İçeriğe atla

Çaydanlık

Gündelik çaydanlık
Cam bir çaydanlık

Çaydanlık, çay yapmada kullanılan, genelde iki parçalı ve metalden yapılma, bazen demliği porselen olan pişirme gereci.

Çaydanlık ilk başlarda tek parça halinde kullanılmakta iken süreç içerisinde günlük ihtiyaçların giderilmesine yönelik olarak, alt kısmı daha büyük olacak şekilde iki parçalı hale gelmiştir. Her iki parçanın üzerinde geniş bir ağız ve bu ağzı örtmeye yarayan bir kapak bulunur. Suyun çay servisi yapılırken bardaklara doldurulması için gövdede el ve bardak arasında en uygun açı ile dökülmesini sağlayacak şekilde dar ağızlı ibrik kısmı bulunur.

Çaydanlığın tarihçesi

Çaydanlık, binlerce yıl önce Çin kültürünün bir parçası olarak, bronz ve diğer metallerden yapılan seramik güğüm ve şarap kaplarından ilham alınarak yapılmıştır.

En eski çaydanlık örneği bugün Çin'de Flagstaff House Museum of Teaware müzesinde bulunan Yixing kilinden 1513 yılında Gongchun tarafından yapıldığı düşünülen çaydanlıktır.

Çay, 17. yüzyıl sonlarında Çin'den Avrupa'ya lüks tüketim malı, baharat olarak ihraç edilmiştir. Aynı zamanda çay ile birlikte porselen çaydanlıklar da getirilmiştir. Bu çaydanlıkların çoğunluğu mavi ve beyaz sırlı idiler.

Köken

  • çay sözcüğü, Çincede Farsçada Arapçada ve Rusçada geçer. Özünün nereden geldiği kesin olmamakla birlikte ETr ça- (ses çıkarmak, çarpma sesi, su sesi sezgisi) eylem köküyle ilişkisi de olasılıklar arasındadır.
  • +dan takısı Fa "tutan, mufâfaza eden, saklayan, kap" anlamı katar. "+lık" ekinin Farsçadaki karşılığıdır.
  • +lık takısı Tr "araçlık" ilgisi katar.

Demlik

Demlik, ilk başlarda porselen gibi ısıya dayanıklı maddelerden imal edilmiş olan, çay demlemeye yarayan ancak sonradan çaydanlığın bir parçası haline gelen araçtır.

Çaydanlık bakımı

Sırlı çaydanlıklar asla sabunlu su ve bulaşık makinasında yıkanmazlar. Sadece sıcak su ile yıkanarak durulanır ve ters çevrilerek kurumaya bırakılır. Çaydanlıkta oluşan taneni gidermek için çaydanlık ve çay kaşıkları sodalı kaynar suya yatırılarak dinlenmeye bırakılır.

Çayın hazırlanması

Çeşitli ülkelerde çeşitli şekillerde servis edilen çay, Türkiye'de çoğunlukla altı ve üstü çelik çaydanlıklarda hazırlanır. İsteğe göre harmanlanmış kuru çay, demlik olarak adlandırılan ve çaydanlığın üst kısmında bulunan ve genellikle alt kısmından daha küçük olan bölüme konur. Alt kısımda kaynayan su, bir süre sonra üstteki demliğe içindeki kuru çayın miktarına göre dökülür ve çayın rengini, lezzetini bırakması ve çökmesi için 8-10 dakika kadar beklenir.

Çeşitli araştırmalar çayın demleme süresine göre etkisinin de farklı olduğunu söylese de henüz bu çok yaygın olarak bilinmez. İyi demlenmiş çayın en fazla 1 saat kadar lezzetli olduğu tiryakiler tarafından söylenir.[] Daha uzun süre beklemiş çay acılaşır. Demliğin aşırı sıcaklığa maruz kalması, çayın yanmasına (tabirsel olarak) ve tadının kötüleşmesine neden olmaktadır.

Ayrıca bakınız

Fotoğraf galerisi

Dış bağlantılar


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Semaver</span>

Semaver, çay demlemek ve demli çayın bardakta açılması için gerekecek sıcak suyun kaynatılmasında kullanılan ve içinde kömür yanan ocağı bulunan musluklu kap.

<span class="mw-page-title-main">Zurna</span>

Zurna, Türkiye'nin birçok yerinde kullanılır. Tahta, metal ve kamış kullanılarak yapılan, yüksek sesli, bu yüzden büyük davul ile birlikte çalınan, yine bu yüzden açık havada kullanıma uygun, nefesli saz çeşididir.

<span class="mw-page-title-main">Seramik</span> ısı etkisiyle hazırlanan inorganik, metalik olmayan katı

Seramik iyonik veya kovalent bağlara sahip metal ve metal olmayan inorganik bileşik içeren katı bir malzemedir. Yaygın kullanım örnekleri çanak-çömlek, porselen ve tuğladır.

<span class="mw-page-title-main">Batırık</span> Salata türünde bir yiyecek

Batırık(Batırma); bulgur ile yapılan bir çeşit sulu salatadır. İçindeki domates, salatalık ve bulgurdan ötürü kısırı andırır. İç Anadolu bölgesinin güneyi ve Akdeniz bölgesinde Toros dağlarına yakın bölgelerde,Karaman,Bozkır, Ermenek ile Mersin'in ilçeleri Tarsus, Erdemli, Mut, Aydıncık, Anamur, Bozyazı, Silifke ve Gülnar'da yapılır. Yapılışı bölgelere göre küçük farklılıklar gösterse de, genelde ince bulgur, tahin, domates çeşitli baharatlarla karıştırılır ve yoğrulur.

<span class="mw-page-title-main">Porselen</span> seramik gereç

Porselen, sadece doğal kaynaklı ham maddelerden üretilen bir maddedir. Beyazlığını kullanılan boyalardan değil, kullanılan ham maddelerden alır; 1400 °C civarında pişirilerek pekişir; ışık geçirgenliğine sahiptir ve sağlıklı bir üründür.

<span class="mw-page-title-main">Çay (içecek)</span> su ve çay yapraklarının demlenmesiyle yapılan sıcak içecek

Çay, çeşitli bitkilerin yapraklarının, çiçeklerinin, köklerinin, gövdelerinin, kabuklarının, tohumlarının kaynatılmasıyla veya haşlanmasıyla elde edilen bir içecek türüdür. Çay, çalının yapraklarının fermantasyonu, ısıtılması, kurutulması ve bazen diğer meyve veya bitkilerle karıştırılması sonucu hazırlanır.

<span class="mw-page-title-main">Türk mutfağı</span> Türk gastronomi geleneğine dahil bütün yiyecek ve içecekler

Türk mutfağı, Türkiye'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı hem Balkan ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.

Balıkesir mutfağı, Balıkesir ve çevresine ait yemek kültürü.

<span class="mw-page-title-main">Türk çayı</span> Türkiyeye özgü çay

Türk çayı, Türklere özgü bir çay pişirme ve sunma yöntemidir.

<span class="mw-page-title-main">Dökme demir</span>

Dökme demirler, %2'den fazla karbon oranı içeren demir-karbon alaşımlarıdır. İçindeki karbonun grafit şeklinde olanlarına gri dökme demir, sementit şeklinde olanlara ise beyaz dökme demir denir. 1150 °C derece olan erime sıcaklığı çeliğinkinden düşüktür.

<span class="mw-page-title-main">Transfer baskı</span>

Transfer baskı, kağıt üzerine monokrom baskının yapıldığı kazınmış bakır veya çelik plaka kullanılarak çanak çömlek veya diğer malzemeleri süsleme yöntemidir. Daha sonra parçanın üzerine bastırılarak desen aktarılır.

<span class="mw-page-title-main">Çin mutfağı</span>

Çin mutfağı başta Çin olmak üzere Tayvan, Singapur, Malezya, Endonezya gibi Çin kültürünün yaygın olduğu Uzak Doğu ülkelerinden kaynaklanan ve Çin lokantaları sayesinde dünyanın birçok yörelerinde geniş bir biçimde tanınan bir mutfaktır. Çeşit bakımından dünyanın en zengin mutfaklarından biri olan Çin mutfağı Uzakdoğu'da bile Çinlilerin yaşadığı her bölgede büyük farklılıklar gösterir. Ayrıca Uzakdoğu dışındaki Çin lokantalarında hazırlanan yemekler bulundukları ülkelerin kültürlerine uyarlandıkları için Uzakdoğu'dan çok farklı malzemeler kullanırlar ve farklı lezzetler sunarlar. Bunlara rağmen Çin mutfağı bazı ortak özelliklerden yoksun değildir. Sebze ağırlıklı yemekler, yemeklerin wok adı verilen çukur tavalarda pişirilmesi ve yemeklerin sofralarda yemek çubuklarıyla yenmesi Çin mutfağının en çarpıcı özellikleri arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Mısır ekmeği</span>

Mısır ekmeği, mısır unu ile yapılan bir ekmek çeşididir. Mısır unu içerisine tuz, süt ve az miktarda şeker eklenerek mayalandıktan sonra ya fırında ya da kızartma olarak pişirilir. Kimyon ve pul biber gibi baharatlar ise isteğe bağlı eklenebilir.

<span class="mw-page-title-main">Endonezya mutfağı</span>

Endonezya mutfağı 17.000'den fazla adadan oluşan Endonezya üzerinde yaşayan binlerce kültürün çeşitliliğinden meydana gelir. Bu nedenle tek bir çeşit Endonezya mutfağı yoktur fakat bölgesel yemek çeşitleri vardır. Endonezya mutfağı Endonezya kültürünün bir yansımasıdır. Yemek pişirme tarzı ve stili bölgeden bölgeye farklılıklar gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Vazo</span>

Vazo, genellikle çiçek koymak için kullanılan, cam, porselen, toprak gibi farklı malzemelerden, türlü boyut ve şekillerde yapılabilen açık bir kaptır. Sözcük Türkçeye, İtalyanca vaso kelimesinden geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Konserve kutusu</span>

Bir konserve bankası, teneke, teneke kutu, çelik teneke kutu, çelik ambalaj veya kutu, ince metallerden oluşan ürünlerin dağıtımı veya depolanması için kullanılan bir konteynerdir. Birçok kutu "ucu" açarak kesmeyi gerektirir; diğerleri çıkarılabilir kapaklara sahiptir. Kutular çeşitli içerikleri tutar: yiyecekler, içecekler, yağlar, kimyasallar vb. Konservelerden et konservesi, balık konservesi, deniz lahanası, rumtopf, kondense süt, tuzlu salatalık, surströmming, kokteyl kiraz, konserve bezelye, konserve mısır, konserve mantar, salatalık turşusu, konserve domates, korunmuş limon saklanır. Çelik kutular halk arasında teneke olarak adlandırılan kalaysız çelikten yapılır. Ürün çeşidine göre de kutu iç yüzeyi lak ya da benzeri kaplama malzemeleri ile kaplanarak çeliğin korozyonu önlenmiş olur. Bazı lehçelerde, alüminyum kutular bile "teneke kutular" olarak adlandırılmaktadır. 1901 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde, Amerikan teneke kutularının% 90'ını üreten American Can Company kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Hamsili pilav</span> Karadeniz Bölgesine özgü balıklı pilav yemeği

Hamsili pilav (Gürcüce:ქაფშა ფრინჯონი), Trabzon ve Rize başta olmak üzere Karadeniz Bölgesinde tüketilen bir hamsi yemeğidir.

<span class="mw-page-title-main">Kadeh</span>

Kadeh, içki içmeye yarayan bardaklara ve kimi kutsal ayinlerde kullanılan ayaklı kaba verilen isim.

<span class="mw-page-title-main">Japon çömlekçiliği ve porselenleri</span> Japonyada çömlekçilik ve porselen sanatı

Çömlek ve porselen , Neolitik döneme kadar uzanan en eski Japon zanaatı ve sanat formundan biridir ve Japonya son derece uzun ve başarılı bir seramik üretim geçmişine sahiptir. Fırınlarda toprak, çömlek, taş, sırlı çömlek, sırlı taş, mavi ve beyaz porselen üretilmiştir. Toprak kaplar Jōmon dönemi kadar erken bir dönemde yapılmış ve Japonya'ya dünyanın en eski seramik geleneklerinden birini kazandırmıştır. Japonya, "çay seremonisi"nin süregelen popülaritesi sayesinde, sanat geleneği içinde seramiğin sahip olduğu olağandışı saygınlıkla da öne çıkmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Infüzyon</span>

İnfüzyon, bitki materyalinden kimyasal bileşikleri veya tatları, su, yağ veya alkol gibi bir çözücüde, materyalin zamanla çözücüde asılı kalmasına izin vererek çıkarma işlemidir. İnfüzyon ayrıca elde edilen sıvının adıdır. İnfüzyon işlemi, hem kaynatma hem de suyun materyalden geçirildiği süzme işleminden farklıdır.