İçeriğe atla

Çhala Vadisi

Çhala Vadisi (Lazca ve Gürcüce: Çxala ve ჩხალა), Artvin ilinin Borçka ilçesinde Çhala Deresi ile kollarının oluşturduğu vadidir. Çahala adı, bugünkü Düzköy'ün eski adı olan Çhalazeni yerine de kullanılmaktadır.

Çhala Vadisi'ni oluşturan Çhala Deresi, Çoruh Nehri'nin sol kollarından biridir. Lazistan Dağları'nın eteklerinde çıkar ve güneydoğu yönünde akar. Sağdan ve soldan küçük dereleri aldıktan sonra, Borçka kasabasında Çoruh Nehri'ne katılır.[1] 19. yüzyılın son çeyreğinde, vadinin Ruslara geçmesinden dört yıl önce, 1874 yılında bölgeyi gezen Gürcü asker ve coğrafyacı Giorgi Kazbegi, Çhala Deresi’nin (Çayırsu) Livana ile Lazistan arasında sınır oluşturduğunu yazmıştır. Kazbegi’nin verdiği bilgiye göre, Çhala Vadisin'deki köyler dere kenarında yer alıyordu. Köylerin etrafındaki dağın etekleri komar çalılıklarıyla doluydu. Ağaç türlerinden ise, kestanenin yanında kızılağaç ve meşe gibi ağaçlar bulunuyordu.[2]

Çhala Vadisi, tarihsel olarak Laz köylerinin bulunduğu bir bölgedir. Bugünkü idari taksimata göre bu vadide Kale (Makreti), Demirciler (Mamanati), Fındıklı (Sahandro / Başköy), Düzköy (Çhalazeni) ve Çifteköprü (Tskarka). Günümüzde beş muhtarlıkta toplanmış olmakla birlikte Çhala vadisinde başka köyler de bulunmaktadır. Örneğin Demirciler köyü Azure (აზურე), Vaneti (ვანეთი), Kostaneti (კოსტანეთი), Mamanati (მამანათი), Yukarı Mamanati, Pançveti (პანჭვეთი), Sumarcali (სუმარჯალი), Piçheti (ფიჩხეთი) gibi yerleşim yerlerini kapsamaktadır. Bunlardan bazısıı hayli büyük yerleşimler olup zaten geçmişte ayrı köy statüsü taşıyordu. Kale köyü ise, Makreti (მაკრეთი), Toşiduzi (თოშიდუზი), Mervati (მერვათი) ve Çamaketi (ჭარმაკეთი) yerleşimlerini kapsamaktadır.[3]

Kaynakça

  1. ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 71". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 
  2. ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay, 2019, s. 131-132, ISBN 978-975-553-720-7.
  3. ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 192". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahmanpaşa, Erfelek</span>

Abdurrahmanpaşa, Sinop ilinin Erfelek ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Sarıbudak, Artvin</span>

Sarıbudak, Artvin ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Şükriye, Gemlik</span>

Şükriye, Bursa ilinin Gemlik ilçesine bağlı bir mahalledir. Bursa ilinin büyükşehir belediyesi olmasından önce köy statüsüne sahipti.

<span class="mw-page-title-main">Aşıklar, Ardanuç</span> Ardanuça bağlı bir köy

Aşıklar, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Karlı, Ardanuç</span> Ardanuçta bir köy

Karlı, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Tosunlu, Ardanuç</span>

Tosunlu, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Çifteköprü, Borçka</span>

Çifteköprü, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Düzköy, Borçka</span>

Düzköy, Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Eski adını Çhala olarak gösteren kaynaklar vardır.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyet, Manyas</span> Balıkesir ilinin Manyas ilçesine bağlı bir mahalledir.

Cumhuriyet Balıkesir ilinin Manyas ilçesine bağlı bir mahalledir.

<span class="mw-page-title-main">Sütlüce, Yusufeli</span>

Sütlüce, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köydür.

Makreti Köprüsü, Demirciler Köprüsü olarak da bilinir, Artvin ilinin Borçka ilçesinde, Çoruh Nehri'nin bir kolu olan Çhala Deresi üzerinde, yukarıdan aşağıya sıralandığında sonuncu köprüdür. Bugün Kale adını taşıyan eski Makreti köyü sınırları içinde inşa edilmesinden dolayı Makreti Köprüsü adını taşımaktadır. Kale köyünün 20. yüzyılda uzun süre Demirciler köyünün bir mahallesi olmasından dolayı köprü de Demirciler köyü içinde sayılmış ve bundan dolayı da Demirciler Köprüsü olarak adlandırılmıştır.

Şavşat Çayı, Artvin ilinin Şavşat ilçesindeki akarsulardan biridir. Arsiyan Dağları'ndaki Sahare Dağı’nın etkelerinden kaynaklanması nedeniyle temiz bir suya sahiptir. Osmanlı yönetiminin son dönemimde, 1874 yılında Şavşeti ve Klarceti bölgelerini gezen Rus ordusunda görevli general ve coğrafyacı Giorgi Kazbegi günlüklerinde, Arsiyan Dağları'nın bu kısımda kayalık karaktere büründüğünü ve Şavşat Çayı'nın üst kaynaklarını tamamen ulaşılamaz hale getirdiğini yazar.

Suereki, tarihsel Klarceti bölgesine özgü siyah asma cinsidir. Bu bölgenin başta gelen üzümüdür. Türkçede adı "Sörek" veya "Söğdek"e dönüşmüştür.

Aheleki, tarihsel Klarceti bölgesinin beyaz asma cinslerinden biridir. Sofralık ve şaraplık üzüm olarak yetiştirilmektedir. Türkçe adı "Akalek"e dönüşmüştür. Gürcistan'da ise Ahalaki (ახალაკი) adıyla Gürcü asma cinsleri arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Ardanuç livası</span>

Ardanuç livası veya Ardanuç sancağı, Osmanlı Devleti'nin Gürcülerden ele geçirdiği topraklarda kurduğu idari birimlerden biridir. Ardanuç livası, kurulduğu sırda Kemhis (Kamhis), Tavusker ve Ardanuç nahiyelerini kapsıyordu. Daha sonra İşhan nahiyesi de bu üç nahiyeye eklendi. Uzun süre Çıldır Eyaleti'ne bağlı olan Ardanuç livasının sınırları 19. yüzyılın ilk yarısında iyice küçülmüş ve yaklaşık olarak bugünkü Ardanuç ilçesi sınırlarına çekilmişti.

<span class="mw-page-title-main">Deviskel Vadisi</span>

Deviskel Vadisi, Artvin ilinin Borçka ilçesinde Deviskel Deresi ile kollarının oluşturduğu vadidir. Deviskel veya Deviskeli, sadece vadi ile akarsuyun değil, Borçka ilçesine bağlı Kaynarca köyünün de eski adıdır.

Mere Manastırı, tarihsel Tao-Klarceti bölgesinde erken Orta Çağ'da inşa edilmiş Gürcü manastırıdır. Yeri tam olarak tespit edilememiş olan manastırın inşa edildiği yer günümüzde Artvin ili sınırları içinde kabul edilmektedir.

Tzepta Kalesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Ustamisi olan Eskikale köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kaledir. Başkale adıyla günümüzde Eskikale'nin bir mahallesi olan Tzepta (წეფთა), eskiden ayrı bir köydü ve kale de bu köyün adını taşmaktadır. Eskikale köyünün eski adından dolayı Ustamisi Kalesi olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Svirevani Kilisesi</span> Artvin Şavşat Dutlu Köyü Orta Çağ Gürcü Kilisesi

Svirevani Kilisesi, tarihsel Şavşeti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Svirevani olan Dutlu köyünde Orta Çağ'da Gürcülerden kalma bir kilisedir. Surevani Kilisesi olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Karçhali Vadisi</span>

Karçhali Vadisi veya Karçhala Vadisi, tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinde Karçhali Deresi'nin oluşturduğu vadidir. Adını Karçhali Dağı’ndan alır. Karçhali (კარჩხალი) ise, Gürcüce bir yer adı olup “çıplak dağ” veya “kayalık dağ” anlamına gelir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.