İçeriğe atla

Çiçekli dişbudak

Çiçekli dişbudak
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Magnoliopsida
Takım:Lamiales
Familya:Oleaceae
Alt oymak:Fraxininae
Cins:Fraxinus
Tür: F. ornus
İkili adlandırma
Fraxinus ornus
L., Sp. Pl.: 1057 (1753).
Dağılım haritası (yeşil)

Çiçekli dişbudak (Fraxinus ornus), zeytingiller (Oleaceae) familyasından 8–10 m ye kadar boylanabilen küçük bir dişbudak türü.

Genel özellikleri

Fraxinus ornus, yayılan ovalden yuvarlağa düzensiz bir taça sahiptir. Olgun örnekler 15 m yüksekliğe ulaşabilir, ancak genellikle yaklaşık 10 m'den fazla büyümezler. Gri kabuğu pürüzsüz. Tek teleksi (pinnate) yaprak mavi yeşilden mat yeşile, 20–25 cm olur ve ince testere dişli kenarlara sahip 7 yaprakçıktan oluşur. Fraxinus excelsior'un aksine F. ornus kahverengi ila morumsu, kadifemsi gri yaprak tomurcuklarına sahiptir. Çiçeklenme, göze çarpan, dik ve terminal salkımlarda beyaz ila kremsi beyaz çok kokulu çiçekler gösterir. Bunlar Mayıs/Haziran aylarında yapraktan sonra ortaya çıkar. F. ornus, kümeler halinde görünen yaklaşık 3 cm'lik kanatlı fındıklar oluşturur. Ağaç park ağacı olarak kullanılabilir ve sanayi siteleri için uygundur. Daha kuru, kireçli toprakları tolere eder. Rüzgara karşı oldukça dayanıklıdır.[1]

Alt türler

2 alt türü bilinmektedir.[2]

  • Fraxinus ornus subsp. cilicica. Yaprakçıklar her iki tarafta tüysüz, uzun saplı (sapı 6–16 mm), uzun sipsivri. Türkiye'de bulunur.[3]
  • Fraxinus ornus subsp. ornus. Yaprakçıklar orta damar boyunca kahverengimsi-tüylü, kısa saplı (sapı 2–6 mm), aniden ve kısa sipsivri.[3]

IUCN Kırmızı listesi

Fraxinus ornus güney Avrupa, Türkiye, Suriye ve Lübnan'da geniş bir yayılış gösteren bir ağaçtır. Son derece geniş bir oluşum kapsamına (EOO) sahip olduğundan ve türler için ciddi bir tehdit belgelenmediğinden En Az Endişe olarak sınıflandırılmaktadır.[4]

Coğrafi dağılım bilgileri

Fraxinus ornus güney Avrupa, Türkiye, Suriye ve Lübnan'da görülür.[5] Deniz seviyesinden 1.500 m'ye kadar oluşur.[6] Tahmini EOO son derece büyüktür (>3.000.000 km2). Arnavutluk, Avusturya, Bosna Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Çekya, Fransa (Korsika), Yunanistan, Macaristan, İtalya, Sardegna, Sicilya, Lübnan, Karadağ, Kuzey Makedonya, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, İspanya, İsviçre, Suriye Arap Cumhuriyeti, Türkiye (Avrupa'da ve Asya'da).[2]

Nüfus bilgileri

Nüfus bol ve istikrarlıdır.[4]

Habitat ve Ekoloji bilgileri

Yaprak döken bir ağaçtır ve nispeten kısa ömürlüdür, tipik olarak 100 yıldan daha az bir süre hayatta kalır. Fraxinus ornus, böceklerle tozlaşan büyük, kokulu çiçek salkımları üretir. Meyveler (samaralar) rüzgar ve su ile (nehirler boyunca) dağılır. Türler tipik olarak Akdeniz'in ılıman tepelerinde ve dağ karışık geniş yapraklı ormanlarda bulunur. Kuraklık direnci iyidir ve fakir topraklarda büyür. Hızlı erken büyüme sergiler ve yeni, açık habitatları kolonize edebilir.[6]

Tehdit bilgileri

Fraxinus ornus için hiçbir ciddi tehdit belgelenmemiştir. Hymenoscyphus pseudoalbidus (Chalara fraxinea) mantarına karşı hassastır. Ancak, bu mantar diğer Avrupa dişbudak türleri için ciddi bir tehdit oluştururken, F. ornus patojenin doğal bir konakçısı gibi görünmektedir. Geyik yoğunluğunun yüksek olduğu bölgelerde, geyiklerin kış aylarında türün kabuğunda beslenmesi, ağaçlara önemli zararlar verebilir.[6]

Kullanım ve Ticaret bilgileri

Fraxinus ornus kerestesi, kaliteli olmasına rağmen, gövdeleri genellikle dar olduğundan ve düz büyümediğinden sınırlı ekonomik potansiyele sahiptir. Fraxinus ornus ormanları yakacak odun için baltalık olarak yönetilir ve güney Akdeniz bölgesinde bu tür ayrıca çiftlik hayvanları için yem üretmek üzere budanır. Türün açık habitatları kolonize etme yeteneği, genellikle ağaçlandırma projeleri için kullanıldığı ve çiçekleri ve sonbahar yaprakları için süs ağaçları olarak çeşitli çeşitler dikildiği anlamına gelir. Geçmişte F. ornus özü için yetiştiriliyordu. Sapın bir özü olan mannitol, ticari olarak bir tatlandırıcı olarak ve ilaç üretmek için kullanıldı. Bugün mannitol sentetik olarak üretilebilir ve geleneksel man üretimi, Sicilya'nın sadece birkaç kırsal bölgesinde devam ederek azaldı. Kuzey Avrupa'da süs ağacı olarak kullanılmaktadır.[6] Fraxinus ornus odunu, Lübnan'da odun kömürü üretimi ve yakacak odun için değerlidir.[4]

Koruma işlemleri bilgileri

Ağaç 163 ex situ koleksiyonda tutulmaktadır.[7] İsviçre'de En Az Endişe[8] ve Macaristan'da Tehlike Altında[9] olarak listelenmiştir.

Kaynakça

  1. ^ "Fraxinus ornus". www.vdberk.com.tr. 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021. 
  2. ^ a b "Fraxinus ornus". Plants of the World Online (İngilizce). 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021. 
  3. ^ a b "Fraxinus ornus". vanherbaryum.yyu.edu.tr. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2021. 
  4. ^ a b c Rivers, M.C., Harvey-Brown, Y. & Barstow, M. 2017. Fraxinus ornus. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T61918784A112585867. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2017-3.RLTS.T61918784A112585867.en
  5. ^ Euro+Med. 2015. Euro+Med PlantBase. Berlin-Dahlem. Available at: http://ww2.bgbm.org/EuroPlusMed/query.asp 9 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  6. ^ a b c d Caudullo, G. and de Rigo, D. 2016. Fraxinus ornus in Europe: distribution, habitat, usage and threats. European Atlas of Forest Tree Species, Publ. Off. EU.
  7. ^ BGCI. 2016. PlantSearch. London: Botanic Gardens Conservation International Available at: www.bgci.org/plant_search.php.
  8. ^ Moser, D., Gygax, A., Bäumler, B., Wyler, N. and Palese, R. 2002. Red List of the Threatened Ferns and Flowering Plants of Switzerland (Rote Liste der gefährdeten Farn- und Blütenpflanzen der Schweiz). Bundesamt für Umwelt, Wald und Landschaft, Bern; Zentrum des Datenverbundnetzes der Schweizer Flora, Chambésy; Conservatoire et Jardin botaniques de la Ville de Genève, Chambésy.
  9. ^ Király, G. (ed.). 2007. Vörös Lista: A magyarországi edényes flóra veszélyeztetett fajai [Red List of the Vascular Flora of Hungary]. pp. 73. Saját kiadás, Sopron.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çınar</span> Bir ağaç türü

Çınar, çınargiller Platanaceae familyasından Platanus cinsini oluşturan uzun boylu kalın çaplı ağaç türlerinin adıdır. Platanaceae ailesinin yaşayan tek üyeleridir. Türkiye'de doğal olarak yayılış gösteren tek tür, doğu çınarıdır .

<span class="mw-page-title-main">Dişbudak</span> bitki cinsi

Dişbudak, zeytingiller (Oleaceae) familyasının Fraxinus cinsini oluşturan türüne göre maksimum boyu 10–30 m arasında değişebilen dolgun ve düzgün gövdeli yuvarlak tepeli ağaç türlerinin ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu kestanesi</span> bitki türü

Anadolu kestanesi, kayıngiller (Fagaceae) familyasında anavatanı güney Avrupa ve Asya olan, 20–35 m boy, 2 m çap yapabilen bir kestane türü.

<span class="mw-page-title-main">Halep çamı</span> Çamgiller familyasından bir bitki türü

Halep çamı, Pinaceae (çamgiller) familyasından Akdeniz bölgesine özgü bir çam türü.

<span class="mw-page-title-main">Keçiboynuzu</span> bitki türü

Keçiboynuzu veya harnup, baklagiller (Fabaceae) familyasından olup Akdeniz ikliminin hüküm sürdüğü yerlerde doğal olarak yetişen ve baklaları (meyveleri) yenen, her dem yeşil çalı ya da ağaç formunda olan bir bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Gümüşi akasya</span> Baklagiller familyasından bir bitki türü

Gümüşi akasya veya Mimoza Ağacı, baklagiller (Fabaceae) familyasından 15 m'ye kadar boylanan sarı çiçekli bir akasya türü.30 m yüksekliğe kadar büyüyebilir. Hızlı büyüyen yaprak dökmeyen bir ağaç veya çalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dişbudak yapraklı akçaağaç</span> Akçaağaçgiller familyasından bir bitki türü

Dişbudak yapraklı akçaağaç, akçaağaçgiller (Aceraceae) familyasından anavatanı Kuzey Amerika olan iki evcikli bir akçaağaç türü.

<i>Salix caprea</i> Söğütgiller familyasından bir bitki türü

Salix caprea, Salicaceae (söğütgiller) familyasından 5–15 m'ye kadar boylanabilen ağaç, ağaççık veya çalı formunda olan bir söğüt türü. Kışın yaprağını döken İki evcikli süs ve orman ağaçlarıdır. İsmini erken baharda açan yapraklarla beslenen keçilerden alır. Erkenden çiçek açarak ürettiği polen ve nektarla çok sayıda arı ve böceği kendine çeker. 266 böcek türüne ev sahipliği yapar.

<span class="mw-page-title-main">Ballıbabagiller</span> bitki familyası

'Lamiaceae, Labiatae veya Türkçe adıyla 'Ballıbabagiller; 236 cins ve 7,280 tür ile temsil edilir ve dünya çapında özellikle ılıman kuşakta yayılış gösteren bir bitki familyasıdır.

<i>Fraxinus angustifolia</i>

Fraxinus angustifolia, Oleaceae (zeytingiller) familyasından anavatanı Orta ve Güney Avrupa ile Kuzey Afrika ve Güneybatı Asya olan bir dişbudak türü.

<span class="mw-page-title-main">Carpinus orientalis</span> huşgiller (Betulaceae) familyasından gürgen

Doğu gürgeni, huşgiller (Betulaceae) familyasından anavatanı Kuzey İran ile Güneydoğu Avrupa olan bir gürgen türü.

<span class="mw-page-title-main">Meme otu</span>

Meme otu, papatyagiller (Asteraceae) familyasından yaygın görülen bir bitki türü. Anavatanı Avrupa ve Kuzey Asya'dır.

<span class="mw-page-title-main">Carpinus betulus</span>

Adi gürgen, huşgiller (Betulaceae) familyasından kerestesi değerli bir orman ağacı türü.

<span class="mw-page-title-main">Pırnal meşe</span>

Pırnal meşe, kayıngiller (Fagaceae) familyasından 20 metreye kadar boylanabilen ağaçtır.

<span class="mw-page-title-main">Çobangülü</span>

Çobangülü, Fabaceae familyasından 10–40 cm yüksekliğe ulaşabilen iki yıllık veya kısa ömürlü çok yıllık bir bitki türü.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'daki ormanlar</span>

Azerbaycan'da 1.021.880 hektar ormanlarla kaplıdır ve bu ülkenin toplam yüz ölçümünün %11,8'i oluşturur. Azerbaycan'daki ormanların hepsi devlete aittir ve Azerbaycan Cumhuriyeti Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın sorumluluğu altındadır. Azerbaycan'daki orman biyomları ılıman yaprak döken ormanlar, ılıman geniş ve iğne yapraklı karışık ormanlar, ılıman iğne yapraklı ormanlar ve riparian ormanlardan oluşur. Uzmanlar 8.-9. yüzyıllarda şimdiki Azerbaycan topraklarının %30-35'i ormanlarla kaplı olduğunu tahmin etmektedir ve ormanların çoğu o zaman olduğu gibi bugün de dağlık bölgelerde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yeşil dişbudak</span> bitki türü

Yeşil dişbudak, Oleaceae familyasından bir dişbudak türüdür.

<i>Pyrus nivalis</i>

Pyrus nivalis, Rosaceae (gülgiller) familyasından bir yabani armut türü.

<i>Tilia dasystyla</i> bitki türü

Tilia dasystyla, ebegümecigiller (Malvaceae) familyasından bir ıhlamur türü.

<i>Pyrus communis</i> bitki türü

Pyrus communis, Rosaceae (gülgiller) familyasından bir ağaç türü.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.