İçeriğe atla

Çiğ köfte

Çiğ köfte
Ülke(ler)Türkiye
Türüköfte

Çiğ köfte (Osmanlıca: Dilbaba, Dibâbe),[1] bulgur, isot, kıyılmış et, salça, soğan, maydanoz ve çeşitli baharatların yoğurulup karıştırılması ile hazırlanan, ısıl işlem görmeden (pişirilmeden) tüketilen, Şanlıurfa[2][3] ve Adıyaman yöresine ait bir yiyecektir.[4] Şanlıurfa ve Adıyaman'ın dışında; Adana, Gaziantep, Osmaniye, Kahramanmaraş, Diyarbakır, Mardin, Elazığ, Malatya ve Hatay gibi illerde de yöresel farklılıklar gösterebilen çiğ köfteler yapılır. Genellikle ince ve uzun (sıkma) köfte parçaları şeklinde ve marul yaprağı ile servis edilir. Şanlıurfa'da açık ekmek, bazı yörelerde de lavaş ekmeği ile tüketilir.

Şanlıurfa yöresine ait çiğ köfte et ile yoğurulurken, Adıyaman yöresine ait çiğ köfte etsiz bir şekilde yoğurulmaktadır. Şanlıurfa Çiğ Köftesi[5] 2008 yılında tescil edilirken, Adıyaman Çiğ Köftesi[6] 2018 yılında tescil edilmiştir.

Çiğ köfte, içindeki bulgurun şişme özelliğinden dolayı bekletilmeden, tazeyken yenmesi gereken bir besindir. Çiğ et nedeniyle oluşabilecek -başta tenyazis olmak üzere-[7] çeşitli hastalıklar nedeniyle etsiz çiğ köfte çeşitleri de üretilmeye başlanmıştır. Bu tür çiğ köftede çeşitli sos ve baharatlarla etli çiğ köfte görüntüsü ve lezzeti taklit edilir. Türkiye'de Sağlık Bakanlığı kararıyla etli çiğ köftenin satışı yasaklanmıştır.[8]

Osmanlı Mutfağındaki Çeşitleri

Etsiz, Yağsız Tecrübeli Yemekler yemek kitabında Dilbaba olarak tarifi verilmiştir.[1]

Yörelere Göre Çeşitleri

Accin

Mardin'de yapılan yumurtalı çiğ köftedir.[9]

Adıyaman Etsiz Çiğ Köfte

Adıyaman Etsiz Çiğ Köfte; çiğ köftelik ince bulgur, isot, biber ve domates salçası, maydanoz, nar ekşisi, bitkisel yağ, kuru soğan, sarımsak, ceviz, tuz ve çeşitli baharatların karışımından oluşmaktadır. Ürünün ham maddesi olarak kullanılan bulgur tercihen Triticum aestivum cinsi yarı sert kırmızı ekmeklik buğdaydan üretilen, yörede simit olarak adlandırılan, çiğ köftelik ince bulgur (%90'i 1,6 mm den küçük) olmalıdır. Bu boyutun tercih edilme sebebi kolay yumuşaması ve ürünün yoğrulmasını kolaylaştırmasıdır.Adıyaman Etsiz Çiğ Köfte 12.07.2018 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[10]

Gaziantep Haveydi Köfte /Antep Haveydi Köfte

Gaziantep Haveydi Köfte / Antep Haveydi Köfte 21.04.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[11]

Urfa Yumurtalı Köfte

Urfa Yumurtalı Köfte 29.12.2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[12]

Şanlıurfa Çiğ Köfte

Şanlıurfa Çiğ Köfte 18.03.2009 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[13]

Gaziantep Yağlı Köfte / Antep Yağlı Köfte

Gaziantep Yağlı Köfte / Antep Yağlı Köfte 01.07.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[14]

Galeri

  • Yoğrulmadan önce malzemeler
    Yoğrulmadan önce malzemeler
  • Şanlıurfa çiğ köftesi
    Şanlıurfa çiğ köftesi
  • Adıyaman çiğ köftesi
    Adıyaman çiğ köftesi

Kaynakça

  1. ^ a b "Mütareke Yıllarının İstanbulu'na Mutfaktan Bakmak". OTAM, 40 /Güz 2016, 279-302. 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2022. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 9 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  3. ^ "Adıyaman ve Şanlıurfa çiğ köfte tescili için mahkemelik oldu". a Haber. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  4. ^ "Çiğ köfte resmen Adıyaman'a tescillendi". sozcu.com.tr. 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  5. ^ "Şanlıurfa'dan Adıyaman'a "çiğ" köfte tepkisi". 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Çiğ Köfte Şanlıurfa'nın İtirazına Rağmen Adıyaman'a Tescillendi". 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Aile Sağlığı Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi. sf 7.
  8. ^ "Artık onun da standartları var". MyNet. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2018. 
  9. ^ "Mezopotamya'nın beşiği Mardin'in yöresel 23 lezzeti". Milliyet. 31 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021. 
  10. ^ "Coğrafi İşaret Platformu". Coğrafi İşaret Platformu. 25 Ocak 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2021. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2022. 
  12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2022. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2022. 
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2022. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Batırık</span> Salata türünde bir yiyecek

Batırık(Batırma); bulgur ile yapılan bir çeşit sulu salatadır. İçindeki domates, salatalık ve bulgurdan ötürü kısırı andırır. İç Anadolu bölgesinin güneyi ve Akdeniz bölgesinde Toros dağlarına yakın bölgelerde,Karaman,Bozkır, Ermenek ile Mersin'in ilçeleri Tarsus, Erdemli, Mut, Aydıncık, Anamur, Bozyazı, Silifke ve Gülnar'da yapılır. Yapılışı bölgelere göre küçük farklılıklar gösterse de, genelde ince bulgur, tahin, domates çeşitli baharatlarla karıştırılır ve yoğrulur.

<span class="mw-page-title-main">Tire köftesi</span>

Tire köftesi, İzmir'in Tire ilçesinde yapılan, yöreye özgü bir köfte türüdür. Geçmişi 1900’lü yıllara kadar uzanan Tire Şiş Köfte, yağ oranı en fazla %20, toplam et protein oranı kütlede en fazla %16 civarında olan dana veya sığır etinden üretilen ince uzun köftelerdir. Etler eskiden sadece zırhlama yöntemiyle kıyma haline getirilirken günümüzde, kıyma makinası kullanılmaktadır.

Akhisar Köfte, Manisa'nın Akhisar ilçesinde yapılan bir ızgara köftedir. Akhisar Köfte 09.01.2018 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Boranı</span>

Boranı, İran ve Mizrahi mutfağında yoğurtla hazırlanan bir aperitiftir. Ispanak ve diğer malzemelerle hazırlanan boranı, Van ve Isparta başta olmak üzere Türkiye'nin çeşitli yörelerinde farklı şekillerde hazırlanmaktadır. Yalvaç ve Mecitözü civarlarında ise, ıspanaklı ve fasulyeli olmak üzere iki çeşidi bulunmaktadır. İçerisine bulgur katılarak haşlanmak suretiyle pişirilir. Üzerine sarımsaklı yoğurt ve tereyağı dökülerek servis edilir. Genellikle kuru soğan ile birlikte tüketilir. Azerbaycan gibi Kafkasya ülkelerinde de popülerdir.

Ağzıaçık, Un, su ve yumurtayla hazırlanan hamurun üzerine kıymalı harç eklenmesi ve ağzının bohça gibi kapatılmasıyla yapılan ağzı açık kızartılarak pişirilen bir çörek türü. Şanlıurfa yöresinde genelde çay saatlerinde tüketilir. İçine konulan Urfa isotu ağzı açığa eşsiz bir tat verir. En sık çayla öğle yemeklerinde ya da ayranla akşam yemeklerinde tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Islama köfte</span>

Islama köfte, Adapazarı'nın yöresel lezzetlerinden olan bir yemektir. Dilimlenmiş ekmekler biberli ve yağlı et suyuna batırılır ve köftelerle birlikte ızgaralanır. Adapazarı Islama Köftesi 08.01.2013 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Akçaabat köftesi</span>

Akçaabat köftesi, Türk mutfağında bir köfte çeşididir. 1930'lu yıllarda Trabzon'un Akçaabat ilçesinde Akçaabatlı lokantacılar tarafından yapılmıştır. Malzeme olarak kıyma haline getirilen öküz ve dana etleri ile bunlara ilave edilen ekmek ve sarımsak kullanılmıştır. Yoğrulan bu karışım, belirli büyüklüklerde oval hale getirilip, ızgaralı ocaklarda pişirilmiş ve insanların damak zevkine sunulmuştur. Öncelikle bölgeye tanıtımı yapılan Akçaabat köftesi o günden bu güne tüm dünyaya tanıtılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İçli köfte</span> dışı bulgur içi kıyma dolgulu olan, kızartılmış veya haşlanmış topak

İçli köfte ya da oruk, bulgurun hamur hâline getirilerek içinin doldurulması suretiyle yapılan, Orta Doğu mutfağında bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">İnegöl köfte</span> İnegöl, Bursaya özgü köfte çeşidi

İnegöl köfte, Bursa'nın İnegöl ilçesinde yapılan ızgara köftedir. 19. yüzyılın sonlarında Balkanlardan İnegöl'e gelen Türk göçmenleri halkı tarafından yaratıldı.Ćevapi olarak Balkanlar'da bilinmektedir. Yuvarlak şekilde yoğrulur ve ızgarada pişirilir.

Odun köfte, Manisa ilinin Salihli ilçesi yöresinde meşhur olan odun ateşinde yapılan bir şiş köfte türüdür. Salihli odun köfte 20.08.2008 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kabak dolması</span>

Kabak dolması, kabak içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı kabak dolması, etli kabak dolması ya da kıymalı kabak dolması şeklinde farklı çeşitleri vardır.

<span class="mw-page-title-main">Tirit</span> Türk mutfağına ait olan Tirit, farklı et çeşitleri kullanılarak ve et suyunun içerisine yöresel ekmek eklenerek yapılan yemektir

Tirit(Arapça:ثريد veya trid, taghrib, tashreeb, thareed) et suyuna kızartılmış veya bayat ekmek konularak yapılan yemektir. Tirit kelimesi Farsça bir kelimedir. Yörelere göre çok farklı et çeşitleri konulabilir. Kaz, ördek, tavuk, inek, koyun eti ile yapılan çeşitleri vardır. Papara ve Orta Asya'da yapılan Beşbarmak yemeği ile benzerlik gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Fellah köftesi</span>

Fellah köftesi; Gliko, Kürt köftesi, Arap köftesi, sarımsaklı köfte, bulgur köftesi, Küpkürt veya zeyitli köfte adlarıyla bilinen, bulgurdan yapılan bir köftedir. Erzurum, Van ve Antep yöresel mutfağında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Asma yaprağı sarması</span> asma yaprağı pirinç veya kıyma ile doldurularak yapılan yemekler

Asma yaprağı sarması veya Asma yaprağı dolması, asma yaprağının içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı sarma ya da kıymalı sarma şeklinde farklı çeşitleri vardır. Malzemeler karıştırılarak harmanlanır. Daha sonra salamura asma yaprağıyla sarılır. Üzerine limon suyu sıkılarak ya da yoğurt konularak yenir.

Göce köftesi, bir çeşit köfteli çorbadır.

Düzce köftesi,bir çeşit ızgara köftedir. Düzce'nin yöresel köftelerindendir. Düzce Köftesi 28.12.2017 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Sini köftesi bir çeşit içli köftedir. İçli köftenin börek gibi tepside yapılanıdır.

Taptama köfte veya taplama köfte, bir çeşit köftedir.

Aya köftesi, bir çeşit köftedir. Şanlıurfa yöresel mutfağında yer alır. Malzemeleri; çiğ köftelik bulgur, soğan, çiğ köftelik et, pul biber, karabiber, tarçın, tuz, sıvı yağdır. Urfa Aya Köftesi / Şanlıurfa Aya Köftesi 24.05.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.

Gayle zengil bir tür içli köftedir. Malzemeleri; yarma, köftelik bulgur, pirinç, nohut, soğan, ceviz, kurutulmuş dağ elması, pul biber, kara biber ve tuzdur. Gayle zengil 15 Kasım 2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Hakkâri için coğrafi işaret almıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.