İçeriğe atla

Çar Bombası

Paris haritası üzerinde bombanın yıkım etkisinin temsili gösterimi. Sarı halka: Ateş topu. (3,5 km²) Kırmızı halka: Etki alanı. (35 km²)

Çar Bombası (Rusça: Царь-бомба); (Kod adı: Ivan[1] veya Vanya), alfanümerik adlandırma ile AN602, hidrojen bombasının diğer bir adıdır. Dünya'da bugüne kadar patlatılmış en büyük ve en etkili nükleer bombadır.

Sovyetler Birliği liderlerinden Nikita Kruşçev, 1961’de üretilmesini emretmiştir.

Çar Bombası Sovyetler Birliği (SSCB) tarafından 30 Ekim 1961 tarihinde Novaya Zemlya bölgesinde patlatıldı. Bomba yerden yaklaşık 4200 metre yükseklikte patladı. Bomba en başta 100 MT (1 MT, 1 Megaton TNT'nin patlama gücüne eşittir.) olarak tasarlanmış, ancak nükleer tehlikelerden dolayı gücü yarıya, 50 Megaton'a düşürülmüştür. Bomba 27 ton ağırlığında olup 8 metre uzunluğunda ve 2 metre çapındadır.

Patlama sonucunda oluşan yoğunlaşma bulutu yerden yaklaşık 64 km yükselmiştir. Ayrıca yoğunlaşma bulutunun tabanı da 40 km'ye kadar genişlemiştir. Bomba o kadar güçlüydü ki 900 kilometre uzaklıktaki Finlandiya'da bazı kasabalarda evlerin camları patladı. Bombanın ışığı Alaska'dan bile gözlemlendi.

Bomba özel olarak geliştirilmiş Tupolev Tu-95 uçağından, yaklaşık 800 kg ağırlığındaki düşmeyi geciktirici bir paraşüt ile fırlatılmış, bu da uçağın güvenli bir bölgeye kadar uzaklaşabilmesini sağlamıştır.

Çar Bombası, 2015 yılının Ağustos ayında sergilenmesi amacıyla Rusya’nın başkenti Moskova’ya getirilmiştir.[2]

Proje hedefleri

SSCB'nin ABD'ye nükleer silah ulaştıracak etkili araçları olmadığından, 1950'lerin ortalarında ABD nükleer silahlar konusunda Sovyetler Birliği'ne karşı önemli bir avantaja sahipti.[3] Buna karşılık, Sovyetler Birliği'nin Georgy Malenkov ve Nikita Khrushchev yönetimindeki liderliği, bir blöf olarak Çar Bomba'yı yaratarak nükleer caydırıcılık kavramını sürdürmeye çalıştı. 1960 yılında Sovyet Bakanlar Kurulu 75 ton savaş başlığına sahip süper ağır n-1 balistik füzesinin geliştirilmesi için de bir karar aldı.[4] Yeni nükleer ve termonükleer silah tasarımlarının test edilmesi, işlevselliklerinin, güvenliklerinin ve bir patlama sırasında enerji salınımının doğrulanması için gereklidir.[5]

İsim

Resmi olarak " Product 602" ya da "AN602" olarak bilinen bomba, "Ivan" kod adıyla da anılıyordu. Ancak daha sonra, Kruşçev'in ABD Başkan Yardımcısı Nixon'a yaptığı bir açıklamadan esinlenerek gayri resmi "Çar Bomba" ve "Kuzka'nın Annesi" adlarını aldı. CIA, 1949'da RDS-1 ile başlayan numaralandırma sistemini kullanarak testi "JOE 111" olarak adlandırdı. Kullanılan çeşitli isimlerin neden olduğu karışıklık nedeniyle bombanın bazen yanlışlıkla RDS-37, RDS-202 veya PH202 olarak etiketlendiğini belirtmek gerekir. "Bombaların İmparatoru" anlamına gelen "Çar Bomba" adı, her ikisi de sergilenmek için yaratılan ancak pratik olamayacak kadar büyük olan diğer iki Rus tarihi nesnesine, Çar Topu ve Çar Çanı'na bir göndermedir. "Çar Bomba" isminin 1990'lardan önce bu silah için kullanılıp kullanılmadığı net değildir.[6][7][8]

Test

Patlamanın gerçekleştiği yer

17 Ekim 1961'de Komünist Parti Birinci Sekreteri Nikita Kruşçev, Komünist Parti'nin 22. Kongresi'nde Sovyetler Birliği'nin 50 Mt'lik bir bomba denemesi yapacağını açıkladı. Çar Bomba adı verilen test, 30 Ekim 1961'de Tupolev Tu-95V uçağında dokuz kişilik bir mürettebatla gerçekleştirildi. Ağırlığı 30 ton, uzunluğu 8 metre ve çapı 2,1 metre olan bomba bir paraşüte bağlanarak 10.500 metre yükseklikten bırakıldı. İlk veriler Çar Bomba'nın 58.6 Mt'luk bir nükleer verime sahip olduğunu gösteriyordu, ancak bunun 75 Mt'a kadar çıktığı tahmin ediliyordu. Patlamadan çıkan ateş topu 8 km genişliğe ve 10.5 km yüksekliğe ulaştı, ancak şok dalgası yere değmesini engelledi. Patlama bölgede oldukça geniş çaplı hasar ve yıkıma yol açmıştı.[9][10][11]

Çar bomba testi

Test sonuçları

Çar Bomba nükleer patlaması ultra yüksek güçlü alçak hava patlaması olarak sınıflandırılmıştır. Yarattığı mantar bulutu 67 km yüksekliğe kadar yükselmiş ve 1.000 km'den fazla uzaklıktan görülebilmiştir. Norveç, Grönland ve Alaska'da da gözlemlenmiştir. İlki 36 saat 27 dakika süren patlama dalgası dünyanın çevresini üç kez dolaştı ve sismik dalga da dünyanın çevresini üç kez dolaştı. Patlama radyo iletişiminde parazite neden olmuş ve merkez üssünün 2–3 km yarıçapında radyoaktif kirlenmeye yol açmıştır. Sıfır noktasının 55 km yarıçapındaki binalar yıkılmış, Norveç ve Finlandiya'da patlama hasarı ve kırık camlar meydana gelmiştir. Patlamanın sismik cisim dalgası büyüklüğü 5.0-5.25 arasındadır.[12][13][14]

Sovyetler Birliği tarafından geliştirilen ve test edilen bir termonükleer bomba olan Çar Bomba, ülkenin güçlü bir nükleer cephanelik oluşturma yeteneğini göstermesi açısından büyük bir siyasi öneme sahipti. Test aynı zamanda çok kademeli termonükleer yüklerin tasarımı ve hesaplanmasının ardındaki ilkelerin deneysel olarak doğrulanmasını sağlamış ve güçlerinin arttırılmasında temel bir sınırlama olmadığını göstermiştir. Ancak termonükleer silahların "sınırsız yıkıcı güce" sahip olduğu Çar Bomba testinden önce de biliniyordu. Bomba bir miktar radyoaktif serpintiye yol açmış olsa da, patlama gücünün büyük kısmı önemli bir kirlilik üretmeyen füzyon reaksiyonundan kaynaklanmıştır. Çar Bomba'nın çevre üzerindeki etkisi de diğer atmosferik nükleer testlere kıyasla nispeten düşüktü; patlama gücünün %97'si füzyon reaksiyonundan geliyordu. Nükleer testlerin bir sonucu olarak Novaya Zemlya'daki buzullar yakın bölgelere göre önemli ölçüde daha radyoaktif hale gelmiştir. 1963 yılında Moskova'da imzalanan Kısmi Test Yasağı Anlaşması nükleer silahların yayılmasını azaltmayı amaçlamış ve daha sonra Sovyetler Birliği'nde sivil özgürlükler ve reforma yönelik çabaları nedeniyle Nobel Barış Ödülü alan fizikçi ve bombanın tasarımcısı Andrei Sakharov tarafından desteklenmiştir.[15][16]

Analiz

Çar Bomba, Dünya üzerinde şimdiye kadar test edilen en güçlü nükleer bombaydı. Bu, 50 megaton TNT'lik gücüyle insanlar tarafından şimdiye kadar yaratılmış en büyük patlamaydı. Bu, sırasıyla 25 ve 15 megatonluk verime sahip olan B41 ve Castle Bravo gibi Amerika Birleşik Devletleri tarafından üretilen en büyük nükleer bombalardan çok daha güçlüdür. Çar Bomba o kadar büyük ve ağırdı ki sadece özel olarak modifiye edilmiş bir bombardıman uçağı tarafından taşınabiliyordu ve 100 megatonluk tam bir patlamanın kabul edilemez miktarda nükleer serpinti yayacağı tahmin ediliyordu. Bu, 1950'lerde hem Sovyetler Birliği hem de Amerika Birleşik Devletleri tarafından yaratılan bir dizi yüksek verimli termonükleer silahın doruk noktasıydı.[17][18]

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Çar Bombası ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Kaynakça

  1. ^ Сидорчик, Андрей (29 Ekim 2014). "Смотрины «Кузькиной матери». Как СССР сделал и взорвал «Царь-бомбу»". aif.ru (Rusça). 26 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021. 
  2. ^ 27 tonluk "Çar Bombası” Moskova’da 30 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Haberrus.com
  3. ^ "Nuclear Deterrence in U.S.-Soviet Relations". The SHAFR Guide Online. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  4. ^ Pervov, Michail A. (1999). Raketnoe oružie raketnych vojsk strategičeskogo naznačenija. Moskva: Violanta. ISBN 5-88803-012-0. OCLC 313804343. 
  5. ^ "Договор о всеобъемлющем запрещении ядерных испытаний". 11 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  6. ^ "Бомбы с ласковыми именами". 11 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  7. ^ "Росатом покажет "Кузькину мать" на выставке в Москве". 18 Ağustos 2015. 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  8. ^ Nikita Khrushchev. Sergei Khrushchev (Ed.). Memoirs of Nikita Khrushchev. 3: Statesman (1953-1964). University Park, PA: The Pennsylvania State University Press. s. 292. 
  9. ^ "The Soviet Weapons Program - The Tsar Bomba". www.nuclearweaponarchive.org. 31 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  10. ^ "30 October 1961 – The Tsar Bomba". CTBTO Preparatory Commission. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2016. 
  11. ^ Dowling, Stephen. "The monster atomic bomb that was too big to use". www.bbc.com (İngilizce). 31 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2020. 
  12. ^ "Дальнейшие разработки атомного оружия". 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  13. ^ Книга рекордов Гиннесса 1993. Москва−Лондон. 1993. s. 198. 
  14. ^ "The Soviet Weapons Program - The Tsar Bomba". nuclearweaponarchive.org. 31 Aralık 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023. 
  15. ^ ""Кузькина мать" до сих пор фонит". 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  16. ^ "Note by A. D. Sakharov, Ya. B. Zel'dovich and V. A. Davidenko to N. I. Pavlov with an estimate of the parameters of products with a capacity of 150 megatons and one billion tons of TNT". 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  17. ^ John Pike. "Mark 17". globalsecurity.org. 12 Mart 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "Tsar Bomba". Atomic Forum. 4 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2007. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bomba</span> yakıcı ve yıkıcı maddelerle doldurulmuş, türlü büyüklükte patlayıcı

Bomba, içi patlayıcı ve yanıcı maddeyle dolu, bir ateşleme düzeneğiyle donatılmış, çeşitli şekillerde bulunan yok edici patlayıcı silah. Son derece ani ve şiddetli bir enerji salınımı sağlamak için patlayıcı bir kimyasalın ekzotermik reaksiyonunu kullanır. Patlamalar, esas olarak, zeminden ve atmosferden iletilen mekanik stres, basınçla yönlendirilen mermilerin çarpması ve nüfuz etmesi, basınç hasarı, şarapneller ve patlamanın oluşturduğu etkiler yoluyla hasar verir. Sözcük, Latince bombus'tan gelir. Yunanca βόμβος romanlaştırılmış bombos'tan gelir, 'patlayan' ve 'uğultu' anlamlarına gelen onomatopoetik bir terimdir.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silah</span> Nükleer enerji ile yıkım gücü sağlayan silah

Nükleer silah, nükleer reaksiyon ve nükleer fisyon birlikte kullanılmasıyla ya da çok daha kuvvetli bir füzyonla elde edilen yüksek yok etme gücüne sahip silahtır. Genel patlayıcılardan farklı olarak çok daha fazla zarar vermek amaçlı kullanılır. Sadece kullanılan bir silah, tüm bir kenti ya da bir ülkeyi canlı, cansız ne varsa tamamen yok edecek güçtedir.

<span class="mw-page-title-main">Little Boy</span> Dünyada saldırı amacıyla kullanılan ilk nükleer silah

Little Boy, dünyada saldırı amacıyla kullanılan ilk atom bombası'dır. 6 Ağustos 1945 sabahı ABD tarafından, Japon İmparatorluğu'nun Hiroşima şehrine atılmıştır. Hiroşima şehrinin 550 metre üzerinde patlatılan nükleer bomba, 18.000 ton TNT (Trinitrotoluen) patlayıcıya eşdeğer gücündeydi.

<span class="mw-page-title-main">Destalinizasyon</span> Stalinin ölümünün ardından yeni genel sekreter seçilen Nikita Kruşçev ile başlayan bir dizi siyasî reform

Destalinizasyon, Sovyetler Birliği'nde Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin'in ölümünün ardından yeni genel sekreter seçilen Nikita Kruşçev ile başlayan süreci ifade eden terim. Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin 20. Kongresi, Stalin'in ölümünden 3 yıl sonra 14 Şubat-25 Şubat 1956'da yapıldı ve bu tarihten itibaren Stalin dönemine ait uygulamalar, "kişinin putlaştırılması" olarak değerlendirildi ve destalinizasyon süreci başlatılmış oldu. Stalin'e ait görüşlerin etki ve gücünün çözülmesi, buna bağlı hiyerarşik yapı ve ideolojik hâkimiyetin geriletilmesi girişimi; destalinizasyon olarak ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Termonükleer silah</span> hidrojen atomlarının kaynaşarak (füzyon) helyuma dönüştüğü yıkıcı bomba türü

Hidrojen bombası veya füzyon bombası, kontrolsüz termonükleer enerji sağlayabilen yıkıcı nükleer silah.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silahlanmanın kronolojisi</span> Nükleer Silahlanma Tarihi

20. yüzyıl, teknolojik ilerleme ve başarı bakımından aynı zamanda uygarlaşmış milletlerin birbirlerine sarf ettikleri şiddet içerici suçlamalar bakımından dikkate değerdir. Birkaç saat içerisinde, hatta bir anda bile insanoğlunun tümünü yok edebilecek nükleer silahların icadı ve nükleer enerjinin gelişmesi, medeniyet ve tehdit kavramlarını hiçbir yerde birbirine bu kadar yaklaştırmamıştı.

<span class="mw-page-title-main">Termobarik silah</span>

Termobarik bomba, termobarik silah ya da vakum bombası, yüksek yanıcılığa sahip bir maddenin hedefin rakımına göre önceden ayarlanan belirli bir irtifada atmosferdeki oksijen ile termokritik bir hava-yakıt oranında karıştırılması, daha sonra bu karışımın bomba düzeneğine dahil elektronik bir fitil ile ateşlenmesi sonucu ortaya çıkan devasa alev topu ve basınç dalgası ile nüfuz alanındaki hedeflerin imha edilmesi prensibini kullanan silahlara denir. Ayrıca yakıt-hava patlayıcıları, yüksek tahribatlı basınç bombaları ve vakum (boşluk) bombaları olarak da isimlendirilen bu silahlar konvensiyonel patlayıcılı bombalara nazaran birim hedef alanı ve uçak tarafından taşınan birim ağırlığa göre çok daha yüksek bir basınç tahribatı ve dolayısıyla maliyet etkinlik sunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İgor Kurçatov</span>

İgor Vasileviç Kurçatov Sovyet fizikçi. Sovyet atom bombası projesinin lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silah yapımı</span>

Nükleer silah yapımı, nükleer bir silahın fiziksel paketlerinin patlaması için yapılan fiziksel, kimyasal ve teknik düzenlemelerdir. Dört temel tasarım türü vardır. Sonuncusu hariç hepsinde, yerleştirilmiş cihazlardaki patlayıcı enerji füzyon ile değil, nükleer fisyon ile elde edilir.

<span class="mw-page-title-main">TNT eşdeğeri</span>

TNT eşdeğeri, patlamalarda salınan enerjinin miktarının ölçülmesinde kullanılan bir birimdir. TNT tonu 4,184 gigajoulelük enerji birimine eşittir ki bu değer de yaklaşık olarak bir ton ağırlığında TNT patlamasına eşittir. TNT megatonu ise 4,184 petajoulelük enerji birimine eşittir. Bununla birlikte TNT, atomik olmayan geleneksel patlayıcıların en etkilisi değildir. Örneğin dinamit, %60 daha fazla enerji yoğunluğu barındırır.

<i>Kruşçevin Anıları</i>

Kruşçev'in Anıları, Sovyetler Birliği'nin üçüncü lideri Nikita Kruşçev'in görevden alındıktan sonra 1966'da yazmaya başladığı, ancak KGB'nin baskısı üzerine ülke dışına gizlice gönderterek 1970'te orada İngilizce olarak bastırttığı anı kitabıdır. SSCB resmi yetkilileri Batı dünyasında büyük sansasyon yaratan ve onlarca dile çevrilen kitabın sahte olduğunu ilân etmişlerdi. Kitap orijinalinden iki ay sonra da Türkiye'de yayımlanmıştır.

Rölatif etkinlik faktörü veya RE faktörü bir patlayıcının tahribat gücünü TNT eşdeğeri/kg (TNTe/kg) ölçü biriminde TNT ile ilişkilendirir. R.E. faktörü 1 kg patlayıcıya eşdeğer olan TNT miktarıdır. RE büyüdükçe, patlayıcı daha güçlü olmaktadır. Örneğin, amonyum nitrat(%93) ve fuel-oil(%7) karışımı olan ANFO'nun rölatif etkinlik faktörü 0.34 iken, hidrojen peroksit ve aseton tepkimesi ile elde edilen TATP patlayıcının RE faktörü 0.80'dir. Çar bombası gibi nükleer silahlara ait bu oran ise 50 megaton TNT'ye kadar çıkabilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi</span> Moskovada 1961de yapılan kongre

Sovyetler Birliği Komünist Partisi 22. Kongresi 17 Ekim ile 31 Ekim 1961 tarihleri arasında Moskova'da toplanmıştır. 4413 Sovyet delegesi ve 83 yabancı Komünist Partisinden gözlemci Nikita Kruşçev ve diğerlerinin politikalar konularında değerlendirmelerini dinlemişlerdir. Çin-Sovyet ayrılığının kesinleştiği kongre olmuştur ve bu nedenle Çin Komünist Partisi'nin katıldığı sonuncu kongre olmuştur. Kongre, 22. Merkez Komitesi'ni seçti.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silah denemesi</span>

Nükleer deneme, nükleer silahların etkinliğini, verimini ve patlayıcı özelliklerini belirlemek için yapılan denemelerdir. 20. yüzyılda, nükleer silah geliştiren birçok ülke tarafından denemeler gerçekleştirilmiştir. Nükleer silahların test edilmesi, silahların nasıl çalıştığı ve çeşitli koşullar altında silahların nasıl davrandığı ve personel, yapılar ve ekipmanın nükleer patlamalara maruz kaldıklarında nasıl davrandıkları hakkında bilgi verebilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyet atom bombası projesi</span> nükleer silah geliştirme programı

Sovyet atom bombası projesi, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin'in II. Dünya Savaşı sırasında Sovyetler Birliği'nin nükleer silah geliştirmesi için yetkilendirdiği araştırma ve geliştirme programı.

<span class="mw-page-title-main">RDS-1</span> ilk sovyet fisyon bombası

RDS-1, orijinal adıyla Pervaya molniya veya Izdeliye 501, Sovyetler Birliği'nin nükleer bomba kullanılan ilk nükleer denemesidir. Amerika Birleşik Devletleri bu denemeye kod adı olarak Jozef Stalin'e atıfla Joe-1 ismini kullanmıştır. Deneme 29 Ağustos 1949 günü sabah saat 7:00'de Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Semey'deki üste gerçekleşmiştir. Bu deneme Sovyet atom bombası projesinin bir parçasıdır.

<i>Sizi gömeceğiz</i>

Sizi gömeceğiz!, Sovyet Genel Sekreteri Nikita Kruşçev'in 18 Kasım 1956'da Moskova'daki Polonya büyükelçiliğinde düzenlenen resepsiyonda Batılı büyükelçilerle görüşürken kullandığı bir cümledir. Bu ifade ilk olarak Kruşçev'in şahsi tercümanı Viktor Suhodrev tarafından İngilizceye çevrilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Nükleer silahlanma yarışı</span> Soğuk Savaş döneminde yaşanan çekişme

Nükleer silahlanma yarışı, Amerika Birleşik Devletleri, Sovyetler Birliği ve müttefiklerinin Soğuk Savaş süresince nükleer savaşta üstünlük kurmak için girdikleri bir silahlanma yarışıydı. Bu dönemde, ABD ve Sovyetler'in yanı sıra diğer ülkeler de nükleer silah geliştirmeye başladı, ancak hiçbiri savaş başlığı üretiminde diğer iki süper güç kadar etkin olmadı.

<span class="mw-page-title-main">Castle Bravo</span>

Castle Bravo, Amerika Birleşik Devletleri'nin geliştirdiği ve 1 Mart 1954 günü Bikini Atolü'nde test ettiği Termonükleer silahtır. İçerisinde 15 megaton TNT bulunmaktadır, şu ana dek geliştirilmiş en büyük 3. nükleer bombadır. Patladığı zaman oluşturduğu mantar bulutu 40 km yüksekliğe ve 100 km çapa sahip olmuştur. Patlamayı 240 km uzaklıktaki Rongerik Mercan Adası'ndan izleyen bilim adamları acilen tahliye edilmek zorunda kalmıştır.

Gerboise Bleue, ilk Fransız nükleer testinin kod adı. Cezayir Savaşı sırasında Fransız Cezayiri'nin Sahra Çölü, Reggane yakınlarındaki Sahra Askeri Deneyler Merkezi'nde Müşterek Özel Silahlar Komutanlığı'nın bir birimi olan Nükleer Deneyler Operasyonel Grubu (GOEN) tarafından gerçekleştirildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.