İçeriğe atla

Çeşni

Hindistan'dan çeşitli baharatlar

Çeşni (Farsça: çāşnī چاشنى, tadım)[1] tadımlık, küçük miktarda yemek veya diğer yiyecek.

Tarihçe

Osmanlı döneminde çeşni tatmakla yükümlü saray görevlilerine "çeşnigir",[2] "çeşnicibaşı",[3] "çeşnigir usta" veya "çeşniyar usta" denirdi.[4] Bunların görevi yemekleri lezzet bakımından tatmak olduğu kadar, aynı zamanda, sultanın ve ailesinin güvenliği (zehirlenme olasılığı) ile de ilgiliydi.[5]

Kullanımları

Etimolog Sevan Nişanyan'a göre çeşni, meze ile benzerlik gösterir.[6] Rebecca Seal'in "Istanbul:Recipes from the heart of Turkey" başlıklı İngilizce kitabının turşu ve garnitürlere ayrılmış bölümü[7] Türkçe olarak Çeşni başlığını taşımaktadır.

Günümüzde, gıda sanayiince üretilen besinlere tat (İng. flavour[8]) veya koku (aroma) eklemek amacıyla kullanılan katkı maddelerine de çeşni denilmektedir.[9]

Galeri

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016. 
  2. ^ Hüseyin ÖZDEMİR (29 Ocak 2014). Kılıç Kalem ve İlim. Işık Yayıncılık Ticaret. ss. 39-. ISBN 978-9944-766-71-5. 
  3. ^ Eren Sarı (29 Temmuz 2016). Osmanlı Mutfağı: OSMANLI MUTFAĞI'NDA EN ÇOK TERCIH EDILEN YEMEKLER... noktaekitap. ss. 65-. GGKEY:HJJC8X4LK6R. 
  4. ^ Douglas Scott Brookes (1 Kasım 2008). The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press. ss. 246-. ISBN 978-0-292-71842-5. 
  5. ^ Millî kültür mes'eleleri ve maârif dâvâmız. Kubbealti Publishing. 2006. ss. 216-. ISBN 978-975-7663-91-1. 
  6. ^ Sevan Nişanyan (24 Eylül 2013). Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabı. Propaganda Yayınları. ss. 53-. ISBN 978-1-927893-10-4. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016. 
  7. ^ Rebecca Seal (8 Temmuz 2013). Istanbul: Recipes from the heart of Turkey. Hardie Grant Books. ISBN 978-1-74358-151-3. 
  8. ^ Cambridge University Press (24 Eylül 2009). Cambridge Learner's Dictionary English-Turkish with CD-ROM. Cambridge University Press. ss. 285-. ISBN 978-0-521-73643-5. 
  9. ^ http://www.ankaratb.org.tr/lib_upload/121_G%C4%B1dalarda%20Lezzet%20Maddeleri%20ve%20Lezzet%20Art%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1lar_10_01_2012.pdf 29 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ATB - GIDALARDA LEZZET MADDELERİ VE LEZZET ARTIRICILAR

Ayrıca bakınız

  • Osmanlı Saray Mutfağı

Dış bağlantılar

  1. Türk Gıda Kodeksi Dondurma Tebliği1 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. Türk Gıda Kodeksi Tahin Helvası Tebliği7 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Japon mutfağı</span>

Japon mutfağı, Japonya'ya özgü yemek pişirme tarzıdır. Japonya'nın geleneksel mutfağı (washoku), miso çorbası ve diğer yemekler ile pilav üzerine kuruludur ve mevsimlik malzemelere vurgu yapılmaktadır. Garnitürler genellikle balık, salamura sebze ve et suyunda pişirilmiş sebzelerden oluşur. Japonya bir ada ülkesi olduğundan dolayı balık ile diğer deniz ürünleri içeren yemeklere de çok sık rastlanmakta olup genellikle ızgara yapılır, ancak aynı zamanda saşimi veya suşi olarak çiğ olarak da servis edilir. Deniz ürünleri ve sebzeler de tempura olarak hafif bir hamurda kızartılır. Pirinç dışında, soba ve udon gibi erişteler de bir temel gıda maddesidir. Japonya'da ayrıca, oden adı verilen et suyunda balık ürünleri veya sukiyaki ve nikujagada sığır eti gibi birçok kaynatılmış yemek bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzu kapama</span> Türk mutfağından kuzu eti yemeği

Kapama ya da kuzu kapama, daha çok bahar aylarında, genç kuzuların etinden yapılan yemek. Osmanlı saray mutfağına son dönemlerinde girmiş bir yemektir.

<span class="mw-page-title-main">Tayland mutfağı</span>

Tayland mutfağı Tayland'ın milli mutfağıdır. Birden fazla Güneydoğu Asya geleneğini harmanlamıştır ve hafif hazırlanmış, güçlü aromatik unsurlar ihtiva eden yemekleriyle tanınır. Tayland mutfağında baharatlar çok yaygın kullanılmaktadır. Diğer Asya mutfaklarında olduğu gibi Taylandlı şefler de yemeklerde denge, detay ve çeşitliliğe çok önem verirler. Tayland yemeklerinde, her bir yemekte ya da tüm sofrada, ekşi, tatlı, tuzlu ve acı olmak üzere dört ana lezzetin dengesi gözetilir.

<span class="mw-page-title-main">Tarator</span> Balkan ve Kıbrıs usulü cacık

Tarator, Osmanlı mutfağında bulunan bir çeşit mezedir. Günümüzde ise tarator, toroto veya taratuar; bazı Balkan ülkelerinde ve Kıbrıs Adası'nda yapılan ve cacıktan esinlenmiş, ona benzeyen soğuk yemek olarak bilinir. Kıbrıs'ta talatur olarak tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Doenjang</span>

Doenjang, Kore mutfağı tamamen soya fasulyesi ve salamura ile yapılan fermente edilmiş fasulye ezmesidir. Ayrıca çorba soya sosu üretiminin bir yan ürünüdür. Bazen bir çeşni olarak kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Balık sosu</span> yemek sosu

Balık sosu, balık veya krilden elde edilen, tuzla kaplanmış ve iki yıl boyunca fermente edilerek yapılan sıvı bir sostur. Güneydoğu ve Doğu Asya mutfaklarında temel bir çeşni olarak kullanılır. Yüksek oranda glutamat içerdiğinden ötürü eklendiği yemeğe umami tadını verir. Balık ezmesi ile de sunulur.

<span class="mw-page-title-main">Chilli sos</span>

Biber sosu, acı biber sosu veya chilli sos, biber ve acı biber ile hazırlanmış çeşnilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Lagman (yemek)</span>

Lagman, çekilmiş erişte, et ve sebzeden oluşan bir Orta Asya yemeğidir. Çin'de lātiáozi veya bànmiàn olarak bilinir.

<i>Salpicon</i> Latin Amerika mutfağından bir yemek

Salpicon veya salpicón, sos, sıvı ile doğranmış veya kıyılmış bir veya daha fazla bileşen içeren bir yemektir. Fransız, İspanyol, Orta Amerika ve daha geniş olarak Latin Amerika mutfağında farklı türleri bulunmaktadır. Salpicon bazen doldurma olarak kullanılır. Diğer mutfakların alışılagelmiş tuzlu türlerinin aksine, Kolombiya'da salpicon tatlı ve soğuk bir içeceği ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Puntas</span>

Puntas, Meksika mutfağının geleneksel bir yemeğidir. Kurutulmuş kırmızı biber veya taze biber, ince doğranmış soğan, sarımsak ve çeşitli Meksika sosları ile baharatlar eşliğinde pişirilmiş küçük et parçalarından oluşur. Başlangıçta puntas de filete olarak şerit şeklinde kesilmiş sığır eti ile yapılmakta olan yemekte daha sonra farklı et türleri de kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Recado rojo</span>

Recado rojo veya achiote ezmesi popüler bir baharat karışımıdır. Günümüzde, özellikle Yucatán ve Oaxaca olmak üzere Meksika ve Belize mutfaklarında yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Baharat karışımı genellikle annatto, kekik, kimyon, karanfil, tarçın, karabiber, yenibahar, sarımsak ve tuz içerir. Annatto tohumları karışımı kırmızıya boyar ve karışıma belirgin bir kırmızı-turuncu renk verir.

<span class="mw-page-title-main">Al ajillo</span>

Al ajillo, Latin Amerika ülkelerinin mutfaklarına özgü bir çeşnidir. Meksika'da guajillo kırmızı biberi ve ajo'yu (sarımsak) birleştirir. Diğer Latin Amerika ülkelerinde yemek benzerdir, ancak diğer biberleri kullanır, örneğin Peru yemeklerinde aji panca veya aji mirasol, kurutulmuş aji amarillo formları kullanılır. Muhtemel kökeni, sömürgecilik yoluyla, sarımsak ve acı biber yağında pişirilmiş karides olan İspanyol yemeği gambas al ajillo'dur.

<span class="mw-page-title-main">Queso flameado</span>

Queso flameado genellikle flambé ile servis edilen sıcak eritilmiş peynir ve baharatlı chorizo. Çoğunlukla peynir fondü ile karşılaştırıldığında, bir parti yemeğidir; pikniklerde ve restoranlarda meze olarak popülerdir. Meksika mutfağında neredeyse benzersizdir Amerika Birleşik Devletleri mutfağında bu yemek geniş çapta farklı bir şekil almıştır ve El Paso'da yerel bir yemek olarak kabul edilir. Meksika'da, kuzeydeki restoranlarda daha sık görülür. Tipik ana malzemeler eritilmiş peynir ve gevşek taze chorizo, domates, soğan, şili ve baharatlardan oluşan karakteristik bir et sosudur. Küçük, sığ bir tencere veya diğer seramik veya metal ısıya dayanıklı pişirme kabında servis edilir. Peynir ve sos ayrı ayrı hazırlanır ve servis edilmeden hemen önce birleştirilir. Bu işlem, özellikle flambé ile bitmişse masada yapılabilir: peynirin üzerine yüksek alkollü likör dökülür ve ateşlenir. Alevlenmemişse, karışım çabucak kızartılabilir. Her iki durumda da, bitmiş yemek hala sıcakken sunulur ve bireysel porsiyonlar için küçük yumuşak ekmeğin üzerine kaşıklanır.

<span class="mw-page-title-main">Perilla yağı</span>

Perilla yağı, perilla tohumlarından elde edilen yenilebilir bir bitkisel yağdır. Farklı bir ceviz aroması ve tada sahip olan kızartılmış perilla tohumlarından preslenen yağ, Kore mutfağında lezzet arttırıcı, çeşni ve yemeklik yağ olarak kullanılmaktadır. Kızartılmamış perilla tohumlarından preslenen yağ, mutfak dışı amaçlar için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Amerikan mutfağı</span> mutfak

Yeni Amerikan mutfağı, diğer bilinen adlarıyla Modern Amerikan mutfağı veya Çağdaş Amerikan mutfağı, 1980'lerde Amerika'daki lüks restoranlarda ağırlıkla servis edilen yemeklerin modernleştirme dalgasına kapılmasıyla ortaya çıkmıştır. Yeni Amerikan mutfağı, geleneksel Amerikan mutfağı teknikleriyle, yabancı mutfak tekniklerinin, bazen de moleküler gastronomi malzemeleriyle karıştırılmasıyla, eritme tekniklerinden gelen tadın uyarlanması ve genellikle füzyon mutfaknın kullanılmasıdır, yani bir çeşit füzyon mutfakdır.

Filipin mutfağı yerel yemekler ile Çin, Endonezya, Malezya ve İspanyol yemeklerinin bir karışımıdır. Popüler yemekler arasında adobo, pancit, umpia, sinigang ve halo-halo vardır. Filipinler'de yoğun tatlar ve zengin yemekler yaygındır. Bolca patis veya balık sosu, soya sosu ve şeker kamışı sirkesi kullanımı yiyeceklere tat vermektedir. Pirinç, bu mutfakta temel bir üründür. Tavuk eti ve domuz eti de çok kullanılan ürünlerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Malezya mutfağı</span>

Malezya mutfağı, Malezya'ya özgü yemek pişirme tarzıdır. Malezya mutfağı, Malezya'da bulunan yemek pişirme gelenekleri ve uygulamalarından oluşur ve nüfusunun çok etnikli yapısını yansıtmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vietnam mutfağı</span>

Vietnam mutfağı, Vietnam'a özgü yemek pişirme tarzıdır. Vietnam'ın yiyecek ve içeceklerini kapsar ve genel öğünlerde beş temel lezzetin bir kombinasyonunu içerir. Her Vietnam yemeğinin, bu unsurlardan bir veya daha fazlasını taşıyan kendine özgü bir tadı vardır. Fransız mutfağı, Vietnam'ın Fransız sömürgesi olması nedeniyle de büyük bir etkiye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Britanya mutfağı</span>

Britanya mutfağı, Birleşik Krallık'a özgü yemek pişirme tarzıdır. Tarihsel olarak, Britanya mutfağı, "lezzeti gizlemek yerine vurgulamak için basit soslarla eşleştirilen, kaliteli yerel malzemelerle yapılan sade yemekler" anlamına gelmekteydi. Britanya mutfağının uluslararası tanınırlığı tarihsel olarak tam kahvaltı ve Noel yemeği ile sınırlıydı. Bununla birlikte, Kelt tarımı ve hayvancılık, yerli Keltler için çok çeşitli gıda maddeleri üretti. Şarap, sığır eti ve koyun eti gibi kelimeler Britanya'ya Normanlar tarafından getirilirken, Anglo-Sakson İngiltere, uygulama Avrupa'da yaygınlaşmadan önce et ve tuzlu bitki güveç teknikleri geliştirdi. Norman fethi, Orta Çağ'da Büyük Britanya'ya egzotik baharatlar getirdi.

<span class="mw-page-title-main">Bourbon tavuk</span>

Bourbon tavuğu, adını New Orleans, Louisiana'daki Bourbon Caddesi'nden ve içeriğindeki bourbon viskisinden alan bir tavuk yemeğidir. Yemek genellikle Cajun temalı veya Amerikan Çin mutfağı sunan Kuzey Amerika restoranlarında bulunur.