İçeriğe atla

Çatal (yazılım geliştirme)

Linux dağıtımlarının çatallamalarını gösteren zaman grafiği

Çatal ya da çatallama (İng. fork), bir yazılım projesinin mevcut kaynak kodları kopyalanarak başlatılan yeni projeye verilen addır. Özgür yazılım alanında yaygın bir şekilde görülmekle birlikte özel mülk yazılımlarda da örnekleri görülebilir.

Bir özgür yazılım projesini farklı bir yönde geliştirmek isteyen geliştiriciler, yazılımın kaynak kodlarını kopyalayarak farklı bir isim altında yeni bir proje başlatabilir ve uygulamak istedikleri değişiklikleri, yenilikleri uygulamaya başlayabilirler. Bir özgür yazılımın kodlarını kopyalayarak çatal yazılım oluşturmak önceden izin almayı gerektirmez ve telif hakları ihlaline de yol açmaz. Ancak bununla birlikte temel alınan yazılımda kullanan özgür lisansının diğer şartlarını da sağlamak gereklidir (yazılımın önceki kaynağının belirtilmesi, yeni yazılımın yine özgür bir lisansla lisanslanmak zorunda olması gibi şartlar olabilir).

Bir özgür yazılım projesinde farklı düşünen geliştiriciler yol ayrımına geldiklerinde, kendi aralarında birleşerek yeni bir yol çizmeleri nedeniyle yol ayrımı kavramından türetilmiştir.

Örnekler

Çatal olarak başlatılan çok sayıda yazılım projesi bulunur. Bunlardan birkaç örnek:

  • LibreOffice ofis yazılım seti projesi 2011 yılında OpenOffice.org'dan çatallanarak geliştirilmeye başlamıştır.[1] Çatallanma nedeni ve süreci LibreOffice tarihçesinden öğrenilebilir. OpenOffice ise 2001 yılında StarOffice projesinden çatallanarak ortaya çıkmıştır.
  • Debian isimli Linux dağıtımının kodları temel alınarak onlarca çatal proje geliştirilmiştir. Örneğin popüler Linux dağıtımlarından Ubuntu[2] ve Türkiye'de geliştirilen Pardus işletim sistemleri geçmişte Debian'ın kaynak kodları temel alınarak geliştirilmeye başlanmıştır. Yandaki grafikten incelenebilir.
  • Inkscape vektörel çizim programı, 2003 yılında Sodipodi'den çatallanarak geliştirilmeye başlamıştır.[3] Sodipodi ise daha önce Gill (GNOME Illustration Application) projesinden çatallanmıştır.[4]
  • Cinnamon masaüstü ortamı 2011'de GNOME masaüstü ortamından çatallanarak geliştirilmeye başlamıştır. Çatallanma nedeni ve süreci Cinnamon tarihçesinden öğrenilebilir.

Kaynakça

  1. ^ "Ufukta LibreOffice var". Özgürlükİçin. 8 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2014. 
  2. ^ "About Ubuntu". Canonical. 8 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2013. 
  3. ^ "FAQ". Inkscape Project. 11 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 
  4. ^ "Linux.com'un Lauris Kaplinski Röportajı". Linux.com. 29 Eylül 2001. 18 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Linux</span> Bir işletim sistemi çekirdeği

Linux ; Linux çekirdeğine dayalı, açık kaynak kodlu, Unix benzeri bir işletim sistemi ailesidir. GNU Genel Kamu Lisansı versiyon 2 ile sunulan ve Linux Vakfı çatısı altında geliştirilen bir özgür yazılım projesidir. Linux ismi ilk geliştiricisi olan Linus Torvalds tarafından 1991 yılında verilmiştir. Günümüzde süper bilgisayarlarda, akıllı cihazların ve internet altyapısında kullanılan cihazların işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunlardan en popüler olanı Google tarafından geliştirilen Android işletim sistemidir.

Linux dağıtımı ; Linux çekirdeği, GNU araçları ve bir masaüstü ortamının bir araya gelmesiyle, bu birlikteliği sürdürülebilir şekilde yönetecek bir yapılandırma araçları seti, yazılım güncelleme araçları vb. ile oluşturularak tam teşekküllü bir işletim sistemi haline gelen uygulamalar bütününü ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">GNOME</span> Unix benzeri işletim sistemleri için geliştirilen bir masaüstü ortamı

GNOME, açık kaynak kodlu, özgür masaüstü ortamı. GNU Tasarısı'na bağlı GNOME Projesi topluluğunca geliştirilmekte olan GNOME, Unix ve BSD tabanlı birçok işletim sistemine kurulabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Knoppix</span>

Knoppix, Debian işletim sistemi üzerinde kurulmuş bir Linux dağıtımıdır. En önemli özelliği ise sabit diske kurulum gerektirmeden, canlı sistem olarak çalışabilmesidir. İşletim sisteminin tüm paket ve dosyaları CD/DVD üzerinden okunarak bilgisayarın geçici belleğine (RAM'de) yazılır. Dolayısıyla CD/DVD'de sıkıştırılmış halde bulunan işletim sistemi her açılışta tekrar çözülerek başlatılır.

Özgür ve açık kaynak kodlu bazı yazılımların listesi:

<span class="mw-page-title-main">Açık kaynak yazılım</span> açık kaynak lisansıyla yayınlanmış programlama kodu

Açık kaynak yazılım ya da açık kaynak kodlu yazılım, telif hakkı sahibinin kullanıcılara yazılımı ve kaynak kodunu herhangi bir amaç için kullanma, inceleme, değiştirme ve dağıtma haklarını verdiği bir lisans kapsamında yayınlanan bilgisayar yazılımıdır. Kullandıkları lisans gereğince isteyen kişi ve grupların yazılımı kendi kişisel ihtiyaçlarına uyarlamalarına ve sonunda değişikliği benzer tercihlere sahip kullanıcılar için bir çatal olarak yayınlamalarına olanak tanır.

<span class="mw-page-title-main">Fedora Linux</span> GNU/Linux dağıtımı

Fedora Linux, açık kaynak kodlu ve özgür bir Linux dağıtımı. Dünya çapında bir özgür yazılım topluluğu olan Fedora Projesi tarafından geliştirilmekte ve yönetilmekte, Red Hat tarafından desteklenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Linux Mint</span> Linux tabanlı bir işletim sistemi

Linux Mint, Ubuntu ve Debian temel alınarak geliştirilen, masaüstü kullanıcılarına yönelik bir Linux dağıtımıdır. Linux Mint, "güçlü ve kullanımı kolay, hem de modern, şık bir işletim sistemi" olmayı hedeflemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Enlightenment</span>

Enlightenment, basit, hızlı, sade ve kullanışlı bir masaüstü ortamı yaratmak için başlatılan bir projedir. EFL adı verilen pek çok parçadan oluşmuş bir grup kütüphane üzerine inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nexenta OS</span>

Nexenta OS OpenSolaris projesi ile Oracle firmasının Solaris'in kaynak kodlarını açmasından sonra ortaya çıkan OpenSolaris dağıtımıdır. Nexenta OS, Solaris (SunOS) çekirdeğine sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Inkscape</span>

Inkscape, GNU Genel Kamu Lisansı ile dağıtılan, özgür ve ücretsiz bir vektörel grafik düzenleme yazılımıdır. Inkscape, logo ve afiş tasarımı ile çeşitli grafik işlemlerine olanak sağlamaktadır. Ayrıca yazılım ile var olan resimleri de düzenlemek mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">LibreOffice</span> açık kaynaklı ve ücretsiz bir ofis yazılımı seti

LibreOffice, The Document Foundation tarafından geliştirilen açık kaynaklı ve ücretsiz bir ofis yazılımı seti. 2010 yılında, StarOffice'in açık kaynaklı bir türevi olan OpenOffice.org'dan çatallanmıştır. LibreOffice paketi; kelime işlemci, elektronik tablo, slayt gösterisi, çizim, veritabanı ve matematiksel formüller oluşturma programlarını içerir. 100'den fazla sayıda dilde kullanılabilir. LibreOffice bir özgür yazılım olup adındaki Libre sözcüğü İspanyolca ve Fransızcada "özgür" anlamına gelir.

<span class="mw-page-title-main">MATE</span> Masaüstü ortamı

MATE, GNU/Linux gibi UNIX benzeri işletim sistemleri için GTK+3 araç takımını kullanan özgür bir masaüstü ortamıdır. GNOME 2'den çatallanmıştır ve ismini Latin Amerika'da kafein oranı yüksek olan mate çayının hazırlanmasında kullanılan yerba mate çobanpüskülü bitkisinden alır. İsim değişikliği, GNOME ile çakışmaları önlemek için gerekli olduğundan yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">OpenOffice.org</span>

OpenOffice.org, 1999 - 2011 yılları arasında geliştirilmiş açık kaynaklı ve ücretsiz bir ofis paketi. Sun Microsystems'in 1999 yılında kurum içi kullanım için edindiği StarOffice'in açık kaynaklı bir türevidir. OpenOffice.org'un temelini oluşturan StarOffice ise 1985 yılında geliştirilmeye başlanmıştır. OpenOffice.org; Writer, Calc, Impress (sunu), Draw (çizim), Math ve Base (veritabanı) bileşenlerini içerir.

<span class="mw-page-title-main">GNU Projesi</span> Özgür yazılım projesi

GNU Tasarısı, toplu işbirliğini temel alan bir özgür yazılım tasarısıdır. Richard Stallman tarafından Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde 27 Eylül 1983 tarihinde kamuoyuna duyurulmuştur. Tasarının hedefi işbirliği yoluyla özgür yazılımlar geliştirip dağıtarak bilgisayar kullanıcılarının bilgisayarlarını ve benzeri araçlarını kendi istekleri doğrultusunda özgürce kullanmalarını sağlamaktır. Bu tasarının temelinde kullanıcıların yazılımı çalıştırma, paylaşma, inceleme ve değiştirme konularında özgür olmaları yatar. GNU yazılımları bu özgürlükleri dağıtıldıkları lisans ile yasal olarak güvence altına alır, dolayısıyla GNU yazılımları özgür yazılımlardır.

<span class="mw-page-title-main">Cinnamon</span>

Cinnamon, GNOME 3'ten çatallanmış özgür ve açık kaynaklı bir masaüstü ortamı. Cinnamon, Linux Mint dağıtımının ana masaüstü ortamıdır ve diğer birçok Linux dağıtımı ve Unix benzeri işletim sistemlerinde isteğe bağlı olarak kullanılabilir. Cinnamon, Linux Mint geliştiricileri tarafından geliştirilmektedir.

Debian Özgür Yazılım Yönergeleri, Debian Projesinin bir yazılım lisansının özgür yazılım lisansı olup olmadığını belirlemek için kullandığı bir dizi yönergedir. Bir yazılım parçasının Debian'a dahil edilip edilemeyeceğini belirlemek için kullanılır. DFSG, Debian Sosyal Sözleşmesinin bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Linux-libre</span>

Linux-libre, Linux çekirdeğinin değiştirilmiş sürümlerinden sağlanan bir GNU paketi ve işletim sistemi çekirdeğidir. Bu tasarının hedefi kaynak kodu olmayan, kod şaşırtması bulunan ve özgür olmayan her yazılımın Linux çekirdeğinden çıkarılmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Pardus 21</span>

Pardus 21, bir GNU/Linux dağıtımı olan Pardus'un 21 Ağustos 2021 tarihinde yayınlanan sürümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Pop! OS</span>

Pop OS, bilgisayar üreticisi System76 firması tarafından geliştirilen, Ubuntu tabanlı özgür ve açık kaynaklı bir Linux dağıtımıdır. Grafik kullanıcı arayüzü olarak yine System76 tarafından geliştirilen COSMIC masaüstü ortamını kullanmaktadır. Pop! _OS'un hedef kitlesi; bilgisayarı keşfetme ve yaratma aracı olarak kullanan STEM ve yaratıcı profesyoneller olarak belirlenmiştir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.