Çatı

Çatı, bir binanın en üst bölümüdür. Esas olarak binanın hava şartlarından korunması için yapılır.

Çatı türünün belirlenmesi, taşıyıcılık bakımından olabildiği gibi görünüş yönünden de olabilir. Çatı, duvar, kolon ve ayaklar üzerine oturabildiği gibi, doğrudan doğruya zemine de dayanabilir.

Yaygın kullanılan ve ekonomik olan bir çatı türüdür. Bu en basit şekilde düz çatı olabilir. Bu daha çok sanayi yapılarında görülür. En yaygın uygulama şekli ise eğimli çatıdır. Eğim, kar toplanmasını azaltmak ve su sızdırmazlığı yönünden tercih edilir. Kar yükü yanında, bazı durumlarda, rüzgâr etkisi de çatı için önemli olur. Çatının esas taşıyıcı elemanı ahşap çubuklardan meydana gelen kafes sistemidir. Kafes sistem, ahşap çubuklar bir araya getirilerek teşkil edilir. Çubukların bağlantıları düşey düzlemde olup, kafes sistemler birbirleriyle bağlanır ve beraber çalışmaları sağlanır. Üzerinde ayrıca kafes sistemleri bağlayan aşık denen ahşap elemanlar mevcuttur. Aşıklar eğilimli doğrultuda merteklere bağlanır. Bunun üstüne de çatı kaplaması olarak ahşap tahtalar çakılır. Üstü ise çatı kiremitleriyle kaplanır. İstenirse bu araya bir yalıtım tabakası konulur. Bu şekil, ısının tasarrufu bakımından zamanımızda çok tercih edilmektedir. Kiremit yerine bazı sanayi yapılarında olduğu gibi, eternit veya çinko oluklu levhalar da döşenebilir. Bu halde çatıyı ahşap tahtalarla kaplamaya gerek yoktur. Bunun yanında yalıtımı sağlamak için bitümlü levhalar da serilebilir. Bu şekilde teşkil edilen çatı, ara bir mesnet istemeksizin 8 m gibi oldukça büyük açıklıklara kadar kullanılabilir. Eğer böyle bir çatı betonarme düz döşeme üzerine konuluyorsa sık sık döşemeye mesnetleme yapılır. Çatı eğiminin bina dış yüzlerine yakın, dik ve içerilerde daha az eğimli tertiplenmesiyle çatıda kullanılabilir bir hacim de teşkil edilebilir.

Daha büyük açıklıkları aşmak veya daha çabuk kurulması sebebiyle çelik çatılar tercih edilebilir. Sanayi yapılarında daha yaygın kullanılır. Ayrıca bu suretle orta kısımdaki çatı yüksekliğini daha düşük tutmak mümkündür. Büyük açıklıklar için ekonomiktir. Kaplamaları genellikle oluklu metalik veya eternit levhalarıyla yapılır.

Batı Avrupa'nın geleneksel çatı örtüsüdür. İlk kez 1840'lı yıllarda Paris'te uygulanmıştır. Şimdilerde ise saf çinko titanyum ve bakır ile EN 988 standartlarına göre alaşımı yapılan çatı kaplamaları yapılabilmektedir. En büyük avantajı çinko doğal patinası sayesinde çok uzun ömürlü olması (ortalama 100 yıl), yüzeyinin kendini temizlemesi ve onarmasıdır. Aynı zamanda çatılarda 0,70mm et kalınlığı kullanıldığından çok hafiftir (çinko yoğunluk: 7,20 kg). Bu kaplama türünün dünyadaki öncüsü VM ZINC veya VMZINC'dir. Titanyum çinko çatı ürünleri çatı uzmanları tarafından Türkiye'de de uygulanmaktadır. Uygulamada eğim mutlaka %5'in üzerinde olmalıdır. Destek mutlaka havalandırmalı çam tahtası ile sağlanmalıdır, havalandırma olmaz ise çinko patinasını tamamlayamaz ve çürür, minimum havalandırma 4 cm olmalıdır. Genleşmeyi kontrol etmek için ise mutlaka kaygan klipsler kullanılmalıdır. Ancak bu klipsler mutlaka inox malzemeden olmalıdır. Çinko çatılar asla bakır veya demir ile temas etmemelidir, hatta bakır malzeme çinko çatının üst kısmında dahi bulunmamalıdır, yağmurun etkisi ile bakır iyonları çinko üzerindee elektrik yüklü bateri etkisi yapar ve çinkoyu eritir. Çivi veya vida asla çakılmaz, sadece kenet ve bini mantığı ile kaplanır, ince noktalar için lehim yapılabilir...Bunlar çinko estetiği ve uzun ömrü için olmaz ise olmaz prensiplerdir. Ama yine de üretici ve uygulayıcı detaylarına başvurmakta fayda vardır.

Özellikle betonarme binalarda düz çatı istenildiğinde tatbik edilir. Su için az da olsa bir eğim vermek ve izolasyon yapmak şarttır.

Günümüzde önemli yapılar için hafif çatı tercih edilmektedir. Bunu kubbeye benzeyen betonarme kabuk inşaat ile yapmak mümkün olmaktadır. Böylece 7,5 santimlik bir kalınlıkla 25-30 metreyi aşmak mümkün olmaktadır. Değişik başka bir örnek ise kablo ağlarıyla teşkil edilen çatı olup, kare veya üçgen ara kısımları şeffaf cam veya pleksiglasla kapatılır. Bu suretle kapatılan alanın büyük olması tabiî ışıktan faydalanmayı engellemez.

Galvanizli sacın alt yüzeyi Coil Coating sistem ile 5 mikron polyester astar ve 20 mikron son kat polyester ile boyalıdır. İç yüzeyine 5-10 mikron arasında epoksi astar boya atılarak tüm hava koşullarına karşı eşsiz bir koruma ve dayanıklılık sağlanmıştır. Şeffaf akrilik tabakası ise kiremiti kirliliğe ve yosunlaşma gibi kimyasal olaylara karşı korur. Galvaniz saclı kiremitte paslanma, çürüme olmadığı gibi yanıcı ve donucu bir özellik de yoktur. 12'den 78 dereceye kadar her eğimdeki çatılarda kullanılabilir. Çimento vs. istemez. Taşıması, depolaması çok daha kolaydır.

Taşıma sırasında kırılma, bükülme gibi dezavantajları yoktur. Varolan çatı üzerine kolaylıkla döşenebilir. Sac kiremitte çatlama, kırılma olmaz. Her türlü çatı için idealdir. Sac levhalar, birbirlerine hem enden hem boydan kenetlendiği için fırtına, kar, yağmur, dolu gibi her türlü doğa olaylarına karşı maksimum direnç ve koruma sağlar.

Her sac levhası bir bütünmüş gibi birbirine kenetlendiği için su sızdırmaz, ses ve nem geçirmez.

1 m²'lik çatı alanındaki ağırlığı sadece 7,2 kg. Dünyanın en hafif çatı malzemelerinden biridir.

1/7 oranındaki hafifliğiyle çatıların yükünü hafifletir, ahşap konstrüksiyonların ömrünü uzatır. Çatının, depreme karşı kat kat dirençli olmasını sağlar.

• Tonoz