İçeriğe atla

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı

Koordinatlar: 40°22′2″K 26°27′18″D / 40.36722°K 26.45500°D / 40.36722; 26.45500
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı
Harita
TürTarihî alan
KonumEceabat, Çanakkale, Türkiye
KoordinatlarÇamburnu Mevkii
Yüzölçümü33.000 hektar
Açılış25 Mayıs 1973
Kapanış28 Haziran 2014
İşletmeciKültür ve Turizm Bakanlığı
DurumFaaliyette
Resmî sitecatab.kulturturizm.gov.tr
ÇATAB sınırlarını gösteren harita
  İlçe merkezi
  Muharebe bölgeleri
  Tarihî alan içinde kalan Eceabat ilçesi yerleşimleri
  Tarihî alan dışında kalan Eceabat ilçesi yerleşimleri
  Çanakkale Şehitleri Abidesi'nin bulunduğu yer
* Kırmızı hat: ilçe sınırları * Yeşil hat: tarihî alan sınırları
Rehberler serisi:

Çanakkale Rehberi

Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı, Çanakkale ili sınırları içerisinde, Gelibolu yarımadasının güney ucunda, Eceabat ilçesinin hemen hemen tamamını kapsayan ve Çanakkale Boğazı'nın Avrupa yakasında 33.000 hektarlık bir alanı içeren büyük bir alandır. 1973'te millî park olarak kurulmuş olup imara açılabilmesi amacıyla 2014 yılında millî park statüsünden çıkartılmış ve tarihî alan olarak sınıflandırılmıştır.[]

Tarihçe

Orman Bakanlığının önerisi ile 33.000 ha alanı olan Gelibolu Yarımadası, önce Bakanlar Kurulunun 7/6477 sayılı kararı ile 25 Mayıs 1973 tarihinde "orman rejimi" içine alınmıştır. Ardından özellikle tarihi ve bunun yanında tabii niteliklerinden dolayı, 22 Kasım 1973 tarihinde de, başyapıt olarak da Şehitler Abidesi ile birlikte, millî park ilan edilmiştir. 4533 sayılı Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı Kanunu çıkartılmıştır.

Söz konusu yasada millî parkın korunması, geliştirilmesi, yönetimi, tanıtılması ile ilgili esasların ortaya konulduğu uzun devreli gelişme planı ODTÜ tarafından hazırlanmış ve 23 Aralık 2003 tarihinde onaylanmıştır. Planda öngörülen projeler, yeni ismi ile Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü sorumluluğunda uygulanmaya başlanmıştır. Uzun devreli gelişme planının millî parkta uygulaması da dünyada ilk kez uluslararası ihale ile belirlenmiştir. İhaleyi, doğal ve tarihi dokuya zarar vermeden ziyaretçilerin de millî parktan azami derecede yararlanmasını öngören projesi ile bir Norveç firması kazanmıştır. Ardından proje hayata geçirilmiştir.[1]

Bu projeler kapsamında, Gelibolu Yarımadası Tarihi Millî Parkı alanını en iyi temsil edebilecek logo yarışması açılmıştır. Yarışmaya 416 adet logo çalışması katılmıştır. 28.11.2004 tarihinde toplanan jüri, ödül alacak altı adet logo çalışması arasından birincilik Ödülünü, Ayşen Tuğba Doruk tarafından hazırlanan logoya vermiştir.[1] 2004 ve 2005 yıllarında Gelibolu Yarımadası'nın içinde bulunduğu millî parkta yer alan şehitlikler ve diğer eserler köklü bir bakım ya da renovasyondan geçirilerek 18 Mart 2005 tarihinde tekrar ziyaretçilerin hizmetine açıldı.[2]

28 Haziran 2014 tarihinde yayınlanarak yürürlüğe giren 6546 sayılı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alan Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanun ile millî park vasfı kaldırılmış ve tarihî alan olarak yeniden sınıflandırılmıştır.[3]

Ulaşım

Park'a Edirne ve İstanbul'dan Tekirdağ ve Gelibolu yolu ile; Ankara, Bursa ve İzmir'den ise Çanakkale'den Kilitbahir ve Eceabat'a düzenlenen feribot seferiyle ulaşılır. En yakın havaalanı Çanakkale'dedir. Çanakkale Havaalanı'na Ankara ve İstanbul'dan THY'nin tarifeli uçuşlarıyla ulaşmak mümkündür.[4]

Özellikler

I. Dünya Savaşı Çanakkale Deniz ve Kara Muharebelerinin yapıldığı yerler Gelibolu Yarımadası içerisindedir. Ayrıca batık gemiler, toplar, siperler, kaleler ve burçlardan ve savaşla ilgili yüzlerce başka kalıntıdan oluşan geniş bir yelpazenin yanı sıra 60.000'i aşan Türk şehidinin ve yine 250.000'i aşan Avustralya, Yeni Zelanda, İngiliz ve Fransız askerlerinin savaş mezarları ve anıtları buradadır.

Muharebe alanları, savaş mezarları, anıtlar ve savaşla ilgili kalıntılar "tarihi sit alanı" ve "kültürel varlık" olarak tescil edilmiştir. Ayrıca MÖ 4000 tarihine dek giden birçok "Arkeolojik sit alanı ve anıtı" vardır. Çok çeşitli "doğal sit alanları ve anıtlar" içerisinde ise kumsallar, koyaklar, Akdeniz çalıları(maki) ile karışık koru parçaları, çarpıcı görünümlü jeolojik ve jeomorfolojik oluşumlar, bir tuz gölü(yakın zamana kadar bir kıyı gölüydü) ve 15. yüzyıl askeri mimarisinin eşsiz örneklerini içeren ilginç bir "kültürel miras" koleksiyonu vardır.

Şehitlikler ve eserler

Ana madde: Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı'ndaki şehitlikler ve eserler listesi

Çanakkale Meydan Muharebeleri, Türk milletinin en zor döneminde dünyanın en güçlü devletlerine karşı koyduğu bir savunma destanıdır. Bu muharebelerde, harbin gerçekleştiği cephe ve tabyalardan bazıları şu şekil arşivlerde geçmekle beraber, bütün şehitlikler adlandırılırken verilen listedeki cephelere göre isimlendirilmişlerdir:

"Ağıldere, Anafartalar, Arıburnu, Bahrısefid Boğazı, Cesarettepe, Conk Bayırı, Conk Tepe, Çatlaktepe, Çanakkkale, Erenköy, Ertuğrul, Esnay-ı Harp, Gelibolu, Horhortepe, İntepe, Kabatepe, Kanlısırt, Kanlıtepe, Karakaş tepeler, Keçidere, Kerevizdere, Kılıçbayırı, Kireçtepe, Kirte, Kocaçimen, Kumkale, Lapseki, Eceabat (Mydos), Merkeztepe, Mestantepe, Orhaniye, Ovacık, Seddülbahir, Seddülbahir Kudüs Beytepe, Sandıklıtepe, Sarıbayır, Sığındere, Sığındere-Eski Hisarlık, Soğandere, Soğanlıdere, Suvla, Tengertepe, Topluhisar, Yassıtepe, Yeşilsırt, Yusufcuktepe, Zebnebarın Gediği, Zığındere (bazı kaynaklarda Sığındere olarak verilmiş)."[5]

Tarihî alan sınırları

Alanın batısı, güneyi ve doğusu sırasıyla Ege Denizi ve Çanakkale Boğazı tarafından çevrilmiştir. Ancak alanın kuzeyinde karasal sınır söz konusu. Çanakkale'nin Eceabat ilçesinin toplam 12 adet yerleşim birimlerinden 8 tanesi tarihî alan içinde kalmaktadır. Bunlar; Alçıtepe, Behramlı, Bigalı, Büyükanafarta, Kilitbahir, Kocadere, Küçükanafarta ve Seddülbahir köyleridir.

Tarihî alan dışı yerleşimler ise toplam 4 tanedir: Beşyol, Kumköy, Yalova ve Yolağzı. Bu yerleşimler haritada kırmızı ile işaretlenmişlerdir. Her ne kadar tarihî alan sınırları dışında olsalar da bu köylerde de savaş mezarlığı ya da şehitlikler mevcut olup tarihî alan sınırlarına çok yakındırlar.[6]

Hizmetler ve konaklama

Tabii çevrenin zengin güzellikleri ve savaş alanları dışında, Kabatepe'deki müze, piknik ve kamp alanlarından faydalanılabilinir. Ayrıca Eceabat İdare ve Ziyaretçi Merkezi ile buradaki günübirlik alan ve kır gazinosundan faydalanmak mümkündür. Çadır ve karavanla konaklama imkânı mevcuttur.

Antik kentler

Millî park döneminde kullanılan logo.

Gelibolu Yarımadası'nda eski antik yerleşimler

  • Sestos[7]
  • Lysimachia
  • Elaius (Eski Hisarlık)
  • Protesilaion (Karaağaç Tepe)

Fotoğraf galerisi

  • Kabatepe tanıtım merkezi
    Kabatepe tanıtım merkezi
  • Şehitler Abidesi
    Şehitler Abidesi
  • Dur Yolcu Kitabesi
    Dur Yolcu Kitabesi
  • 57. Alay Şehitliği
    57. Alay Şehitliği

Kaynakça

  1. ^ a b ""GÜNEŞ" BATARKEN HİLÂLİN YENİDEN DOĞDUĞU YARIMADA: GELİBOLU ve ŞEHİDLERİMİZ". dergi.ormuh.org.tr. 14 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2011. 
  2. ^ "Kilye Koyu Ana Tanıtım Merkezi". canakkale.gov.tr. 31 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2011. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015. 
  4. ^ http://www.canakkale.dhmi.gov.tr/[]
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2011. 
  6. ^ "Çanakkale Valiliği GYTMP Haritası". 22 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2011. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2011. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Savaşı</span> I. Dünya Savaşında, 1915–1916 yıllarında Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında yapılan savaş

Çanakkale Savaşı veya Çanakkale Muharebeleri, I. Dünya Savaşı sırasında 1915-1916 yılları arasında Gelibolu Yarımadası'nda Osmanlı İmparatorluğu ile İtilaf Devletleri arasında yapılan deniz ve kara muharebeleridir. İtilaf Devletleri; Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'u alarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının kontrolünü ele geçirmek, Rusya ile güvenli bir erzak tedarik ve askeri ikmal yolu açmak, başkent İstanbul'u zapt etmek suretiyle Almanya'nın müttefiklerinden birini savaş dışı bırakarak İttifak Devletleri'ni zayıflatma amaçları ile ilk hedef olarak Çanakkale Boğazı'nı seçmişlerdir. Ancak saldırıları başarısız olmuş ve geri çekilmek zorunda kalmışlardır. Kara ve deniz savaşı sonucunda iki taraf da çok ağır kayıplar vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Arıburnu Cephesi</span> Çanakkale Savaşının bir parçası olan I. Dünya Savaşı cephesi

Arıburnu Cephesi, 25 Nisan 1915 tarihindeki Arıburnu Çıkarması ile başlayan ve 6 Ağustos 1915 tarihine kadar süren çarpışmaları kapsayan, Çanakkale Savaşı'nın bir parçası olan cephedir. Bu tarihte Müttefik kuvvetlerce üçüncü bir cephe olarak açılan Anafartalar Cephesi ile birleşmiştir. Arıburnu Çıkarması, 25 Nisan 1915 günü Gelibolu Yarımadası’nın Ege Denizi sahillerinde, “Anzak Koyu” olarak bilinecek olan kumsal ve civarına Anzak Kolordusu tarafından yapılan çıkarmadır.

<span class="mw-page-title-main">Seddülbahir Cephesi</span> Çanakkale Savaşında bir cephe

Çanakkale Savaşı'nın bir parçası olan Seddülbahir Cephesi, 25 Nisan 1915 tarihinde Seddülbahir bölgesine beş ayrı noktadan yapılmıştır. Her iki tarafın da ağır kayıpları ile sonuçlanan saldırılar yapılmıştır. Sonuç olarak Haziran ayının sonlarında Osmanlı güçleri ilerlemeyi durdurmuş ve çıkarma başarısız olmuştur, daha sonra bu bölgede savaşın sonuna kadar kısıtlı ve etkisiz siper çatışmaları devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Şehitleri Anıtı</span> Çanakkale Boğazının ucunda Morto Koyu önündeki Hisarlık Tepe üzerinde yer alan anıt

Çanakkale Şehitleri Anıtı, Çanakkale il ve Eceabat ilçe sınırları içindeki Gelibolu Yarımadası'nda, Çanakkale Boğazı'nın ucunda Morto Koyu önündeki Hisarlık Tepe üzerinde yer alan anıt.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Boğazı</span> Ege Denizi ile Marmara Denizi arasındaki boğaz

Çanakkale Boğazı ya da tarihî adıyla Dardanelya, Asya ile Avrupa kıtalarını birbirinden ayıran ve Ege Denizi ile Marmara Denizi'ni birbirine bağlayan bir boğaz ve uluslararası su yoludur.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Şehitlikleri</span>

Çanakkale Şehitlikleri, Çanakkale'de Gelibolu Yarımadası bütünüyle bir şehitliktir. Çanakkale'deki şehitlikler, anıtlar, abideler şöyledir:

Kirte Bağları Muharebesi Seddülbahir Cephesi'nde girişilen, Osmanlı kuvvetlerinin dikkatini yarımadanın güneyine çekmeyi amaçlayan bir yanıltma taarruzudur. 1915 yılının Ağustos ayı başında, Arıburnu Cephesi'nde bir taarruz harekâtı ve Suvla Koyu Çıkarması planlanmıştı. Müttefiklerin söz konusu taarruzu, bir anlamda bu harekâtları örtme amacı taşımaktadır. Kirte Bağları Muharebesi, 6 Ağustos 1915 günü Müttefik taarruzuyla başlamış olup çatışmalar 13 Ağustos 1915 tarihine kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Anafartalar Cephesi</span> Çanakkale Savaşında bir cephe

Çanakkale Savaşı'nın üçüncü cephesi olan Anafartalar Cephesi, 6 Ağustos 1915 tarihindeki Suvla Koyu civarında Müttefik kuvvetlerce yapılan çıkarma harekâtıyla başlamış ve hemen ertesinde Arıburnu Cephesi kuvvetleriyle birleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı</span> Askeri birlik

Çanakkale Müstahkem Mevkii Komutanlığı, Çanakkale Boğazı'nın özellikle denizden yapılacak saldırılara karşı savunulması için kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Opet</span> Türkiyede bulunan özel bir petrol firması

OPET Petrolcülük A.Ş, perakende satışlar, ticari ve endüstriyel yakıtlar, madeni yağlar, depolama ve uluslararası ticaret konularında faaliyet göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Meçhul Asker Anıtı (Çanakkale)</span>

Meçhul Asker Anıtı, Çanakkale Şehitler Abidesi eski temsili şehitliğin ön tarafında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı'ndaki şehitlikler ve eserler listesi</span>

Gelibolu Yarımadası'ndaki anıt ve düzenlemelerin bugünkü görünümünü alması 1970 yılında Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı'nın kurulması ve devamında 19.06.2014 yılında Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığının faaliyete geçmesiyle oluşmuştur. Öncesinde,1916 Şevki Paşa haritasının hazırlanması ve Muharebeler sırasında ve hemen sonra yapılmış birkaç mütevazı anıt ve tekil şehitlikler dışında, 1940'lara varıncaya kadar Gelibolu Tarihi alanında önemli bir faaliyet olmadı. 1940'larda Nuri Yamut Anıtı (1943), Çanakkale Şehitler Abidesi proje yarışması (1944) ve başka girişimlerle başlayan ilgi 1970'lere kadar yavaş bir tempoyla sürdü. 1973 yılında Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı ilanı anıtlarla ilgili faaliyetlerde gelişmeler yaşanmasına olanak sağladı.

<span class="mw-page-title-main">Troya Tarihî Millî Parkı</span>

Troya Tarihî Millî Parkı, Türkiye'nin Çanakkale kentinde bulunan bir millî park.

<span class="mw-page-title-main">Anzak Günü</span> Avustralya ve Yeni Zelandada her yıl nisanın 25inde gerçekleşen anma günü

Anzak Günü, Avustralya ve Yeni Zelanda adına savaş ve çatışmalara katılan ve bunlarda ölen asker ve sivillerin anıldığı bir ulusal anma günüdür. 1916'dan itibaren her yıl nisan ayının 25'inde anma törenleri düzenlenir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmetçiğe Saygı Anıtı</span>

Saygı Anıtı olarak da bilinen Mehmetçik Saygı Anıtı, Kabatepe-Conbayırı, Çanakkale'de bulunur. Tankut Öktem'in tasarımcısı olduğu anıt 1997 yılında açılmıştır. Anıtta Çanakkale Savaşı sırasında kucağında yaralı olan bir Avustralya subayını taşıyan bir Türk askeri tasvir edildi. Anıtın altında, Avustralya Genel Valisi Lord Casey'e ait, Mehmetçiğe ithafen söylediği bir sözü vardır. Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı alanında, muharebe alanına 2 km uzaklıkta bulunan anıt Kalatepe'deki Albayrak Sırtında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">57. Alay Şehitliği</span>

57. Piyade Alayı Şehitliği, Çanakkale Kara Savaşları'nın başlangıcı kabul edilen Anzak çıkarması ve sonrasında gerçekleşen muharebelerdeki başarısıyla bilinen Osmanlı Ordusuna mensup askerlerden oluşan ve tamamı savaş sırasında yaşamını yitiren 57. Alay'a ithafen yapılan anıt mezar. Hayatını kaybeden 57. Alay'a bağlı 628 asker için Gelibolu Yarımadası'nda, Bombasırtı üzerinde 12 Aralık 1992 tarihinde sembolik bir şehitlik açılmıştır. 57. Alay'ın ve komşu birliği 27. Alay'ın siperleri üzerine sonraki yıllarda bir otopark inşa edilmiştir. Alayın hatırasını yaşatmak için Adana'da 57. Alay Şehitleri Camii yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Morto Koyu</span> Çanakkalede yer alan bir koy

Morto Koyu, Türkiye'de geçmişte çeşitli askeri faaliyetlerle tanınan Çanakkale'de küçük bir koydur.

Şehitler Abidesi Camisi, Çanakkale'nin Eceabat ilçesindeki Tarihî Gelibolu Yarımadası'nın Hisarlık Tepe mevkisinde 2019'da ibadete açılan cami.

<span class="mw-page-title-main">Cape Helles Anıtı</span> Gelibolu Yarımadasında bulunan İngiliz yapımı anıt

Cape Helles Anıtı, Türkiye'nin Çanakkale ilinin Gelibolu Yarımadası'nda, Seddülbahir köyü yakınlarında bulunan bir savaş anıtıdır. İsmi, Gelibolu Yarımadası'nın ucunda bulunan Helles Burnu'ndan gelmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.