Çambeli, Posof
| Çambeli | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Çambeli Çambeli'nin Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Posof |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1361 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 137 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75800 |
Çambeli, Ardahan ilinin Posof ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Çambeli köyünün eski adı Sakire’dir. Gürcüce bir kelime olan Sakire (საკირე), kireç ocağını anlamına gelir.[3] Nitekim Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli, köyde eskiden bir kireç ocağı bulunduğunu yazmıştır.[4] Günümüzde Gürcistan'da da Sakire adını taşıyan köyler bulunmaktadır. Bu yer adı erken dönem Türkçe kayıtlara aynı şekilde girmiştir. Nitekim 1595 tarihli Osmanlı mufassal defteride Sakire (سكره) şeklinde yazılmıştır.[5] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise, Sakire/Sakere (ساكرە) olarak geçer.[6]
Sakire köyü, Orta Çağ'da Gürcistan’ı oluşturan bölgelerden biri olan Artani’de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bir Gürcü kilisesi olan Sakire Kilisesi de bu dönemden kalmıştır.[7]
Sakire köyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Poshov livasının Kuzey nahiyesine bağlıydı. Nüfusu 10 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bir Gürcü köyü olan Sakire’de buğday, arpa, darı tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Bir adet su değirmeni bulunuyordu.[5][8][9]
Sakire köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından 1878 yılında imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya’ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Sakire (Сакире) şeklinde kaydettiği yerleşim, Ardahan sancağının Posof kazasına bağlı Sakire nahiyesinin 12 köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Nüfusu, 155’i erkek ve 142’si kadın olmak üzere, 38 hanede yaşayan 297 kişiden oluşuyordu. Bu sayımda nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir. Sakire nahiyesi, Sakire köyünün dışında, Ali, Arila, Derindere, Yeniköy, Zeindara, Ohteli, Satkepeli, Stepamtzmina, Çançahi, Çilvana ve Çildireti köylerini kapsıyordu. Nahiyenin nüfusu, 325 hanede yaşayan 2.624 kişiden oluşuyordu.[10]
Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli 1894 yılında, Ali köyünün yakınında bulunan Sakire köyündeki kiliseden söz etmiş, bu yapının kesme taşlarının cami inşası için köylüler tarafından söküldüğünü belirtmiştir.[11] Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli ise, 1917 yılında, eskiden bir kireç ocağının bulunduğunu Sakire köyündeki 45 hanede 473 Müslüman Gürcü yaşadığını belirtmiştir. Martvileli’nin verdiği bilgiye göre köyde küçük bir kale ayakta duruyordu.[4]
Sakire köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna doğru Rus ordusunun çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de İmzalanan Moskova Antlaşması’yla Ardahan sancağı ve Sakire köyü Türkiye’ye bırakıldı.[12][13]
Sakire köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Kars vilayetinin Poshof kazasının Damal nahiyesine bağlıydı.[6] 1940 genel nüfus sayımında adı Sağre şeklinde yazılmış olan köy, Cilvana nahiyesine bağlanmıştı ve nüfusu 667 kişiden oluşuyordu.[14] Sakire veya Sağre Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Çambeli olarak değiştirilmiştir.[15] Çambeli köyünde 1965 yılında 789 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 170 kişi okuma yazma biliyordu.[16]
Çambeli köyündeki üç adet kilisenin varlığı bilinmektedir. Bunlardan biri olan Sakire Kilisesi Gürcülerden kalmış bir yapıdır. 19. yüzyılın sonunda, kesme taşları sökülmesine rağmen ayakta duran kilise, daha sonra yıkılmış ve geriye apsis duvarlarının bir kısmı kalmıştır. Köydeki diğer iki kilise ise, tamamen ortadan kalkmıştır.[7]
Coğrafya
Çambeli köyü, Ardahan il merkezine 89 km, Posof ilçe merkezine ise 8 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 137[2] |
| 2021 | 140[2] |
| 2020 | 137[2] |
| 2019 | 138[2] |
| 2018 | 138[2] |
| 2017 | 135[2] |
| 2016 | 135[2] |
| 2015 | 150[2] |
| 2014 | 159[2] |
| 2013 | 185[2] |
| 2012 | 190[2] |
| 2011 | 203[2] |
| 2010 | 203[2] |
| 2009 | 218[2] |
| 2008 | 230[2] |
| 2007 | 227[2] |
| 2000 | 285[17] |
| 1990 | 434[18] |
| 1985 | 510[19] |
Kaynakça
- ^ "Cambeli, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Posof Çambeli Köy Nüfusu". Nufusune.com. 17 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ "საკირე" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 4 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, sayı 220". 12 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 459". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2024.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ a b 2012-2013 Yılları Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2012-2013 წლების საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2019, s. 19. 17 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9639-0-2.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 318". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ ""1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 382-393". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ "başlık=Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 184". 29 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 355" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Mart 2024.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 746". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 361" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Haziran 2024.
- ^ a b "Çambeli Köyü". YerelNet.org.tr. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
.png){kind=link}
.png){kind=link}