İçeriğe atla

Çerkessk

Çerkessk arması

Çerkessk (Adigece: Şerdjesqale/Шэрджэскъалэ; Karaçayca: Çerkes-Şahar), Rusya Federasyonu üyesi Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nin başkenti.

Tarihçe

1804 yılında Ruslar tarafından Adigelerden ele geçirilen ve Kuban Irmağı'nın doğu kıyısında bulunan stratejik bir yerde bir Rus askeri kalesi olarak kuruldu. İlk adı Batalpaşinsk idi. Bu ad 1787'de bu yerde Osmanlılar ve müttefikleri Adigeler ile Ruslar arasında yapılan bir savaşta Ruslar tarafından tutsak alınmış olan Osmanlı birlikleri komutanı Battal Paşa'dan gelmektedir.[1]

Nüfusu 117.100 olup (2005) bu nüfusun %35'i Çerkes (Adıge), %20.7'si Karaçay, %11.5'i Abaza (Abazin) kökenlidir.

Bir Kazak yerleşimi (stanitsa) olan Batalpaşinsk 1931'de kent statüsü elde etti. Batalpaşinsk 1922-1926 yılları arasında Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı merkezi iken 1926'da oblastın "Karaçay Özerk Oblastı" ve "Çerkes Ulusal Okruğu" biçiminde ikiye bölünmesiyle oluşan Çerkes Ulusal Okruğu'nun merkezi, 1928-1957 yılları arasında da Çerkes Özerk Oblastı'nın merkezi oldu. Kent 1934'te Sulimov, 1937'de Ejovo-Çerkessk, 1939'da da Çerkessk adını aldı.

1943'te Kazakistan'a sürülmüş olan Karaçayların 1956'da aklanmaları ve eski yerlerine dönmeleri üzerine 5 Ocak 1957'de, 12 Ocak 1922'de kurulmuş ve 1922'de ikiye bölünmüş olan eski Karaçay-Çerkes Özerk Oblastı toprakları yeniden birleştirildi ve Karaçay-Çerkesya, 1922'de olduğu gibi yeniden canlandırıldı. Oblast 3 Temmuz 1991'de cumhuriyet oldu.

Çerkessk'te 5 resmî dile (Kabardey-Çerkesçe, Karaçay-Balkarca, Abazaca, Nogayca ve Rusça) ait kültürel kurumlar, basın, radyo ve televizyon yayını vardır. Fiili resmî dil Rusça olup resmî yazışmalar bu dilde yapılmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ Ashad Ç'ırğ, Tehlike Kuzeyden Geliyordu

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kabardino-Balkarya</span> Rusya Federasyonundaki özerk cumhuriyet

Kabardino-Balkarya Cumhuriyeti ya da Kabardino-Balkarya, Rusya'nın 8 bölgesinden (okrug), 7 bölgeyi (region) içeren Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi'nde (okrug), "etnik adlar taşıyan" çokuluslu cumhuriyetlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Adige Cumhuriyeti</span> Rusyaya bağlı özerk cumhuriyet

Adige Cumhuriyeti (AC), Kuzey Kafkasya'da Rusya Federasyonu üyesi bir cumhuriyet. Kafkas Dağlarının kuzeyinde, Krasnodar Kray sınırları içinde yer alır. Cumhuriyetin yazıçeviri olarak adı Respublika Adıgeya olup Adigeya olarak da bilinir. Adige Cumhuriyeti adını, günümüzde nüfusun daha azı durumunda olan Batı Çerkeslerinden alır. Başkenti Maykop'tur. Yüzölçümü 7.600 km², nüfusu 440327 (2010). Nüfus yoğunluğu 58.8'dir. Adige Devlet Üniversitesi cumhuriyetin üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Abhazlar</span> Güney Kafkas halkı

Abhazlar Abhazya’da yaşayan Kuzeybatı Kafkasya halkı. Abhazya dışında en büyük Abhaz nüfusu Türkiye’dedir. Türkiye’deki Abhazların ataları 19. yüzyılda diğer Kafkas halklarıyla birlikte Ruslar tarafından sürgün edilmiştir. Ayrıca Rusya, Kazakistan ve Ukrayna’da da Abhaz nüfusu vardır. Kuzey Kafkasya’da yaşayan Abazalar ile Abhazların aynı kökenli olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Balkarlar</span> Rusyanın Kuzey Kafkasya bölgesinde yaşayan türk budunu

Balkarlar, Kuzey Kafkasya'da yaşayan Türk halklarından biridir. Çoğunluğu, Rusya içindeki Kabardey-Balkarya cumhuriyetinde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Nalçik</span> Rusyada şehir

Nalçik, Rusya’nın güneyindeki Kuzey Kafkasya'da yer alan Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti'nin başkentidir. Kafkas Dağları eteklerinde, 550 metre yükseklikte kurulmuştur. Kent, 150 km²’lik bir alana yayılır. Kentin 991 hektarlık bir yeşil alanı vardır. Nüfusu: 240.203 (2010).

<span class="mw-page-title-main">Şapsığlar</span> Çerkes boyu

Şapsığlar, Kuzey Kafkasya'nın yerli halklarından olan Batı Çerkeslerine mensup topluluklardan biridir. Tarihi Şapsığya bölgesinde yaşıyorlardı. Bugün çoğunluğu, Krasnodar Krayı Tuapse rayonu ve Soçi'nin Lazarevsk rayonunda ve Rusya'ya bağlı Adıgey Cumhuriyeti’nde yaşar. Dilleri olan Şapsığca 1945 yılına kadar yazı ve edebiyat dili olmuştur. Eskiden onlardan ayrı olan Hakuçlar günümüzde resmî olarak Şapsığlardan kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Karaçay-Çerkesya</span> Rusyada bir cumhuriyet

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'tir.

<span class="mw-page-title-main">Karaçaylar</span> Kafkasya’da yaşayan Kıpçak kökenli Türki halk

Karaçaylar veya Karaçaylılar, çoğunluğu Rusya'ya bağlı Karaçay-Çerkesya'da yaşayan bir Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Krasnodar Krayı</span> Rusyada bir idarî bölge

Krasnodar Krayı, tarihi Çerkes topraklarının %60'lık kuzeybatı kısmını kapsar. Krasnodarskiy kray), Kuzey Kafkasya'da, Rusya (RF) ve Güney okrugu içerisinde federal bir yönetim birimi. Kuzeyde Rostov Oblastı, doğusunda Stavropol Kray ve Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti, güneyinde Kafkas Dağları ve Gürcistan'dan tek yanlı ayrılıp bağımsızlık kararı alan Abhazya Cumhuriyeti ile çevrilidir. Batısında Azak Denizi, Kerç Boğazı ve Karadeniz bulunur. Ayrıca Kray topraklarının güney orta bölümünde, bir iç cep biçiminde, RF üyesi Adıgey Cumhuriyeti yer alır.

Adıge Cumhuriyeti, Rusya'nın güneyindeki Kafkas Dağları'nın kuzeybatı eteklerinden kuzey yönüne, Kuban Irmağına doğru uzanan bir alanda yer almıştır. Rusya Federasyonu içinde bir özerk yönetimdir. Kuban ve Laba ırmaklarının solunda, 300 km uzunluğunda ve 10–30 km genişliğinde bir şerit üzerinde, 27 Temmuz 1922'de "Çerkes (Adıge) Özerk Oblastı" adıyla kuruldu. İlk kurulduğunda yüzölçümü 2.660 km kare idi. 24 Ağustos 1922'de "Adıge (Çerkes) ÖO", 24 Ağustos 1928'de de "Adıge Özerk Oblastı" (AÖO) adını aldı. 3 Temmuz 1991'de Rus SFSC'ne bağlı bir özerk cumhuriyet oldu. Ardından Adigey Cumhuriyeti adıyla Rusya Federasyonu içinde kaldı. Adigey Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı Krasnodar Krayı içinde kalmış bir cep (enklav) konumundadır. 2002'de 447.109 olan nüfusu içinde yerli Adıgeler 108.115 (%24.2), sonradan gelme ve şimdi çoğunlukta olan Ruslar 288.280 idi.

Şapsığ Ulusal Rayonu, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nde Krasnodar Krayı'na bağlı olarak 1924-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan etnik-bölgesel bir yönetim birimi.

<span class="mw-page-title-main">Abazaca</span>

Abazaca, Kuzeybatı Kafkas dillerinden biridir. Abazaların konuştuğu bu dil, Abhazca ile yakın akrabadır. Bugün, Kuzey Kafkasya'da 40.000 kişi tarafından konuşulur. Abazaların önemli bölümü (%75) 1864 göçüyle Osmanlı topraklarına sürülmüşlerdir. Büyük sürgünden sonra anayurtlarında (Karaçay-Çerkesya) kalan 10.000 kişi bugün tekrar 40.000 nüfusa ulaşmıştır.

Aziz Meker,, Çerkes asıllı Türk siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya halkları</span>

Kafkasya halkları, Kafkasya'da yaşayan halklar. Bu halklar, coğrafi olarak Kuzey Kafkasya halkları ve Güney Kafkasya halkları biçiminde adlandırılırlar. Etnik açıdan, özellikle dil açısından da Kafkasya yerlileri, Hint-Avrupa kökenliler ve Türk asıllı halklar biçiminde üç öbeğe ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Abazalar</span> Abhazlar ile akraba bir topluluk

Abazalar, çoğunluğu Karaçay-Çerkesya, Adigey ve Abhazya'da yaşayan Kuzey Kafkas halkı. Abhazya'da yaşayan Abhazlar, Abazalara dil açısından en yakın halktır. Günümüzde Abazaların büyük bölümü Türkiye ile Mısır ve bazı Arap ülkelerinde de yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kabardeyler</span> Çerkes boyu

Kabardeyler veya Kabartaylar, Kuzey Kafkasya'nın yerlisi olan Çerkesleri oluşturan 12 boydan biridir. Rusya içindeki özerk Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti'ne adını veren halklardan biridir. Nüfuslarının bir kısmı başta Kabartay-Balkar Cumhuriyeti olmak üzere Kuzey Kafkasya ve Rusya Federasyonu içinde olmakla birlikte, büyük bir kısmı 19. yüzyıl sonunda yaşanan soykırım ve sonrasındaki Büyük Çerkes Sürgünü ile birlikte diyasporada yaşamaktadır. Türkiye, Mısır, Suriye ve Ürdün gibi Orta Doğu ülkeleri diyaspora Kabardeylerinin yoğunluk kazandığı yerler olmakla birlikte Avrupa ve Kuzey Amerika'da da önemli sayıda Kabardey nüfusu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Moskova Saati</span>

Moskova Saati (UTC+3), Moskova Coğrafik konumuyla 4 saat diliminde bulunur, yani 37,5 meridyenin doğusunda. Halk Komiserleri Kurulu kararıyla 16 Haziran 1930 yılından itibarıyla Rusya toprakların üzerinde kararlaştırılmış zaman uygulaması uygulanarak saat ibreleri 1 saat ileri alındı. Moskova zamanı Rusya için standart, bütün yerel Rusya'nın zaman dilimleri Moskova Saat Diliminden sayılır. Moskova Zamanı ayrıca bütün ülkenin tren tarifesi saatinde kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kafkasya halkları</span> gizlilik

Kuzey Kafkasya halkları, Çarlık Rusyası döneminde Kuzey Kafkasya’da yaşarlarken Kafkas-Rus Savaşında yenilmeleri üzerine 1864 Çerkes Sürgünü'nde Osmanlı İmparatorluğu topraklarına sürülüp tehcir ettirilen ve bugün diaspora olarak Türkiye, Suriye ve Irak gibi ülkelerde yaşayan Adığe ve Adığe olmayan Kuzey Kafkas halklarına Türkiye ve Ortadoğu'da verilen ortak ad. Çerkeslerin baskın unsurunu oluşturan Adığeler dışında ayrıca Kuzeybatı Kafkas dillerini konuşan Ubıhlar, Abazalar, Abhazlar; İran dillerini konuşan Osetler; Türk dillerini konuşan Karaçaylar, Balkarlar; Kuzeydoğu Kafkas dillerini konuşan Çeçenler, İnguşlar ve Dağıstan halkları da bu tanımlamaya girer. Sünni Müslümandırlar. Karaçaylar, Balkarlar ve Adığeler Hanefi mezhebinden, İnguşlar, Çeçenler ve Dağıstanlılar ise ağırlıklı olarak Şafii mezhebindendir. Türkiye'deki Çerkeslerin 893 köy-kasabası bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kabardey-Balkarya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti</span>

Kabardey-Balkarya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Eski Sovyetler Birliği'nde Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyetinin özerk bir cumhuriyeti idi ve başlangıçta Dağ Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin bir parçası idi. 16 Ocak 1922'de bölge, 1 Eylül 1921'de Dağ ASSR'sinden ve Kabardey Balkar Özerk Bölgesi'nden ayrıldı. 5 Aralık 1936'da özerk bir cumhuriyet haline geldi. Kabardey-Balkar ASSR, 30 Ocak 1991'de devlet egemenliğini ilan etti. Şu anda Kabardey-Balkar Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu'nun federal bir konudur. Kabardey-Balkar ASSR, Sovyetler Birliği'nin varlığı sırasında başka egemen devletlerle sınırlanmamıştır. Çeçen-İnguşya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti gibi Kabardey-Balkar ASSR iki ulus arasında paylaşıldı. Her iki özerk cumhuriyet, Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin bir parçası olarak ikamet etmiş ve Rusları etnik çoğunluk olarak nitelendirmiştir.

Sovyetler Birliği Özerk Oblastları birkaç küçük millet için yaratılmış idari birimlerdi.