İçeriğe atla

Çayda Çıra

Başlığın diğer anlamları için Çayda Çıra (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Çayda Çıra, Elazığ yöresine ait halay türünden halk oyunudur. Dünyada "Mumlu Dans" olarak da bilinir.[1] Genellikle sazsız olarak, "nanay" adı verilen türküler eşliğinde oynanır. Günümüz Elazığ yöresi düğünlerinde oldukça yaygındır.

Oynanış şekli

Oyun kendine has bir müzik eşliğinde ve manilerle oynanmaktadır. Oyuna başlarken şu mani söylenir: "Yansın şamdanlarda mum, olsun ergenler sıra. İnsin davula tokmak, başlasın Çayda Çıra." Mani ardından oyunu oynayacak olan ekip alana giriş yapar. Girişin ardından çember oluşturularak oyun başlar. Çemberin oluşturulması ardından kızlar orta alana geçerek çömelir. Her erkek, eşinin etrafında bir tur döner. Ardından yeniden çember oluşturulur ve sonrasında düz bir çizgi oluşturana kadar dönülür. Düz çizgi oluşturulması ardından ileri 8 adım gelinir ve eğilerek şamdanlar yere bırakılır. Şamdanların bırakılması ardından çayda çıra oyununa has bir türkü söylenir. Türkü ardından yeniden şamdanlar alınır ve meydan terk edilir.[2]

Kıyafet ve aksesuarlar

Çayda Çıra oynarken kullanılan kıyafet ve aksesuarlar şöyledir:[2]

Kadınların kıyafet ve aksesuarları

  • Baş örtüsü
  • Gömlek
  • Üç etek
  • Şalvar
  • Kemer
  • Potin

Erkeklerin kıyafet ve aksesuarları

  • Gömlek
  • Yelek
  • Kuşak
  • Şalvar
  • Yumurta topuk ayakkabı

Hem Kadınların hem erkeklerin kullandığı aksesuarlar

  • Şamdan
  • Mum

Çayda Çıra türküsü

Çayda Çıra oyunu Çayda Çıra Türküsü eşliğinde oynanır. Türkünün sözleri şöyledir:[3]

Çayda çıra yanıyor
Hanım nanay vay nanay
Nanay güzel nanay
Nanay gülüm nanay
Ayda yılda yanıyor
Hanım nanay vay nanay
Nanay güzelim nanay
Nanay gülüm nanay
Yavaş yörü sevdiğim
Hanım nanay vay nanay
Nanay gülüm nanay
Nanay güzelim nanay
Engeller uyanıyor
Hanım nanay oy nanay
Nanay güzelim nanay
Nanay sevdiğim nanay
Karşıda oturanlar
Hanım nanay vay nanay
Nanay güzelim nanay
Nanay gülüm nanay
Az derdim artıranlar
Hanım nanay vay nanay
Nanay sevdiğim nanay
Nanay güzelim nanay
Başıma akıl koyun
Hanım nanay oy nanay
Nanay gülüm nanay
Nanay sevdiğim nanay
Sevdadan kurtulanlar
Hanım nanay uy nanay
Nanay sevdiğim nanay
Nanay gülüm nanay
Bağ altına bağ altına
Bağ altına bağ altına
Dolandım servan altına
Al beni yorgan altına

Efsaneler

Çayda Çıra Oyunu ve Türkülerinin doğuşu ile alakalı çeşitli efsaneler yer almaktadır. Bunlardan bazısı şöyledir:

I. söylence

Efsanelerden biri, Elazığ yakınlarındaki bir çayın iki kıyısına yerleşmiş aşiretlerden iki gencin aşkıyla ilgilidir. Sevdalılar geceleri yaktıkları çıralarla işaretleşir, böylece genç erkek kızın yaktığı çıraya doğru yüzüp karşı kıyıya çıkar ve ona kavuşurmuş. Bir gece çayın azgın suları oğlanı sürüklemiş. Kız da sevgilisini çay boyunca aradığı halde bulamayınca kendisini suya atmış. Çayda Çıra Türküsü ve Oyunu da bu sevdayı dile getirmek için ortaya çıkmış.[4] Bu efsane, 1982 yapımı Çayda Çıra Efsanesi Filmi'ne konu olmuştur.

II. söylence

Bir diğer efsane, Elazığ yakınlarındaki Harıngit (ya da Harınket) Çayı kıyısında yapılan bir düğünle ilgilidir. Bir köy ağası, oğlunu başka bir köyün ağasının kızıyla evlendirirken kına gecesinde birden ay tutulmuş; karanlıkta kalan konuklar bunu uğursuzluk sayıp kötüye yormuşlar. Oğlanın annesi duruma üzülüp çevredeki bütün mumları toplatmış. Tabaklara dizip yakarak, oyun oynayan kızların ve gelinin ellerine tutuşturmuş; kendisi de aralarına katılmış. Karanlıkta çay kıyısında yanan mumların görüntüsü herkesi coştur­muş; bu coşkuyla türküler söylenmiş, halay­lar çekilmiş, eğlence sürmüş. Çayda Çıra da söylenceye göre böyle doğup günümüze kadar ulaşmıştır.[4]

Kaynakça

  1. ^ "Elazığ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü". 26 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016. 
  2. ^ a b "Çayda Çıra Nasıl Oynanır? | NasılKolay". 27 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2016. 
  3. ^ Çayda Çıra Yanıyor 3 - Alternatifim[]
  4. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; eokul-meb.com isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Elazığ (il)</span> Türkiyenin Doğu Anadolu Bölgesinde bir il

Elazığ, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Havzası'nda bulunan, on bir ilçeden oluşan il. Konumu itibarıyla; ili doğudan Bingöl, kuzeyden Keban Baraj Gölü aracılığıyla Tunceli, güneyden Diyarbakır, batı ve güneybatıdan Karakaya Baraj Gölü vasıtasıyla Malatya, kuzey batıdan Erzincan illerinin arazileri çevrelemektedir. İlin sınırları 8.327 km²'si kara, 826 km²'si baraj ve doğal göl olmak üzere toplam 9153 km²'lik alanı kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Elazığ</span> Elazığ ilinin merkezi olan şehir

Elazığ, Türkiye'nin Elazığ ilinin merkezi ve bölgenin en eski kentlerinden biridir. Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Bölümü'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Harput</span> Antik bir kent

Harput, Elazığ'da bulunan bir antik kenttir. MÖ 20. yüzyıldan beri yerleşimin bulunduğu Harput, tarih ve kültürüyle adeta Yukarı Fırat bölgesini temsil eder. İslam hakimiyeti öncesi ve sonrasında pek çok medeniyete ev sahipliği yapan şehir bu medeniyetlerden günümüze ulaşan eserleriyle açık hava müzesi gibidir ve önemli bir turizm merkezidir.

Hoyrat, halk edebiyatında maninin bir türüdür. “Kesik Mani, Cinaslı mani” adlarıyla geleneksel halk edebiyatımızda yer almaktadır. Bu tür manilere, Azerbaycan Türkleri, “Bayatî”, Doğu ve Güneydoğu Anadolu ile Irak Türkleri “Hoyrat” demektedir.

<span class="mw-page-title-main">Nubar Terziyan</span> Türkiye Ermenisi oyuncu (1909–1994)

Nubar Terziyan, asıl adıyla Nubar Alyanakziya,, Türkiye Ermenisi sinema oyuncusu ve tiyatro sanatçısı. Yeşilçam'da canlandırdığı "sevecen baba", "sütçü dede", "iyi yürekli bakkal" ve "tonton baba" gibi rolleri ustalıkla canlandırdı. Oyunculuk eğitimi almamasına rağmen çoğu zaman rol aldığı film ve tiyatro oyunlarında doğaçlama tekniğini kullanan Terziyan, kendine özgü karakter oyunculuğu ile 450'den fazla filmde rol aldı.

<span class="mw-page-title-main">Neşet Ertaş</span> Türk halk ozanı

Neşet Ertaş, Türk halk ozanı, Türkmen/Abdallık kültürünün ve müzik geleneğinin son büyük temsilcisidir. "Bozkırın Tezenesi" olarak da tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Bar (halk oyunu)</span>

Bar Oyunları, Kuzeydoğu Anadolu'da Erzurum, Kars, Ardahan, Bayburt, Gümüşhane, Erzincan, Artvin ve Samsun illerini içine alan bölgede halkın oynadığı halk oyunlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Muzaffer Sarısözen</span> Türk folklorcu ve müzisyen

Muzaffer Sarısözen, Türk folklorcusu, Türk halk müziği sanatçısı ve derleyicisidir. Asıl adı Muzaffereddin Mazhar olup soyadı kanunundan önce Muzaffereddin, Muzaffer Sözen gibi isimleri kullanmıştır. Babası Nakşibendî şeyhi Hüseyin Hüsnü Efendi, annesi Zeliha Hanım'dır.

<span class="mw-page-title-main">Gökhan Birben</span>

Gökhan Birben, Hemşinli ses sanatçısı.

<span class="mw-page-title-main">Afyon yöresi halk kültürü</span>

Afyonkarahisar yöresi Ege Bölgesi'nden İç Anadolu Bölgesi'ne geçiş noktasında bulunmaktadır. Bu yüzden bu bölge halkında oldukça çeşitlilik mevcuttur. Bu çeşitlilik yörenin kültürüne de yansımış ve oldukça zengin bir kültür oluşturmuştur.

Tekirdağ yöresi, Trakya'nın tüm özelliklerini barındırmaktadır. Tarihi, gelenekleri, tarihî eserleri, inançlarıyla büyük bir kültürün beşiğidir.

Tamer Yiğit, Türk oyuncu, senarist ve yapımcıdır.

<span class="mw-page-title-main">Balıkesir Türküleri</span>

Balıkesir Yöresi Halkbilimi (Folklor) araştırmacılarının ve TRT Türk Halk Müziği Derleme Komisyonunun yaptığı çalışmalar sonucu, Balıkesir ve civarından derlenen pek çok türkü kayda geçirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Iğdır yöresi halk kültürü</span>

Iğdır yöresi, Doğu Anadolu Bölgesi kültür özelliklerini barındırmaktadır. Tarihi, gelenekleri, tarihî eserleri, inançlarıyla doğu kültürünün beşiklerinden biridir.

İbrahim Can, Türk şarkıcı-şarkı yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Safa Önal</span> Türk senarist, yönetmen ve yazar (1930-2023)

Safa Önal, Türk senarist, yönetmen ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Kemal Bekir</span> Türk oyuncu (1924-2014)

Kemal Bekir Özmanav, Türk romancı, tiyatro ve dizi oyuncusu, yönetmeni.

Elazığ halk oyunları, oyun bölgelerinden halay Bölgesi içinde ele alındığında, hareketlilik açısından diğer il ve bölgelere göre ağır ve estetiktir. Az miktarda, çok hareketli oyunlar da vardır. Oyunlar halay bölgesindeki diğer oyunlara nazaran müzik ve oyun figürleri açısından çeşitli farklılıklar gösterir. Altmışa yakın Elazığ oyunu vardır. Ancak, bugün yaşayan oyunların adedi yirmi-yirmi beş kadardır. Bu oyunlardan bazıları ve en çok bilinenleri Çayda Çıra Oyunu, Avreş Oyunu, Nure Oyunu, Halay Oyunu, Bıçak Oyunu, Kılıç Kalkan Oyunu ve Delilo Oyunu'dur.

Hey Onbeşli, Anadolu'da yaygın olarak söylenen, Anadolu dışında da çeşitlemeleri bulunan bir türküdür.

Zeki Duygulu,, Klasik Türk müziği şarkıcısı, bestecisi ve söz yazarı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.