambleminde çift başlı kartal vardır. Bunlardan bazıları: Türkiye'nin üç futbol kulübü, BB Erzurumspor, Konyaspor ve Amedspor; Yunan spor kulüpleri AEK (İstanbul Atletizm Birliği) ve PAOK (İstanbul'un Panthesalonikios Atletizm kulübü) 'tur. Aynı zamanda Hollanda kulüpleri NEC ve SBV Vitesse ile İngiliz futbol ligi AFC Wimbledon logolarında bulunur.

Türkiye'de ayrıca Emniyet Genel Müdürlüğü, Niğde Valiliği, Konya Belediyesi ve Diyarbakır Belediyesi'nin armalarında da çift başlı kartal vardır.

Resim Galerisi

Bayrak, arma ve logolarda kullanımı

Sanatta kullanımı

  • İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi girişinde çift başlı kartal heykeli
    İstanbul Rum Ortodoks Patrikhanesi girişinde çift başlı kartal heykeli
  • Atina Başpiskoposluğu binası önündeki çift başlı kartal heykeli
    Atina Başpiskoposluğu binası önündeki çift başlı kartal heykeli
  • Viyana'daki çift başlı kartal heykeli
    Viyana'daki çift başlı kartal heykeli
  • Melk Posta Ofisi binasında çift başlı kartal heykeli
    Melk Posta Ofisi binasında çift başlı kartal heykeli
  • Leipzig'deki çift başlı kartal heykeli
    Leipzig'deki çift başlı kartal heykeli
  • Helsinki'deki çift başlı kartal heykeli
    Helsinki'deki çift başlı kartal heykeli
  • Moskova'daki İskender Bahçesi girişindeki çift başlı kartal heykeli
    Moskova'daki İskender Bahçesi girişindeki çift başlı kartal heykeli
  • Edvard Isto'nun "Hyökkäys" (Saldırı) adlı tablosunda genç bakire Fin kıza saldıran çift başlı kartal (Rusya)
    Edvard Isto'nun "Hyökkäys" (Saldırı) adlı tablosunda genç bakire Fin kıza saldıran çift başlı kartal (Rusya)
Wikimedia Commons'ta Çift başlı kartal ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Chariton, Jesse David (2011). "The Mesopotamian Origins of the Hittite Double-Headed Eagle". UW-L Journal of Undergraduate Research. Cilt XIV – ResearchGate vasıtasıyla. 
  2. ^ Collins, Billie Jean. 2010 "Animal Mastery in Hittite Art and Texts" in The Master of Animals in Old World Iconography, ed. Derek B. Counts and Bettina Arnold, pp. 59-74. Main Series, Number 24, Archaeolingua Foundation, Budapest.
  3. ^ Chariton, Jesse David (2008). "The Function of the Double-Headed Eagle at Yazılıkaya" (PDF). UW-L Archaeology Senior Theses. 17 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Aralık 2022 – Minds@UW vasıtasıyla. 
  4. ^ Stone slab with Double-Headed Eagle, Stara Zagora, Nasionalen Arkheologicheski Muzei, Sofia Inv. nr.B: 854; 10th-11th century, from the time of the Macedonian Empire in Bulgaria (976-1018) or from the time of Byzantine occupation (971-976; 1018-1185) and may be the emblem of rank of the Bulgarian tsar/basileus in Illyricum. Evans, Helen C. & William D. Wixom. Eds. The Glory of the Byzantine Empire. Art and Culture of the Byzantine Era A.D. 843-1261. The Metropolitan Museum of Art, New York, 1997. 326f.
  5. ^ Miniature of the Archangel Michael (killing a devil) and a monk, with a two-headed eagle between the arches, ms. of Pseudo-saint Clément, Recognitiones; Mont Saint-Michel, c. 1000. Avranches, Bibliothèque Municipale ms. 50.
  6. ^ Reconstructed by the Abegg Stiftung Riggisberg, Switzerland. P. Ackermann: A Gold-woven Byzantine Silk of the Tenth Century. In: Revue des Arts Asiatiques X, 1936, 87-88. D.G. Sheperd: A mediaeval brocade. In: Bulletin of the Cleveland Museum of Arts 37, 1950, 195-196; S. Müller-Christensen: Zwei Seidengewebe als Zeugnisse der Wechselwirkung von Byzanz und Islam. In: Artes Minores. Dank an Werner Abegg. Bern, 1973, 22-25.
  7. ^ "It was from the Byzantine Empire, however, that the Turks adopted the double-headed eagle. A royal association with this emblem is suggested by its appearance on the keystone of an arch from the Seljuk citadel at Ikonion. This is made even more explicit by the double-headed eagle emblazoned with the word al-Sultan on a ceramic tile excavated at the palace of Alaeddin Kaykubad at Kubadabad, near Akşehir" Helen C. Evans, William D. Wixom, The Glory of the Byzantine Empire: Art and Culture of the Byzantine Era, A.D. 843-1261, Metropolitan Museum of Art (1997), p. 411.
  8. ^ "Artuqids of Mardin, Nasir al-Din Mahmud (1200-1222 AD), AE Dirhem 26 mm; minted AH 617 (1220/1221 AD) obv: Two-headed eagle. Rev: Three line Kufic legend in beaded border" Tom Buggey, Coins of Islam 5 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "B2272. ARTUQUIDS OF HISN KAYFA AND AMID, NASIR AL-DIN-MAHMUD, 1200-1222 AD. AE Dirhem, Spengler/Sayles 15. 12.68 gm. Two headed eagle with wings spread representing the astrological sign Gemini/Legend. Nice VF." Edgar L. Owen, TURKOMAN AND OTHER EARLY WORLD COINS 26 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Baldwin Islamic Coin Auction 18 12 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. nos. 626-629.
  9. ^ Gallery: WHC 2015 – Diyarbakir Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape (Turkey) 17 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. UNESCO. Retrieved on 11 April 2020.
  10. ^ Atlagić, Marko (2009). "Određivanje nacionalnih heraldičkih simbola na primjeru Srba i Hrvata [Étude des symboles nationaux héraldiques à l' exemple des Serbes et des Croates]" (PDF). Zbornik radova Filozofskog fakulteta u Prištini, 39. ss. 179-188. 28 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orak ve çekiç</span> komünizmin simgesi

Orak ve çekiç, komünizmin simgesidir. Bir orağın çekiç üzerine çapraz olarak yatırılması ile oluşur. Bu iki simge çiftçileri ve proletaryayı sembolize eder. Bu iki simge bir araya getirilerek çiftçilerin ve işçilerin birliği sembolize edilir. En bilinen biçimi Sovyetler Birliği’nin bayrağındaki orak ve çekicin kızıl yıldızla birlikte kullanıldığı biçimidir. Bunun dışında birçok bayrak ve amblemde kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk bayrağı</span> Ulusal bayrak

Arnavutluk bayrağı, Arnavutluk Cumhuriyeti'nin resmî bayrağıdır. Kırmızı olan bayrağın ortasında çift başlı siyah bir kartal vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya Federal Cumhuriyeti</span>

Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Balkanlar’da yer alan, iki cumhuriyetten oluşan ve 1992-2003 yıllarında yaşamış olan bir devlettir. Ülke iç savaşta parçalanan Yugoslavya SFC'nin sınırları değişen devamı sayılabilir. 2003'te devletin resmi adı değişti ve Sırbistan-Karadağ adı alındı. Devletin bulunmuş olduğu alanda bugün Sırbistan, Karadağ ve Kosovatanınma süreci bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk arması</span> Ulusal arma

Arnavutluk arması, Arnavutluk'un resmî devlet armasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nazi sembolizmi</span> Nazi hareketi tarafından kullanılan semboller

Yirminci yüzyılın başlarında Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (NSDAP) grafik sembolizmi aşırı kullanımıyla dikkat çekmekteydi, özellikle ana sembol olan Hakenkreuz partinin ana sembolü olarak kullanılıyor ve Nazi Almanyası'nın bayrağını oluşturuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Moldova bayrağı</span> Ulusal bayrak

Moldova Cumhuriyeti'nin devlet bayrağı mavi, sarı ve kırmızı üç dikey şeritten ve ortadaki şeritte yer alan bir devlet armasından oluşmaktadır. Bayrağın boyunun enine oranı 1:2'dir. Aksi durumlar dışında Moldova Devlet Bayrağı, ulusal bayrak olarak, sivil veya savaş bayrağı ve sancak olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Rusya arması</span> 20 Aralık 2000 yılında onaylanmış Rusya Federasyonunun resmî arması

Rusya Federasyonu arması, 1917'de Rus Devrimi ile yıkılan Rus İmparatorluğu'nun önceki armasıdır. III. İvan (1462-1505) saltanatından bu yana bir kereden fazla değiştirilmiş olsa da, mevcut arması doğrudan Orta Çağ'daki orijinalinden türetilmiştir. Kartalın şekli Büyük Petro'nun (1682-1725) saltanatına kadar görülebilir, ancak mevcut arması üzerindeki kartal, geleneksel imparatorluk armasındaki gibi siyah değil, altın rengidir.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan arması</span> Ulusal arma

Hırvatistan arması, Hırvatistan devletince günümüzde kullanılan arma.

<span class="mw-page-title-main">Hilal ve yıldız</span> sembol

Hilâl ve yıldız veya ay ve yıldız, hilâl ve hilalin açık ucunda yer alan bir yıldız şeklinden oluşan antik simge. Bu simgenin kullanıldığı bayraklara çoğunlukla Akdeniz çevresinde, Orta Doğu ve Orta Asya'da rastlanır. Günümüzde çoğunlukla İslam ülkelerinin bayraklarında kullanılan bir sembol olarak bilinmektedir.

Öksökö, Türk ve Altay mitolojisinde çift başlı kartal. Türklerde önemli bir mitolojik öğedir.

Cezayir arması, Afrika ülkesi Cezayir tarafından kullanılan resmî devlet armasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye arması</span> Ulusal arma

Suriye arması veya Suriye Arap Cumhuriyeti arması, o zamana kadar kurucu devletler tarafından arması kullanılan Arap Cumhuriyetleri Federasyonu'nun 1977'de dağılmasının ardından 1980'de kabul edildi. Bu amblem, Suriye'nin ulusal bayrağını taşıyan bir kalkanı destekleyen Kureyş Şahini ve "Suriye Arap Cumhuriyeti" kelimelerinin bulunduğu bir tomardan oluşur. Mart 2011'de devam eden Suriye İç Savaşı'nın başlamasından bu yana, Suriye muhalefeti ve Kuzey Suriye Federasyonu tarafından alternatif armalar oluşturuldu.

<span class="mw-page-title-main">Bizans İmparatorluğu bayrakları ve sembolleri</span> Bizans İmparatorluğu tarihi

Tarihi boyunca Bizans İmparatorluğu bilinen anlamıyla devlet arması kullanmamıştır. Resmî, diplomatik veya askeri amaçlar için çeşitli işaretler kullanılagelmiştir. Bunlar içinde en bilineni Çift Başlı Bizans Kartalı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Sırbistan arması</span> Ulusal arma

Sırbistan arması, Sırbistan'ın resmî devlet armasıdır.

Bremen Roland, 1404 yılında inşa edilmiş bir Ronald heykelidir. Almanya'nın Bremen Eyaletindeki pazar meydanında (Rathausplatz), katedralin karşısındadır ve ilk Kutsal Roma İmparatoru Şarlman'ın şövalyesi ve Roncevaux Geçidi Savaşı kahramanı Roland'ı göstermektedir. Heykelde Roland, kentin koruyucusu olarak gösterilir: efsanevi kılıcını kuşanmış ve kalkanı çift başlı İmparatorluk kartalıyla süslenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ arması</span> Ulusal arma

Karadağ arması 12 Temmuz 2004'te Parlamento'da kabul edilen yasa ile resmen kabul edildi. 2 Ekim 2007'de ilan edilen Anayasa tarafından onaylanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Filistin Devleti arması</span>

Filistin arması, Filistin Devleti ve Filistin Ulusal Yönetimi tarafından kullanılan armayı veya Filistin Kurtuluş Örgütü tarafından kullanılan amblemi ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya arması</span>

Yugoslavya amblemi, üst tarafında Kızıl yıldız bulunan Başaklarla çevrili ve 6 meşalenin birleşmesinden ortaya çıkan tek bir ateşten oluşuyordu. Yugoslavya SFC amblemi Sosyalist devlet amblemleri'nin tipik bir örneğidir.

<span class="mw-page-title-main">Selahaddin Kartalı</span> Selahaddin Eyyubi ve Eyyûbî Devletinin kullanmış olduğu, günümüzde de benzer şekilde kullanılmaya devam eden ulusal sembol

Selahaddin Kartalı, Mısırlıların söylemiyle Mısır Kartalı veya Cumhuriyet Kartalı, günümüzde Mısır, Irak, Suriye, Filistin, Kürdistan Bölgesel Yönetimi ve Yemen armalarında veya bayraklarında yer alan ulusal bir semboldür. Sembol, Eyyûbî Devleti'nin kurucusu olan Kürt komutan ve hükümdar Selahaddin Eyyubi'nin kullanmış olduğu kartalı temsil etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pontus Kartalı</span>

Pontus Kartalı, Karadeniz Rumları olarak da adlandırılan Pontus Rumları'nın başlıca etnik sembolüdür. Sembolde, kartal kanatlarını açmış ve sol omzunun üzerinden yana bakıyor şekilde resmedilir. Kartal, önerilen Pontus Rum etnik bayraklarında görünür ve birçok Pontus kuruluşu bunu logolarının bir parçası olarak kullanır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.